Morgunblaðið - 18.03.1995, Blaðsíða 2

2 D LAUGARDAGUR 18. MARZ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
Tónleikar í
Langholtskirkju
Tónleikar Kristins Sigmundssonar óperu-
söngvara og Jónasar Ingimundarsonar
píanóleikara til styrktar orgelsjóði
Langholtskirlgu í dag.
KRISTINN Sigmundsson óperu-
söngvari og Jónas Ingimundarson
píanóleikari halda tónleika í Lang-
holtskirkju í dag, laugardag, og
hefjast þeir klukkan 17. Tónleik-
arnir eru haldnir til styrktar orgel-
sjóði kirkjunnar.
Blaðamaður heimsótti Kristin í
vikunni og ræddi við hann um tón-
leikana og uppfærsluna á Utskúf-
un Fausts í Bastilluóperunni í Par-
ís, þar sem hann söng nú í febrúar.
Söfnun í orgelsjóð
„Tildrög tónleikanna eru þau að
Jón Stefánsson organisti leitaði til
mín með að halda tónleika til að
safna í orgelsjóðinn. Þetta var fyr-
ir um ári, en ég hef haft
• svo mikið að gera að það
er ekki fyrr en nú sem
tækifærið gefst og verða
því tónleikamir núna á
laugardaginn.
A þessum tónleikum .............
ætla ég að syngja lög frá gömlum
tíma - gamlar ítalskar aríur og
nýrri ítalska „slagara“ og þá á ég
við frá aldamótum eða fyrri hluta
aldarinnar. Síðan syng ég ljóðalög
eftir Schubert og þrjá ameríska
blökkusöngva. Dagskrána enda ég
svo með að syngja nokkur lög eft-
Eg hef gert
nokkra samn-
inga við Bast-
illuóperuna
ir sigvalda Kaldalóns. Mig langar
að bæta því við, að ég hef það
eftir konunni minni, að þettta sé
fallegasta prógrammið sem hún
hafi lengi séð!“
Parísaróperan
Síðastliðinn sunnudag birtist í
Morgunblaðinu mjög lofsamleg
umsögn franskra gagnrýnenda um
frammistöðu Kristins í Parísaró-
perunni. Þar söng hann hlutverk
Mefistofelesar í óperunni IJtskúfun
Fásts eftir Berlioz, sem flutt var
í Bastilluóperunni.
„Uppfærslan, sem fyrst var gerð
í Torino á Ítalíu árið 1992, var
kosin besta óperuuppfærslan á
Ítalíu það árið. Leikstjór-
inn var Luca Ronconi.
Hljómsveitarstjórinn
átti að vera aðalhljóm-
sveitarstjóri Parísaróper-
unnar, sem er kóreskur
“'og heitir Myung Whun
Chung, en hann hafði lent í útistöð-
um við yfirstjóm óperunnar og var
vikið úr starfi síðastliðið haust. í
stað hans var ráðinn hollenskur
hljómsveitarstjóri, Hubert Soud-
ant. Það var gaman að vinna með
honum og það var að minnsta kosti
eitt sem tengdi okkur, en það var
settu upp sýninguna að velja mig
til að takast á við þetta hlutverk
því það gerir miklar kröfur til
söngvarans, bæði músíklega og
leiklega. Og þá er ónefndur sá
þáttur sem reyndist mér mesta
vinnan, en það var að ná fram-
burðinum á frönskunni, svo góð-
um að boðlegt þætti. Parísarbúar
eru sérlega dómharðir varðandi
frönskuna og það skilur maður
mæta vel því þessu má líkja við
* það að fá útlending til að leika
Skuggasvein og tala hreimlaust.
Bastilluóperan er stórkostlegt
hús. Hún tekur u.þ.b. 2.600 manns
í sæti og þar er vanalega uppselt
á allar sýningar. Það er óhemju-
stórt. Ekki veit ég hve margir fer-
metrar það er, en sennilega mælist
það í ferkílómetrum. Að utan sér
maður sjö hæðir, en húsið nær
annað eins niður í jörðina svo þetta
er svo sannarlega mikið hús.
Ég hef þegar gert nokkra samn-
inga við Bastilluóperuna um verk-
efni á næstu árum. Næsta haust
fer ég þangað og verð frammyfir
áramót og syng hlutverk Colline í
La Bohéme.
Dagskráin fram á sumar
Sverrir
KRISTINN Sigmundsson og Thomas Moser í hlutverkum Mefist-
ofelesar og Fausts í Útskúfun Fausts í Bastillu óperunni.
ísland. Hann hefur nefnilega kom-
ið hingað og stjórnað Sinfóníu-
hljómsveitinni og á hér marga vini.
I óperunni söng ég eitt af þrem-
ur aðalhlutverkunum, Mefistofe-
les, sem vélar Faust til að selja
sál sína Djöflinum. Það var óskap-
lega gaman að fá að spreyta sig
á þessu og mér fannst mér sýnt
mjög mikið traust af þeim sem
- Hvaða verkefni eru framund-
an hjá þér á næstunni?
„í næstu viku fer ég til Ham-
borgar. Þar verð ég í viku og syng
með NDR, Norður-þýsku útvarps-
hljómsveitinni, þijá konserta á
Harmonienmesse, eftir Joseph
Haydn. Þaðan fer ég svo til Berlín-
ar og verð þar í eina viku og syng
við Berlínaróperuna í Ítalíustúlk-
unni í Alsír, eftir Rossini. Svo fer
ég til Genfar og syng í óperunni
I puritani eftir Bellini og þar á
eftir fer ég til Munchen, Hamborg-
ar og Dresden.
Þetta er dagskráin hjá mér fram
á sumar!“ sagði Kristinn að lokum.
Okkur íslendingum gefst kostur
á að heyra uppfærsluna í Bastillu-
óperunni því ein af sýningunum
var send út beint frá franska út-
varpinu og verður upptakan flutt
í ríkisútvarpinu nú um mánaða-
mótin.
SA
Kunnasti rithðfundur Tyrkia
dreginn fyrir dðmstóla
sakaóur um aó skapa ólgu í samfélaginu meó stuóningi vió
málstaó Kúrda
YASAR Kemal er án efa þekkt-
asti og dáðasti rithöfundur Tyrk-
lands, höfundur 36 bóka, en
þekktasta skáldsaga hans, Me-
hmet mjói, var þýdd á íslensku
fyrir nokkrum árum. Kemal er
stór og sterklegur, kominn yfir
sjötugt og bera aldurinn vel, en
sumir landar hans segja að það
sé eins gott, þar sem hann þurfi
nú að takast á við ill og erfið
öfl; hann hefur verið ákærður
fyrir að skrifa hlýlega um hið
kúrdíska þjóðarbrot sem hann er
sjálfur hluti af.
Tyrkneska ríkið hefur ákært
rithöfundinn fyrir að bijóta grein
8 í hryðjuverkalögum landsins.
Hún fjallar um algjört bann við
umræðu um aðskilnað þjóðar-
brota, en Kemal var kærður
vegna greinar sem hann ritaði
fyrir þýska fréttatímaritið Der
Spiegel og birtist 10. janúar síð-
astliðinn, en þar Iýsir hann kúgun
Kúrda í heimalandi sínu.
Þegar hann birti greinina aft-
ur, og þá í bók með úrvali rit-
gerða eftir tyrkneska höfunda
sem kallast „Frelsi tjáningar og
Tyrklands“, var hann aftur
ákærður á grundvelli greinar 8,
ásamt útgefandanum. Bókin var
bönnuð og gerð upp-
tæk. í millitíðinni
barst honum önnur
ákæra, „eitthvað um
að skapa ólgu í sam-
félaginu“, eins og
hann orðaði það.
Kemal á nú yfir
höfði sér tyeggja til
sex ára fangelsisdóm
og eiga réttarhöldin
að hefjast í byrjun
maí. Málaferlin. hafa
algjörlega raskað Iífi
hans og hann segist
ekkert hafa getað
skrifað það sem af er
árinu. „En þegar ég
geng fyrir réttinn þá mun ég ekk-
ert veija mig,“ staðhæfir hann.
„Ég mun halda ræðu - svona eins
og Emile Zola J’accuse!.“
Margir telja að það hafi ekki
verið sterkur leikur hjá tyrkneska
ríkinu að ákæra frægasta rithöf-
und þjóðarinnar. Kemal hefur
hlotið heiðursdoktorstitla við er-
lenda háskóla, bækur hans hafa
verið þýddar á yfir 30 tungumál
og nafn hans kemur árlega upp
þegar verið er að ræða um hugs-
anlega kandidata fyrir Nóbels-
verðlaunin. Málið héfur því beint
athyglinni að hinni
illræmdu grein 8, en
mannréttindasamtök
halda því fram að sem
stendur sitji 118
manns í fangelsi
vegna hennar. Aðrir
2.139 hafa verið
dæmdir sekir en hafa
áfrýjað dómnum og
5.600 hafa verið
ákærðir og bíða rétt-
arhalda.
Þegar Kemal
mætti fyrir sérstakan
öryggisdómstól seint
í janúar, fylgdu hon-
um fjörutíu aðrir rit-
höfundar og listamenn og sýndu
með því stuðning sinn. Þeir fögn-
uðu ákaft þegar hann lauk máli
sínu með þessum orðum: „Tíminn
mun leiða í ljós að í þessu máli
eru það ásækjendurnir sem eru
fyrir dómstólnum,“ en að því búnu
snerist hann á hæli og gekk út.
Grein Kemals í Der Spiegel,
„Lygaherferð“, saknar ríkisstjórn
Tyrklands um að kúga á skipu-
lagðan hátt þær 10 til 15 milljón-
ir Kúrda sem búa í landinu, sér-
staklega í suðausturhluta þess. Á
síðustu tíu árum hafa mannrétt-
Yasar Kemal
indahópar birt ófagrar skýrslur
um ástandið þar; greint er frá
aftökum, hvarfi fanga í vörslu
öryggislögreglunnar, pyntingum
og eyðingu þorpa.
„Mannlegur harmleikur á sér
stað á þessu svæði,“ sagði Kemal
í viðtali nýverið, og bætti við að
enginn - hvorki Bandaríkin né
Evrópa - veitti því hina minnstu
athygli. Því hefur verið slegið
fram að 14.000 manns hafi látist
í átökum Kúrda og lögreglunnar.
í greininni segir Kemal að hann
styðji ekki stofnun sérstaks ríkis
Kúrda, en gefur hinsvegar í skyn,
að eins og ástandið sé, geti hann
skilið þá kröfu Kúrda. Áð hafa orð
á slíku vekur Iitla hrifningu stjórn-
valda, en tyrkneska lýðveldið, sem
Ataturk stofnaði árið 1923, var
byggt á þeirri meginreglu að hinir
ýmsu hópar samfélagsins yrðu að
bæla niður sérkenni sín til að
skapa sterka þjóð með því sem
þeir ættu sameiginlegt.
Þegar forseti Tyrklands, Suley-
man Demirel, var spurður í við-
tali um mál Kemals, þá yppti
hann ráðleysislega öxlum og
sagði: „Yasar Kemal er mjög
frægur rithöfundur. Ég kann
mjög vel að meta hann. Hann
hefur skapað fallega hluti. Hann
skrifar á tyrknesku. En hann er
af kúrdískri fjölskyldu - sem er
allt í lagi.
En það sem hann sagði.í þess-
ari grein var óheppilegt. Ég held
að þetta sé ekki alslæmt. Fólkið
í Tyrklandi skiptist í hópa -
margir segja að hann hefði ekki
átt að segja þetta. En hann gerði
það og saksóknarinn á ekki ann-
arra kosta völ.“
Réttarhöld og átök eru ekkert
nýtt fyrir Yasar Kemal. Hann ólst
upp í litlu fjallaþorpi, allir karlarn-
ir í fjölskyldu móður hans voru
stigamenn að atvinnu, og þegar
Kemal var fimm ára sá hann föð-
ur sinn myrtan þar sem hann var
við bænagjörð í mosku nokkurri.
Við þann atburð missti Kemal
málið og gat ekki talað í sjö ár
fyrir stami. Með því að syngja
náði hann smám saman að jafna
sig, og það leiddi hann til móts
við þjóðkvæði og ævintýri og fór
hann smám saman að skrá þau
niður. Áður en hann gerðist rithöf-
undur, stundaði Kemal þó ýmis
störf; eins og að aka dráttarvél
og starfa í bókasafni.
Honum var oft stungið í fang-
elsi, aðallega sökum vinstrisinn-
aðra skoðana sinna. „Ég hef verið
20, 25 sinnum fyrir dómara,“ seg-
ir hann. „Ég var iðulega pyntað-
ur. Þeir bundu fætur mína saman,
börðu á mér fæturna, stungu höfð-
inu á mér ofan í klósettskálar."
En síðustu áratugina hefur Kemal
verið hylltur sem fremsti rithöf-
undur Tyrklands, eða allt frá því
að Mehmet mjói, saga um Hróa
hattar-legan ræningja, kom fyrst
út árið 1955.
Kemal segir að afstaða sín til
þjóðernislegra málefna sé óijúfan-
leg frá verkum sínum. „Sem rit-
höfundur af þessari þjóð vil ég
skapa skáldverk úr tungu hennar.
Mér er annt um það. Eg vil ekki
að landið gangi inn í 21. öldina
með bölvun á sér. Lýðveldi er heið-
ur fyrir sérhvert Iand. Og fyrir
mér er heiður lands mikilvægara
en einhver hluti þess.“
Hann fullyrðir að ef hann verð-
ur dæmdur, muni hann ekki þiggja
sakaruppgjöf. Brosandi segir
hann: „Eg vinn ekki lengur á
dráttarvél, þannig að ef ég er í
fangelsi get ég alltaf gert eitthvað
- t.d. skrifað skáldsögur.“
(Byffgt á Tlie New York Times.)
EFI