Morgunblaðið - 12.03.1995, Blaðsíða 19
MORGUNBLAÐIÐ
r iw-r,- — r ; 'CT
SUNNUDAGUR 12. MARZ1995 B 19
Mjallhvít
og María Stuart
EDIIMBORGARBREF
Við Royal Mile, sem liggur frá höllinni Holyroodhouse
upp að Edinborgarkastala, stendur kirkja St. Giles.
Ævi Maríu Stuart tengist þeirri kirkju á ýmsa lund og
Tryggvi Gíslason segir að gott sé að sitja þar undir
messu og horfa á gula, rauða, græna og bláa liti mynd-
ar Leifs Breiðfjörð taka við birtunni að utan.
ENN er hér sama veðurblíðan. Fyrstu lauk-
arnir eru farnir að teygja sig upp úr mold-
inni og fólk farið að tala um vorið. Skotar
hafa því getað sparað gas, enda gagn eftir
að British Gas hækkaði verð á gasi í kjölfar
launahækkunar forstjórans í 475 þúsund
pund auk 200 þúsund punda í fríðu, jafn-
virði um 70 milljóna króna á ári. Er mörgum
hulin ráðgáta hvernig unnt er að virða vinnu-
viku eins dauðlegs skrifstofumanns á 10
þúsund pund meðan forsætisráðherrann fær
þúsund pund á viku og rektor Edinborgarhá-
skóla 500 pund. Þetta sýnir aðeins að launa-
mál eru víðar undarleg en á íslandi.
Heilagur Ægedius
Við Royal Mile, sem liggur frá höllinni
Holyroodhouse upp að Edinborgarkastala,
stendur kirkja St. Giles. Kirkja var fyrst reist
þarna um það leyti sem Jón helgi setti klaust-
ur á Þingeyrum 1133. Kirkjan var helguð
heilögum Giles, sem á íslandi er nefndur
Ægedíus og eftir honum Ægedíusarmessa.
St. Giles var munkur í Provenc 700 og er
verndari sjúkra og snauðra. Lazarusarbræður
gættu því kirkju hans framan af og ráku
spítala, lazarett, fyrir holdveika.
Þegar komst í tisku að láta syngja sálu-
messur til þess að öðlast á himnum sæluvist
voru í kirkju St.'Giles 50 ölturu til þess að
prestar gætu sungið sem flestar sálumessur,
sem voru helsta tekjulind kirkjunnar. Árið
1559 varð prestur við St. Giles John Knox,
siðskiptapostuli Skota. Fækkaði þá sálumess-
um. Knox var bóndasonur frá þorpinu Hadd-
ington, skammt austan Edínaborgar. Ungur
þótti hann óbilgjarn og varð meðsekur um
morð og dæmdur galeiðuþræll á franskar
galeiður þar sem hann þrælaði tvö löng ár.
Síðar gekk hann kalvínistum á hönd og þótti
harðdrægur. Hefur Knox ekki hlotið góð eft-
irmæli og þótti fremur vísa veginn en fara
hann sjálfur. Sunnudaginn 29. júní 1559 flutti
hann ræðu í St. Giles og sagði páfa til synd-
anna og tók um veturinn upp kirkjusiði Kal-
víns, ári áður en skoska þingið samþykkti
nýja kirkjuskipan og sleit sambandi við Róm.
Fræg eru samskipti Knox og Maríu Stuart.
Mary, Queen of Scots
Fáir Skotar eiga sér furðulegri sögu en
María Stuart. Hún var dóttir Jakobs fimmta
Skotakonungs. Móðir hans var Margrét Tud-
or, systir Hinriks VIII. Voru dætur Hinriks,
hálfsysturnar Bloddy Mary og Elísabeth, the
Virgin Queen og María því af öðrum og þriðja,
þótt ekki væri ástríki með þeim. Móðir Mar-
íu var hins vegar frönsk konungsdóttir, hin
fagra María af Guiese-Lorraine.
María varð drottning Skota við dauða
föður síns í desember 1542, viku gömul. Á
sjötta ári var farið með hana til Frakklands
þar sem hún dvaldist 13 ár. Gekk hún að
eiga son Hinriks II Frakkakonungs. Við
dauða hans varð hún drottning í júlí 1559,
aðeins 17 ára. Á einu ári missti hún ekki
aðeins tengdaföður sinn heldur líka móður
sína og eiginmann og hrökktist frá Frakk-
landi. Dimman ágústdag 1561 kom hún
skipi sínu Leith. Settist hin kaþólska fyrrum
drottning Frakklands að völdum sem ein-
völd drottning Skota, tæplega 19 ára að
aldri, og bjó hér í Edinborg. Þótti hún bæði
gáfuð og glæsileg og ber virðingarheitið
Marý, Qeen of Scots.
Oðrum konum fegurri
Franska skáldið Ronsard orti ljóð um
Maríu. Lýsir hann þessari skosku prinsessu
hvítri sem mjöll og rauðri sem rós, öllum
öðrum konum fegurri. Tengdamóðir hennar,
hin ættstóra Katrín af Medici, þoldi illa þessa
aðdáun og þegar ungi konungurinn, sonur
hennar, dó 1560 rak Katrín Maríu úr landi
og vildi hana helst feiga. Minna þessir atburð-
ir á ævintýrið um Mallhvíti, vondu stjúpuna
og dvergana sjö. En prinsinn vakti Mary,
Queen of Scots, ekki með kossi og hún lifði
ekki hamingjusömu lífi til æviloka með prins-
inum sínum eins og Mjallhvít.
Darnley prins, sem María giftist 1565,
var af ætt Tudora og þremenningur við
hana. Neitaði hann að vera við skírn sonar
þeirra, Jakobs, árið 1566. Taldi hann sig
ekki föður að barninu heldur ítalska glæsi-
mennið Rizzio, sem var eftirlæti Maríu.
Skömmu eftir skírnina stakk Darnley prins
Rizzio til bana í höllinni í Holyroodhouse.
María launaði prinsinum þá rauðan belg
fyrir gráan, tók sér annan friðil, rustamenni
að nafni Bothwell, sem sprengdi hús Darn-
leys í Kirk o’Field í Edínaborg í loft upp
og drap prinsinn. Gekk María síðan að eiga
Bothwell.
Þá var Skotum nóg boðið, ráku hana frá
völdum og hnepptu í fangelsi. Hún slapp þó
úr haldi og komst suður á England til frænku
sinnar Englandsdrottningar sem hneppti
þessa ungu frænku sína þegar í fjötra. Töldu
margir Maríu réttborna til ríkis en ekki Elísa-
betu sem var dóttir Anne Boleyn sem Hinrik
VIII. hafði sakað um galdur og látið háls-
höggva.
Næstu 19 ár sat María í haldi. Þegar Elísa-
betu þótti sannað að frænka hennar brugg-
aði sér banaráð lét hún hálshöggva hana í
febrúar 1587. María Stúart var þá 45 ára
en einkasonur hennar tvítugur. Gerði hann
enga tilraun til að bjarga móður sinni undan
öxinni enda hafði frænka hans lofað honum
konungsríkinu eftir sinn dag. Varð Jakob
konungur eftir Elísabetu árið 1603. Eru allir
konungar og drottningar Breta síðan af hon-
um - og Maríu Stuart - komin.
íslendingar í St. Giles
Ævi Maríu Stuart tengist St. Giles á ýmsa
lund. Til að mynda notuðu fýlgismenn henn-
ar kirkjuturninn sem vígi og gerðu á hann
skotraufar sem múrað var upp í þegar kirkj-
an var endurgerð á síðustu öld. Arið 1908
gerði myndlistarmaðurinn John Rhind skírn-
arfont, sem stendur í forkirkjunni, kijúpandi
engil, eftirmynd skírnarfonts Bertels Thor-
valdsens sem stendur í Vorfrúarkirkju í
Kaupmannahöfn, Dómkirkjunni í Reykjavík
og í Akureyrarkirkju. Annað höfuðprýði St.
Giles er einnig eftir annan mikinn listamann
íslenskan, glerlistamanninn Leif Breiðijörð.
Er það steindi glugginn yfir aðalinngangi
kirkjunnar, gerður 1985 til minningar um
ástsælasta skáld Skota, ljóðskáldið Robert
Burns. Er gott að sitja undir messu í kirkju
í St. Giles og horfa á gula, rauða, græna og
bláa liti myndar Leifs taka við birtunni að
utan.
BRIPS
Umsjón Arnór G.
Ragnarsson
Bridsdeild
Rangæinga
Þegar einni umferð er ólokið í aðal-
sveitakeppni félagsins er staða efstu
sveita:
Sv. Lofts Péturssonar 85
Sv. Daníels Halldórssonar 84
Sv. Ingólfs Jónssonar 71
í síðustu umferð eigast meðal ann-
ars við Daníel og Loftur.
Ágæt þátttaka í
peningamótum Skagfirðinga
Stöðug og ágæt þátttaka er í pen-
ingamótum Skagfirðinga, hvern
þriðjudag, um og yfir 20 pör. Úrslit
síðasta þriðjudag urðu:
ÞórirLeifsson-JónV.Jónmundsson 265
Björgvin M. Kristinsson - Bjami Á. Sveinsson 258
Sverrir Kristinsson - Ólafur Lárusson 255
Andrés Ásgeirsson - Dan Hansson 253
Alfreð Kristjánsson - Erlendur Jónsson 238
Aron Þorfinnsson - Guðmundur Pétursson 236
Sigrún Jónsdóttir - Ingólfur Lilliendahl 227
Spilað er í Drangey við Stakkahlíð
17 og hefst spilamennska kl. 19.30.
Allt spilaáhugafólk velkomið. Þriðj-
ungur af greiddum keppnisgjöldum
rennur í verðlaun hvert kvöld.
Góð þáttaka í
afmælismótinu
Góð þátttaka var í afmælismóti
Lárusar Hermannssonar, sem spilað
var laugardaginn 4. mars sl. 46 pör
mættu til leiks. Léttur andi lék yfir
mótinu og þurfti keppnisstjóri aðeins
að sinna einu máli allt mótið (það var
ekki þegar Sverrir Ármannsson kall-
aði á keppnisstjóra á spilafélaga sinn,
Aðalstein Jörgensen).
Nokkur barátta stóð um efstu sæt-
in, en þegar upp var staðið var ljóst
að sigurvegarar voru Hermann Lárus-
son (sonur afmælisbarnsins) og Þröst-
ur Ingimarsson. Röð efstu para var:
HermannLárusson-Þrösturlngimarsson 752
Aðalsteinn Jörgensen - Sverrir Ármannsson 733
Gunnar Þórðarson - Sigfús Þórðarson 729
Páll Valdimarsson - Ragnar Magnússon 711
Sveinn Þorvaldsson - Vipir Hauksson 710
Þórir Leifsson—Óskar Karlsson 710
Halldór Svanbergsson - Kristinn Kristinsson 698
BjömÞorláksson-JónBjömsson 672
Á hviMjum máhti(liH|i i in.-un ilini|iim virt aiiluiluijii rui .iDiunn iii nulilum miDiim
IMmni ilrnijiim viO it mOiijiin, múimiliiijíim I t m.-uh Vríilii iiieÖ!
DiSjjíi) Tái !l HíÍVj
1. aukavinningur
Fsrd fyrirtvo til Mallorka eda
Benidormítværvikur
Vinningshafi - Pátina
Oddsdóttir, Seitjarnarnesi
2. aukavinningur
Tvær þriggja nátta fordir á
haustdögum til Oublinar fyrir tvo.
Vinningshafar - Drífa
Garðarsdóttir, fíeykiavík
og Rannveig Eiríksdóttir,
Kirkjubæjarklaustri
Þrír aukavinningar
Mallorka eða Benidorm
fyrir tvo i tvær vikur.
Verdmæti vinnings - kr. 145.000.-
og tvær þriggja nátta
haustferðirfyrirtvo til
Dublinar. Verðmætivinninga -
kr. 60.000 - hvor ferð.
Verður þú næsti
vinningsltafi?
Mallorka eda Benidorm
fyrir tvo í tvær vikur.
Verðmæti vinnings - kr. 145.000. ■
ogtvær þriggja nátta
haustferðirfyrirtvo til
Dublinar. Verðmætivinninga -
kr. 60.000,- hvor ferð.
Verðurþú næsti
vinningshafi?
th iii-fers
Þrír aukavinningar
Mallorka eða Benidorm
fyrir tvo í tvær vikur.
Verðmæti vinnings ■ kr. 145.000.
og tvær þriggja nátta
haustferðir fyrir tvo til
Dublinar. Verðmætivinninga
kr. 60.000 - hvor ferð.
Verðurþú næsti
vinningshafi?
Aðalútdráttur er 6. apríl
Aðalvinningar - Tvö raðhús á Torrevieja
á Spáni og 248 ferðavinningar.
HAPPDRÆTTI
SLYSAVARNAFÉLAGS ÍSLANDS
Af tæknilegum ástæðum verða
vinningar ekki birtir fyrr en 14. mars;
kl. 20.55 á RÚV og kl. 20:30 á Stöð 2
og í Morgunblaöinu 15. mars.
YKKAR RATTTAKA - 0KKAR STYRKUR - YKKAR ÖRYGGI