Morgunblaðið - 17.03.1995, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 17. MARZ 1995 17
ÚRVERINU
IS hf. tvöfaldaði
loðnufrystmgu
SH með minna magn en í fyrra
LOÐNUFRYSTINGU er að öllum
líkindum lokið á þessari vertíð þó
einhverjir framleiðendur bindi enn
vonir við vestangöngu. íslenskar
sjávarafurðir hafa fryst ríflega tvö-
falt meira magn af loðnu í ár en í
fyrra eða 9.300 tonn en Sölumið-
stöð hraðfrystihúsanna nokkru
minna en á síðustu vertíð eða 9.900
tonn.
íslenskar sjávarafurðir frystu
4.500 tonn af loðnu árið 1994. Teit-
ur Gylfason hjá ÍS segir að rekja
megi þessa miklu aukningu til
þriggja þátta: Vinnslustöðin hf. í
Vestmannaeyjum hafi gengið til liðs
við ÍS á þessum vetri, Borgey hf.
á Höfn í Homafírði hafí tvöfaldað
sína framleiðslu á milli ára og ÍS
hafí selt fyrir nokkur frystiskip sem
hafa fryst samanlagt yfir 1.000
tonn af loðnu.
Að sögn Teits eru 9.300 tonn þó
minna magn en menn gerðu sér
vonir um í upphafí. Hann kveðst
engu að síður vera bærilega sáttur
miðað við aðstæður. „Vertíðin fór
illa af stað. Síðan hafa menn verið
að beijast við átuvandamál og smá-
an hæng í afla. Að mínu mati er
þetta því eftir atvikum nokkuð gott
þó svo við hefðum náttúrulega vilj-
að vera með meira.“
Vinnslustöðin er stærsti fram-
leiðandinn sem ÍS hefur á sínum
snærum, hefur fryst 2.300 tonn af
loðnu á vertíðinni. Borgey gefur
henni reyndar lítið eftir en hátt í
2.100 tonn hafa verið fryst þar.
Sjólastöðin hf. í Hafnarfirði er síðan
í þriðja sæti með 700 tonn en þar
hefur orðið mikil aukning á milli
ára. Þá eru nokkrir aðilar með 400
tonn, þeirra á meðal Hraðfrystihús
Fáskrúðsfjarðar hf. en þar á bæ
var framleiðslan einungis 70 tonn
í fyrra.
Teitur segir að hrognatakan hafi
farið mjög kröftuglega af stað og
mikil framleiðsla sé í gangi. ÍS seldi
um 700 tonn af loðnuhrognum á
síðasta ári en, að sögn Teits, er
veruleg aukning fyrirsjáanleg í ár;
þykir honum ekki fjarri lagi að
framleiðslan fari yfir 2.000 tonn.
Loðnan smærri en í fyrra
Sölumiðstöð hraðfrystihúsanna
frysti um 12.200 tonn af loðnu í
fyrra sem er 2.300 tonnum meira
en í ár. Halldór Eyjólfsson hjá SH
segir að ástæðan fyrir samdrættin-
um sé fyrst og fremst sú að Sölu-
miðstöðin hafi Vinnslustöðina ekki
lengur í sínum röðum. Burtséð frá
því sé þetta hins vegar minna magn
en búist hafí verið við. „Vertíðin
gekk mjög illa en mikil áta í loðn-
unni setti stórt strik í reikninginn."
Halldór segir að loðnan hafí ver-
ið mun smærri á þessari vertíð en
í fyrra. Þá hafi tæpur helmingur
hennar komist í verðmætasta
stærðarflokkinn en einungis 10%
nú. „Þessi náttúrulegu skilyrði hafa
valdið verðlækkun til sjómanna og
framleiðenda miðað við síðasta ár.
Þá vilja neytendur í Japan helst
stærri loðnuna, þannig að þessi
skilyrði eru alis ekki nógu hagstæð
fyrir markaðinn.“
Isfélagið hf. í Vestmannaeyjum
hefur fryst mest á vegum SH á
vertíðinni eða tæp 2.300 tonn.
Grandi hf. kemur næstur með tæp
1.700 tonn og Hraðfrystihús Eski-
fjarðar hf. og Síldarvinnslan hf. í
Neskaupstað hafa fryst yfir 1.000
tonn hvor aðili.
Að sögn Halldórs gengur hrogna-
taka ágætlega en SH bindur vonir
við að geta framleitt 4.500 tonn
af loðnuhrognum í ár sem er 500
tonnum meira en árið 1994. Halldór
segir þó of snemmt að segja til um
hvort það takist.
r?- % rý v ': 'y" ;K:.
'A' -4
JZntíony 9-íopkitis (eiíqir
‘WiíLiam Ludíow ofursta.
í Bernum Iq/nntist Hann
fiörmungum styrjaída.
Semfadirféffifiann að
yjafda þess.
ANTUONY HOPKINS
AIDAN QUINN
I.EGENUS o)
Úthlutun styrks úr Menningar- og framfarasjóði Ludvigs Storr
Nýlega var úthlutað styrk úr Menningar- og framfarasjóði Ludvigs Storr. Tilgangur sjóðsins er samkvæmt stofnskrá:
Að stuðla að framförum á sviði jarðefnafræði, byggingariðnaðar og skipasmíða. Úthlutað var styrk að upphæð 2 millj-
ónir króna til smíði á frumgerð GECA-pressu.
Þeir sem standa að þessu verkefni eru verkfræðingarnir Edgar Guðmundsson, Kristján Már Sigurjónsson, Pálmi R.
Pálmason og Sigurður Sigfússon, auk tveggja finnskra verkfræðinga og sérfræðinga í framleiðslu sementsbundinna
spónaplatna. Samstarfshópurinn telur að hugmyndin feli í sér mikla möguleika fyrir uppbyggingu og þróun á sviði
véla- og byggingariðnaðar á íslandi. Þeir lýsa verkefninu á eftirfarandi hátt:
Markmið: Finna upp einfalt og
ódýrt byggingarkerfi, sem gæti
orðið samkeppnishæft á mörk-
uðum í miðlungsþróuðum og
vanþróuðum ríkjum, enda falli
kerfiö vel að tækni og verkkunn-
áttu sem flestra þjóða. í kjölfarið
fylgi svo útflutningur íslenskrar
tækniþekkingar og framleiðslu
ásamt þróunarvinnu, markaðs-
og sölustarfsemi.
Grunnhugmyndin: Að þróa verk-
smiðju til þess að framleiöa ódýr
smáhýsi. Hin svonefnda GECA-
lausn er sára einfalt byggingar-
kerfi, byggt á holplötueiningum
úr trjákurli eða úrgangsjurtaleifum
og blöndu af sementi og vatni.
Blandan er sett í sérstaka GECA-
pressu og samtímis pressuninni
er blandan hert með því að nota
C02 (koldíoxíð). Herslan tekur
að eins 4 til 5 mín. þar eð koldí-
oxíðinu verður þrýst inn í efna-
blönduna. Venjubundin hersla
þessara efna tekur hins vegar 8
til 10 klst. Holplatan verður
steypt í sérstakri kjarnapressu. (
reynd verður um að ræða tvær
pressur:
- Lárétta flatarpressu, sem sam-
tímis getur pressað bæði ofan
og neðan frá.
- Kjarnapressu, sem hráefnið
umlykur, og sett er milli flata
ytri pressunnar. Sérstaða kerf-
isins er fólgin i þessari kjarna-
pressu.
Holplatan: Hver plata verður 2,4
x 6 m, 200 mm þykk, úr tveimur
samsíða 20 mm þykkum plötum
sem tengdar eru 20 mm þykkum
þverveggjum á 400 mm bili eftir
endilangri plötunni. Allt verður
þetta steypt í einu lagi og þannig
að „normalásar", jafnt í ytri flöt-
um sem í þverveggjum holplöt-
unnar, haldast óbreyttir meðan á
herslunni stendur.
Fyrstu skrefin: Þróun, smíði og
prófanir á frumgerð GECA-
kjarnapressu, svo unnt verði að
steypa marktækar holplötuein-
ingar til frekari prófana m.t.t.
byggingarkerfis, en þekking og
tækni varðandi t.d. sements-
bundnar spónaplötur er mikil og
þegar þróuð, m.a. af Finnum.
Framleiðslan: GECA-smáhýsin
(35 fm) verða mjög einföld að allri
gerð. T.d. verður ein og sama
gerð holplatna notuð í gólf, veggi
og þak. Bílkrana má nota til þess
að reisa húsið og sagað verður úr
fyrir gluggum og dyrum á staðn-
um. Verð á fullbúnu GECA-húsi
yrði nú í Chile um USD 5.500, en
þar af félli um helmingur á þá
þætti sem hér um ræðir. Laus-
lega áætlað mun holplötuverk-
smiðja sem byggist á GECA -
kerfinu kosta um 1,5 milljarð ÍSK,
en í einni slíkri verksmiðju mætti
framleiða holplötur í allt að
15.000 hús á ári.
Möguleikar: GECA-kerfisins eru í
fyrstu háðir því að niðurstöður
þróunar og prófunar kjarna-
pressunnar reynist jákvæðar.
Frekari þróun hugmyndarinnar
um kerfið felst í hönnun og smíði
fullkominnar GECA-pressu,
u.þ.b. 2,4 x 6 m að stærð, þar
sem unnt væri að steypa holplöt-
ur í fullri stærð til ítarlegra próf-
ana. Smíði vélbúnaðar í GECA-
einingarhúsaverksmiðju væri
kjörið verkefni fyrir ýmsar vél-
smiðjur á íslandi, því öll nauðsyn-
leg þekking og tæki eru hér fyrir
hendi. Hugmyndir okkar hafa
þegar verið kynntar hugsanlegum
samstarfsaðilum. Markaður fyrir
hlutfallslega ódýr hús í miðlungi
þróuðum og vanþróuðum ríkjum
er nánast ótæmandi, en sam-
kvæmt upplýsingum frá Chile er
gert ráð fyrir að þörf fyrir slík
smáhýsi verði um 100.000 hús á
ári næstu árin eða áratugina, en
líklega um 2 milljónir húsa á ári í
allri Suður-Ameríku.
Möguleikar íslendinga tengjast
alhliða verkfræði- og skipulags-
vinnu varðandi framleiðslu og
flutningaferli, uppbyggingu íbúð-
arsvæða og skipulag húsagerðar,
auk prófana og aðlögunar sér-
stakra húsagerða að mismun-
andi aðstæðum, fjármögnunar-
og fjárstreymisathuganir o.fl.
Loks má nefna möguleika á nýt-
ingu holplatnanna í alls kyns
mannvirki, svo sem í margnota
steypumót, í innveggi og e.t.v.
fjölþættari notkun í iðnríkjum.
Ludvig Storr
Næstu skref: Eins og áður hefur
komið fram er smíði frumgerðar
og fyrstu prófanir á GECA-
kjarnapressunni lykill að hag-
kvæmri smíði holplatna eftir
GECA kerfinu. Frumgerðin, u.þ.b.
0,6 x 0,7 m að stærð, er nú i
smíðum hjá Stálsmíði Bjarna
Harðarsonar á Flúðum. Á næstu
mánuðum fara svo fyrstu prófanir
fram og væntanlega betrumbæt-
ur á pressunni.
Menningar- og framfara-
sjóður Ludvigs Storr var
formlega stofnaður árið
1979 og er í vörslu
Háskóla íslands.