Morgunblaðið - 12.03.1995, Blaðsíða 30

30 SUNNUDAGUR 12. MARZ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
ÞORIR KR.
ÞÓRÐARSON
+ Þórir Kr. Þórð-
arson fæddist í
Reykjavík 9. júní
1924. Hann lést á
heimili sínu í
Reykjavík 26. febr-
úar síðastliðinn og
fór útför hans fram
frá Hallgríms-
kirkju 6. mars.
ÞÓRIR Kr. Þórðarson
hafði sannarlega stór-
..-an mann að geyma,
Ijúfan og næman, fróð-
an og skemmtilegan.
Þegar hugsað er til
hans verða skil lífs og dauða dálítið
óraunveruleg. Hann lifði lífinu lif-
andi og segja má að hann hafi fyr-
ir löngu sigrast á dauðanum. Minn-
ingin um hann veitir í senn styrk
til að takast á við lífið og gieði yfir
því að hafa fengið að njóta sam-
vista við hann. Styrkurinn stafar
af kjarkinum og æðruleysinu sem
hann sýndi andspænis óyfírstígan-
legum veikindum. Gleðin sprettur
af djúpum skilningi hans og ást á
lífínu, dýrmætustu gjöf mannsins.
_ >Fyrir honum var lífíð vissulega gáta
sem hann sjálfur var hluti af - en
hann réði í hana í sífellu og af leik-
andi eljusemi og gaf þeirri tilfínn-
ingu ríkan gaum að maðurinn bæði
er og hugsar. Þess vegna var lífíð
honum merkilegt og hann lífínu
merkilegur.
. Við Systa kynntumst þeim hjón-
um Þóri og Bíbí fyrir tæpum fímmt-
án árum og varð skjótt vel til vina.
Eftir það höfum við átt hlutdeild í
lífí hvers annars. Þau voru sem eitt;
^þlýjan, virðingin og vináttan sem
þau báru hvort til annars og frá
þeim geislaði var djúp og fögur.
Manni leið ósjálfrátt vel í návist
þeirra. Minningamar eru margar
og hugljúfar. Hvort heldur hist var
af tilviljun eða í heimboðum eða að
við mæltum okkur mót í Edinborg
einn sumardag fyrir mörgum ámm.
Alltaf lyfti stundin geðinu og varð
ógleymanleg. Þeim hjónum var
sælla að gefa en þiggja. Sem eitt
lítið dæmi þar um, þá vissu þau af
heimsókn hóps erlendra listakvenna
til Systu, sem dvöldu um tveggja
vikna skeið á Islandi að sumarlagi
fyrir fáum ámm. Þau gerðu sér lít-
ið fyrir og héldu þeim glæsilegá
veislu á heimili sínu. Það var þeim
ekkert tiltökumál. Þórir var þá sem
ávallt í essinu sínu og miðlaði af
þekkingu sinni og svaraði fyrir-
spumum hinna erlendu gesta um
land og þjóð, trú og listir, menntun
og menningu. Þessi óvænti liður í
dagskrá heimsóknarinnar sveipaði
gestina hugljúfum blæ og lyfti and-
anum út yfír hversdaginn. Þannig
komu þau fram, Þórir og Bíbí.
Þóris Kr. verður sárt saknað í
Háskóla íslands. Þar var starfsvett-
vangur hans í íjörutíu ár. Stundum
nótt sem dag, því vart gat eljusam-
ari mann við vinnu. Það sópaði að
honum hvar sem hann fór. Maður-
inn sem hann bar og geymdi kall-
,,'iíði ósjálfrátt á athygli. Hann gat
ekki dulist. Og fólk lagði við hlust-
ir. Stundum leit hann inn á skrif-
stofuna hjá mér eða ég hjá honum.
Þær stundir voru sem vin í erli
daganna og tíminn hætti að líða;
Fersk blóm og
skreytingar
við öll tækifæri
Persónuleg þjónusla.
Fákafeni 11, sími 689120.
fyra~a'azi'TraTia'TraTraTiTiaa-
en hafði samt liðið án
þess við veittum því
athygli. Hann var mað-
ur samtalsins. Stutt
símtal um hversdags-
legt úrlausnarefni gat
breyst í langa orðræðu
um tiltekin málefni
háskólans, kjör þeirra
sem bágt eiga í samfé-
laginu eða bókmennta-
legt gildi Biblíunnar.
Hann bar hag há-
skólans mjög fyrir
brjósti og lagði ríka
áherslu á gildi skap-
andi rannsóknarstarfs
sem forsendu háskólakennslu. Mað-
ur fann að kennslan var honum
yndi og nemendur voru honum
hjartfólgnir. Fyrir honum var til-
gangur kennslunnar fyrst og fremst
að dýpka skilning nemenda á sjálf-
um sér og heiminum; að mennta
þá - gera þá að betri mönnum og
betur í stakk búna til að lifa lífínu
- takast á við þau verk sem lífið
leggur fyrir okkur mennina. Hann
var sjálfur lifandi dæmi. Og ef
menning er það sem maðurinn tek-
ur sér fyrir hendur, veruleikinn sem
hver og einn býr lífí sínu, sú mynd
sem hann dregur upp af sjálfum
sér og sem sýnir hann eins og hann
er, - þá var Þórir Kr. sannarlega
mikil menning og gróandi. Menning
hans staðnaði aldrei, varð aldrei
kyrrstæð, koðnaði ekki, né leið und-
ir lok. Hann var sífellt að ráða í
dulrúnir tilverunnar og sjálfur í sí-
felldri endurskoðun, endumýjun,
endursköpun og nýsköpun. Hann
valdi óragur úr kostum lífsins og
sýndi með því hug sinn til tilverunn-
ar. Með atferli sínu og verkum flutti
hann okkur hinum sinn sérstaka
boðskap um það sem honum þótti
máli skipta í lífinu.
Þau Þórir og Bíbí sýndu okkur
Systu fádæma umhyggju, ástúð og
vináttu. Þau vom ólöt við að hvetja
Systu og eiga verk eftir hana sem
Þóri þótti mjög vænt um. Hann
hringdi í hana þegar hann kom síð-
ast heim af sjúkrahúsinu fyrir rúmri
viku og gaf sér þá dijúgan tíma til
að kveðja hana og hvetja til dáða.
Það var bjart yfír Þóri Kr. Þórð-
arsyni og það er bjart yfír minningu
hans. Við Systa vottum Bíbí og fjöl-
skyldu hennar okkar dýpstu samúð.
Þórður Kristinsson
Prófessor Þórir er dáinn.
Ég var í fyrsta stúdentahópnum
sem hann kenndi, hann nýkominn
frá Ameríku, hámenntaður, doktor
í fræðum Gamlatestamentisins og
fommálunum þess. Það sópaði að
þessum nýja prófessor. Hann. kom
með framandi andrúmsloft frá er-
lendum háskólum, bæði vestan og
austan Atlantshafsins. Stundum
fannst okkur stúdentunum að í
kringum glaðværð hans og fas
væri líka þögn og angan stórra
bókasafna í glæstum háskólabygg-
ingum stórborganna.
Prófessor Þórir var ekki bara
kennari minn heldur líka vinur
minn. Við þekktum hvor annan,
takmarkanir og takmarkaleysi.
Hann var kennari af þeirri tegund,
sem öllum nemendum líkar svo
dæmalaust vel. Hvers vegna? Auð-
vitað vegna góðrar kennslu, því
hann var kennari af Guðs náð, eins
og sagt er. Góður kennari var hann
ekki einungis vegna menntunar og
gáfna, sem hvorutveggja var í rík-
um mæli, heldur fyrst og fremst
vegna þess að honum þótti vænt
um nernendur sína og lét okkur
vita af því og finna fyrir því. Hann
lét sig varða velferð okkar og fjöl-
skyldna okkar.
Þegar Inger heitin, fyrri kona
Þóris, háði sitt dauðastríð hafði
hann tíma aflögu til að spyrja um
hvort Ragnheiður dóttir okkar ætti
mjög bágt með tanntöku. Þannig
var hann, kom manni alltaf á óvart.
Þetta voru erfiðir dagar meðan á
MINNINGAR
veikindum Inger stóð, en trú hans
og vissa um fyrirheit Frelsarans og
elsku, og ekki síður forvitni vísinda-
mannsins um hvað tæki við, gerði
honum viðskilnaðinn auðveldari, ef
svo er hægt að segja.
Síðar varð hann þeirrar hamingju
aðnjótandi að Bíbí varð hans lífs-
förunautur. Bömin hennar urðu
börnin hans, og hann varð afí bam-
anna hennar. Mér er til efs að af-
ar, almennt, hafí verið stoltari en
hann af afabömunum sínum.
Bíbí varð honum það bjarg, sem
hann byggði sína veraldlegu tilveru
á. Hún kunni allt, sem hann vant-
aði, í þessari viðsjálu veröld, sem
nútímamaðurinn lifir í.
Gott er að fá að tjá með þessum
lfnum væntumþykju mína til þessa
kennara míns. Væntumþykju, sem
var og er mér mikils virði. Á stúd-
entsárunum datt hann kannske allt
í einu inn hjá okkur í kvöldmat, og
gaf okkur þá tilfínningu að við
væmm að búa honum veislu í höll,
sem var í reynd aðeins kjallari.
Honum var sérlega lagið að breyta
hvunndeginum í hátíð. Lífíð var
honum í reynd hátíð, og hann tal-
aði gjaman um þetta undur sem
það væri og dásemdir þess.
Hann kom til okkar vestur á firði,
hann dvaldi nokkra daga og fór
með okkur á annexíumar. Hann var
svo hrifínn af öllu sem fyrir bar,
og fannst þetta stórkostleg upplif-
un, allt indælt og fallegt. Ekkert
eftir fyrirfram stilltri klukku, með-
hjálparinn snýtti sér og braut sam-
an klútinn áður en hann hringdi
út úr messunni.
Minnisstætt er, þegar hann, á
sextugsaldri, spurði eina sumar-
nóttina á göngu okkar niðri í varp-
inu, hvort hann mætti leggja hendi
sína á heitt egg í hreiðri. Svo mik-
ill borgarmaður var hann, að hann
hafði aldrei upplifað þetta áður.
Margs er að minnast og fjölmörg
atvik eiga allir vinir hans í minn-
ingasjóðum sínum, minningasjóðn-
um sem hann auðgaði og fegraði.
Prófessor Þórir var heimsmaður,
sem þekkti og kunni blæbrigði
mennskunnar, og vegna mannleg-
leika sins mat það allt til jafns á
einstaklega hleypidómalausan hátt.
Við emm þakklát fyrir samvistir
við hann í Reykjavík, fyrir vestan
og hér í Kaupmannahöfn.
Bíbí, þökk fyrr þinn þátt í ára-
tuga vináttu.
Sigurveig Georgsdóttir og
Lárus Þorv. Guðmundsson,
Kaupmannahöfn.
Fomvinur minn, Þórir Kr. Þórð-
arson, er allur eftir langvinna og
hugprúða baráttu við banvænan
sjúkdóm, og er engu líkara en ljós
heimsins hafí týnt nokkru af ljóma
sínum við brotthvarf hans. Þó sam-
fundir okkar væm stopulir á seinni
ámm, þá var vitundin um návist
hans í útjaðri tilvemnnar vís gleði-
gjafí og uppörvun í daglegum önn-
um og umstangi. Hvenær sem fund-
um okkar bar saman stafaði hann
einhveijum þeim duldum töfram
sem lýstu upp samvistimar og
brugðu birtu á umhverfíð. Samúð-
arfullur áhugi hans á öllu mannlegu
var bráðsmitandi og innblés við-
mælandanum virðingu fyrir þeim
andlegu eigindum sem gerðu ein-
lægum guðsmanni fært að skilja
og skynja þær víddir mannlífsins
sem lágu utanvið kjörinn vettvang
guðfræðingsins. Reyndar hef ég
fyrir satt að Þóri hafí með áratuga-
langri kennslu og uppfræðslu auðn-
ast að gera guðfræðina að lifandi
og ásæknu afli í lífi þeirra nemenda
sem honum voru handgengnir, enda
samtvinnaði hann í eigin lífi trúar-
lega alvöm og innileik, strangfræði-
leg viðhorf við viðfangsefnum sín-
um og hagnýtt framtak í samfé-
lagsmálum, sem meðal annars birt-
ist í fmmkvæði hans að Félags-
málastofnun Reykjavíkurborgar
meðan hann sat í borgarstjórn.
Ég kynntist Þóri um fermingar-
aldur þegar ég hóf að starfá í
KFUM. Hann var þá kominn lang-
leiðina gegnum menntaskóla og
hafði náð frábæmm árangri í námi.
Við kögursveinar litum að sjálf-
sögðu upp til lærdómsmannsins, en
hann lét aldrei á sér fínna að
menntaframinn stigi honum til höf-
uðs eða setti hann skör hærra okk-
ur hinum. Þegar við, nokkrir nem-
endur í Ingimarsskólanum, stofnuð-
um kristilegt skólafélag og hófum
að gefa út Kristilegt skólablað vor-
ið 1944, leitaði ég til Þóris um grein
í fyrsta tölublaðið. Þó hann væri
önnum kafínn að búa sig undir stúd-
entspróf tók hann þeirri málaleitan
vel og samdi fyrir blaðið grein sem
hann nefndi „Hvað virðist yður um
Krist?“. Þar gerði hann í ljósu og
gagnorðu máli grein fyrir þeim við-
horfum sem segja má að auðkennt
hafí ævilanga viðleitni hans: að
gera Krist sýnilegan og virkan í lífí
jafnt einstaklinga sem samfélags.
Þórir hélt utan til náms ári eftir
stúdentspróf, en kom stundum heim
á sumrin. Ein slík heimsókn er mér
sérlega hugstæð. Ég tók stúdents-
próf vorið 1948, en hafði hvorki
Ijárráð né sérstaka löngun til að
taka þátt í fagnaði samstúdenta.
Einn af góðvinum mínum í KFUM
efndi hinsvegar til lítils gestaboðs
af tilefninu og bauð þangað þremur
vildarvinum. Meðal þeirra var Þór-
ir, nýkominn frá Árósum, og gerði
það kvöld ógleymanlegt með skop-
skyni sínu, mannskilningi og þrosk-
aðri innsýn í þverstæður tilverunn-
ar. Um lágnættið gengum við félag-
ar útí bjarta og heiðríka miðsumar-
nóttina og reikuðum um götur borg-
arinnar frammundir morgun. Þetta
var ein af þeim nóttum sem alls
ekki var nótt, heldur nokkurskonar
guðleg opinbemn á mótum draums
og vöku, og þar áttu hlý návist og
andrík orðræða Þóris ósmáan hlut
að máli.
Vináttan hélst gegnum þykkt og
þunnt, hvemig sem veröldin veltist
og hvaða stefnu sem einkahagir
hvors um sig tóku. Við hittumst
annað veifíð hjá sameiginlegum vin-
um eða á heimili hans; af þeim
samfundum fór ég ævinlega endur-
nærður og bjartsýnn á mannlíf og
framtíðarhorfur. Trú Þóris og fast-
mótuð lífsviðhorf urðu aldrei til að
hefta víðsýn og umburðarlynd við-
brögð hans við margsvíslegum
uppákomum tilvemnnar. Hann
hafði sérkennilegt lag á að láta já-
kvæð sjónarmið vegast á við rauns-
ætt og hlífðarlaust mat á umhverfí
og aðstæðum. Ég er hreint ekki frá
því, að löng og fijósöm kynni okkar
hafí verið meðal þeirra þátta sem
undimiðri höfðu dýpst og varanleg-
ust áhrif á þroska minn og trúarvið-
horf, þó vitanlega sé ógerningur
að slá neinu föstu um svo dulræð
efni. Hitt stendur óhaggað, að vin-
átta þessa glæsilega, hvata, fijáls-
mannlega, hrifnæma, hreinlynda,
skapheita, fjölfróða og samsetta
manns er meðal þeirra guðsgjafa
sem ég verð ævilangt þakklátur
fyrir.
Ég sendi eftirlifandi eiginkonu,
Jakobínu Guðríði Finnbogadóttur,
stjúpbörnum og öðram aðstandend-
um hugheilar samúðarkveðjur við
fráfall heimilisföður sem var rétt-
nefndur „drengur góður“.
Blessuð sé minning hans.
Sigurður A. Magnússon.
Einn af stórbrotnari persónuleik-
um meðal kennara í guðfræðideild
við Háskóla íslands er nú genginn
til feðra sinna. Þórir Kr. Þórðarson
var um margt sérstæður kennari
en hann var umfram allt listamaður
og þannig mun hann geymast í
minningunni. Þegar ég hóf nám við
guðfræðideildina var vitaskuld
skeggrætt mikið um námsefnið og
kennarana af okkur nýgræðingun-
um. Af kennaraliðinu vakti Þórir
Kr. fyrstur athygli mína og ekki
að ástæðulausu. Hann var bóhem
í sér og heimsborgari, það sást af
látbragði hans öllu. Skrautleg slauf-
an var ætíð á sínum stað, fijálslegt
hárið féll kæruleysislega niður á
axlir og mildir litir voru uppistaðan
í stökum jakka og buxum. Þetta
var ytri umgjörðin en persónan sjálf
fangaði athygli allra þegar hann
náði sér á flug. Hann komst vel að
orði og naut þess að tala. Enda
sagði hann við okkur eitt sinn að
veikleiki prófessora væri að tala of
mikið. Þegar hann var að ljúka upp
fyrir okkur leyndardómum Gamla
testamentisins var oft ákveðinn
svipur í andliti hans sem erfítt er
að lýsa. Hann var ábúðarfullur og
ögrandi en í bland var alltaf ein-
hver glettni í andlitinu. Andlitið var
lifandi í frásögninni og hann notaði
mikið hendurnar er hann sagði frá.
Næmi hans á tilfínningar var mikið
enda var hann með eindæmum til-
fínningaríkur maður og leyfði um-
hverfi sínu að njóta þess með sér.
Einn af elstu nemunum sagði
okkur að hann væri fyrst og fremst
listamaður og þannig bæri okkur
að taka honum. Þetta viðhorf hjálp-
aði mér mikið í umgengni við Þóri
því hjá honum var allra veðra von
eins og í íslensku veðráttunni. í
sömu kennslustundinni gat verið
sólskin, rok og rigning, haglél,
þmmur og eldingar og jafnvel þetta
allt í senn. Þess vegna kom maður
stundum þreyttur út úr tímunum
hans, særður, reiður eða glaður og
kannski allt samtímis. Mest var
maður þó undrandi á tökum hans
á kennslunni og námsefninu. Eng-
inn kennari í guðfræðideildinni hef-
ur hrært eins mikið upp í heims-
mynd minni og Þórir. Hann opnaði
algjörlega nýtt sjónarhorn á lestur
Gamla testamentisins. Það er ekki
þægilegt þegar ýtt er óþyrmilega
við ríkjandi skoðun og maður þarf
að fara að hugsa hlutina upp á
nýtt. Er tilveran svona eða hinseg-
in, hvað er mikilvægt og hvað auka-
atriði, hvað hefur maður ekki kom-
ið auga á, hvað eflir og hvað byrg-
ir sýn? Slíkar og þvílíkar spumingar
fékk Þórir mann til að spyija sig.
Oft og tíðum fór hann ekki skipu-
lega í fyrirliggjandi námsefni heldur
þrýsti á okkur með áleitnum tilvist-
arspumingum sem vissulega voru
líka í Gamla testamentinu. Af þess-
um sökum komu nemendurnir
stundum ósáttir og í uppnámi út
úr tímum. Það er ekki auðvelt að
spyija sig spuminga sem stundum
eins og æpa á mann.
Fyrri ár mín í deildinni átti ég
oft erfítt með að taka kennslu Þór-
is því hún gekk of nærri mér. Þeg-
ar ég síðan fór að melta það sem
hann hafði fram að færa og hitti
hann á heimavelli í fræðunum
komst ég í sannkallaða veislu. Hann
opnaði fyrir mér hvílíkt listaverk
Biblían er út frá bókmenntalegu
sjónarhorni. Hann talaði gjarnan
um hugsun Hebreanna eins og sinf-
óníu. Þar er unaðshljómur sem eng-
an á sinn líka, í einu vetfangi verð-
ur blíður blær að þrumugný. Án
aðdraganda er áheyrandanum
sveiflað á milli allra tilbrigða tón-
listarinnar og hann situr eftir með
unaðshljóm í eyram án vestrænnar
rökhugsunar. Þórir sagði vefinn
sem spunninn er í Gamla testament-
inu hafa sama eðli. Þar er ekki
rökhugsun að okkar hætti en það
skiptir ekki máli, hin helga bók lýt-
ur öðm lögmáli og sinfónía hennar
er fullkomin. Tónlistin gaf honum
mikið. Hann sagðist hlusta á Bach
þegar hann hugsaði um Guð því
að þar skynjaði hann návist Guðs
best. Þórir var ákaflega tilfinninga-
næmur og bar allt látbragð hans
það með sér. Ef ég ætti að lýsa
honum með einu orði þá var hann
líkur sinfóníu. Hann var óútreikn-
anlegur, allt litróf tilfinninganna
var jafnan til staðar, hann hreifst
auðveldlega og hann reiddist jafn
auðveldlega. Þess vegna gat hann
hundskammað mann ef honum
fannst að óvísindalegum vinnu-
brögðum væri beitt en hann var líka
jafn örlátur á hrósið þegar honum
fannst vel takast til. Það var erfitt
að taka þessum eiginleikum hans í
fyrstu en þegar ég fór að skilja
jákvæða gagnrýni hans sem birtist
í umgjörð tilfinninga lærði ég að
meta hann. Föðurleg umhyggja
hans vildi gera mig og aðra nema
að mönnum. Okkur fannst hann
stundum of ákafur í uppeldinu en
hann var alltaf að ala okkur upp
til þess að verða virkir þátttakendur
í samfélaginu, sjálfum okkur og
meðborgurunum til uppbyggingar
og ánægju. Eitt sinn lauk hann
námskeiði með því að bjóða okkur