Morgunblaðið - 18.03.1995, Blaðsíða 8

8 D LAUGARDAGUR 18. MARZ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
Hvert tðnverk á líf
eins og manneskja
Rússneski píanóleikarínn Grígoríj Sokolov
leikur á einleikstónleikum í íslensku óper-
*
unni í dag verk eftir Bach og Schumann. A
fímmtudag lék hann píanókonsert nr. 2 eft-
ir Chopin með Sinfóníuhljómsveit íslands.
Gréta Ingþórsdóttir ræddi við Sokolov um
tónleikahald, tengsl við áheyrendur og
skyldur við verkin sem hann leikur.
GRÍGORÍJ Sokolov fæddist í
Pétursborg árið 1950. Sjö ára
gamall fékk hann kennslu við tón-
listarháskólann í borginni sem ætluð
var óvenju hæfileikaríkum börnum
og fyrstu opinberu tónleikana hélt
hann þegar hann var 12 ára. 16 ára
gamall vann hann hina frægu
keppni ungra tónlistarmanna sem
kennd er við Tsjajkovskíj.
Sokolov heldur yfir 90 tónleika á
ári víða um lönd. Hingað kom hann
frá Ítalíu, með örstuttri viðkomu
heima í Pétursborg og heldur síðan
til Finnlands, Tyrklands, Ítalíu og
Austurríkis. Um miðjan apríl leggur
hann upp að nýju og ætlar þá að
taka eiginkonu sína með sér, sem
hann sér annars lítið af vegna stöð-
ugra tónleikaferða.
- Hvernig verður maður góður
einleikari? Er það spurning um
hæfileika, æfingu eða persónuleika,
eða kannski allt saman?
„Allt þetta skiptir máli. En hins
vegar skiptir ekki máli hvort um er
að ræða einleikara eða píanóleikara
eða yfir höfuð aðra listamenn. Það
sem skiptir öllu er persónuleikinn.
Til að list sé áhugaverð, þarf hún
að vera persónuleg og þar að auki
þarf persónuleikinn að vera áhuga-
verður.
Hæfíleikarnir eru undirstaðan og
á þeim verður að byggja vinnuna.
Sá sem hefur mikið fram að færa
þarf líka að hafa mikinn tíma. En
manni verður líka að skiljast að
þetta er ekki starf, heldur lífið sjálft.
Margir listamenn verða vinnandi
fólk, hljóðfæraleikarar í hljómsveit-
um falla t.d. stundum í þá gryfju.
En raunveruleg listsköpun er ekki
starf.“
— Er rétt að þér hafi hér áður
fyrr verið illa við upptökur?
„Nei, en ég vil helst ekki taka
upp í hljóðveri. Það gerist eitthvað
sérstakt á tónleikum sem á sér eig-
inlega aldrei stað í hljóðveri. Þó er
þetta mjög persónubundið því það
eru til tónlistarmenn sem vilja bara
taka upp í hljóðveri. Eitt besta
dæmið um slíkt er Glen Gould, sem
hætti alveg að halda tónleika."
- Er ekki einleikarinn cinmana
miðað við aðra tónlistarmenn, t.d.
þá sem leika í hljómsveitum eða
öðrum hópum?
„Ég held að það sé alltaf betra
að gera hlutina sjálfur, frekar held-
ur en í félagsskap þar sem ábyrgð
NORRÆNI
MENNIN G ARSJ ÓÐURINN
veitir fé til norrænna samstarfsverkefna á sviöi rannsókna,
menntamála og menningar í brei&ri merkingu þess or&s.
Styrkir eru einnig veittir til samstarfs á alþjóölegum vett-
vangi sem á sér þaö takmark, a& kynna norræna menningu
og menningarstefnu.
Fé er fyrst og fremst veitt til tímabundinna verkefna meö
breiöri norrænni þátttöku, þar sem aö minnsta kosti þrjú lönd
eiga hlut aö máli.
Meö styrkveitingum óskar stjórn sjóösins aö stuðla aö
• aukinni þátttöku almennings í norrænu
menningarsamstarfi,
• þróun menningarlífs á Noröurlöndum, nýsköpun,
tilraunastarfi og þverfaglegu samstarfi.
Sjó&stjórnin leggur sérstaka áherslu á
• samstarfsverkefni fyrir og meö börnum og unglingum,
sérstaklega þar sem lögö er áhersla á beina þátttöku
þessa hóps,
• samstarf fjölmiöla og menningarmiölun Norðurland-
anna á milli,
• samstarfsverkefni sem stuöla aö auknum málskilningi
á Noröurlöndum,
• samnorrænt menningarstarf sem dregur úr tortryggni
gagnvart útlendingum og kynþáttahatri.
Umsóknareyöublöö meö leiöbeiningum og frekari upp-
lýsingum um styrkveitingar sjóösins fást hjá Norræna
menningarsjóönum:
Nordisk Kulturfond, Menntamálaráöuneytiö,
Store Strandstræde 18, eöa Sölvhólsgötu 4,
DK-1265 Kboenhavn K. 150 Reykjavík.
Sími 00 45 33 96 02 00 Sími 91-60 95 00.
hvers og eins er óljós. Þegar maður
spilar með hljómsveit þá er að sjálf-
sögðu um samspil að ræða en ein-
leikarinn hefur ákveðið leiðtogahlut-
verk, ábyrgðin liggur hjá honum.“
- En hvað með sambandið við
hljómsveitarstjórann ?
„Sambandið á milli einleikara og
hljómsveitarstjóra er erfitt vegna
þess að einleikarinn verður einnig
að hafa samband við hljómsveitina
sem heild. Hún getur verið allt frá
því að vera mjög góð yfir í að vera
mjög slæm. Auk þess þurfa hljóm-
sveitarstjórinn og hljómsveitarmeð-
limir allir að vera tilbúnir að leggja
vinnu í að reyna að skilja hvað ein-
leikarinn hefur fram að færa. Svo
er annað vandamál. Maður er búinn
að æfa eitthvert verk lengi, lengi
og í rauninni liggur ævin öll að
baki. Svo kemur maður og æfir
tvisvar, í mesta lagi þrisvar með
hljómsveitinni. Það er aldrei nógur
tími.
Þegar á allt er litið er áhugaverð-
ara að spila á einleikstónleikum.
Áheyrendur fá líka meira út úr því.
Þeir öðlast betri skilning á einleikar-
anum því hann leikur fleiri verk og
sýnir á sér fleiri hliðar en hann fær
Morgunblaðið/Kristinn
tækifæri til þegar hann spilar aðeins
eitt verk með hljómsveit."
- Hvað spilar þú í dag?
„Á fyrri hluta tónleikanna spila
ég 8 prelúdíur og fúgur úr öðrum
hluta „Das wohltemperierte Klavi-
er“ eftir J.S. Bach og eftir hlé Ieik
ég Kreisleriana eftir Schumann. Það
er verk í átta hlutum sem hafa mjög
náin innbyrðis tengsl."
- Ég man eftir einleikstónleikum
þar sem frægur píanóleikari var
nýbyrjaður að spila þegar hann stóð
allt í einu upp og hætti. Ástæðan
var Ijósmyndari sem stóð með
myndavél út við vegg og vísaði
píanóleikarinn honum út. Ert þú
viðkvæmur fyrir því sem gerist í
salnum þegar þú ert að spila?
„Ég er vissulega viðkvæmur fyrir
því en að hætta að spila er það
versta sem hægt er að gera. Maður
þarf þá að byija aftur og það er
mjög slæmt. Maður tekur þann innri
styrk sem þarf til að halda áfram,
líka þótt eitthvað fari úrskeiðis með
hljóðfærið. Verk Iifír frá upphafi til
enda og að hætta í miðju kafi er
eins og að binda endi á líf mann-
eskju."
-Hefur þú lent á hljóðfæri sem
er svo slæmt að þú getir ekki spilað
á það?
„Að píanó sé svo slæmt að maður
þurfi að fá nýtt eða jafnvel aflýsa
tónleikum gerist afar sjaldan en
hefur þó komið fyrir. En mjög gott
hljóðfæri er líka mjög sjaldgæft.
Ég spila á u.þ.b. 90 tónleikum á ári
og ef ég lendi á fimm hljóðfærum
sem mér líkar vel við þá er það til-
tölulega hátt hlutfall.
En þetta er ekki bara spuming
um gott og slæmt. Hvert hljóðfæri
hefur líka sinn persónuleika. Tvö
píanó, framleidd á sama tíma í sömu
verksmiðju, geta verið gjörólík. Það
er því enn sjaldgæfara að hljóðfær-
ið sé í fullkomnu lagi og að mér líki
persónuleiki þess þar að auki.
Píanó eru mjög viðkvæm fyrir
veðri, raka, kulda o.s.frv. og ef að-
stæður eru slæmar þá hrakar þeim
fljótt. Maður getur spilað á sama
hljóðfæri með nokkru millibili og
fundið og heyrt mikinn mun. Þegar
maður heyrir um að í einhverri borg
sé sérstaklega gott hljóðfæri þá
þýðir það í rauninni ekki neitt vegna
þess að það eru svo margir þættir
sem hafa áhrif á gæði þess. Svo
má ekki gleyma því að því er öfugt
farið með píanó miðað við t.d. fíðlur
sem verða betri með aldrinum.
Ymsir fletir í píanóum eyðast og
hljóðfærin verða lakari með aldrin-
um.“
- Eru til góðir og slæmir áheyr-
endur?
„Áheyrendur eru mjög mismun- f
andi. Ef maður heldur tvenna tón- jj
leika með sömu efnisskrá í sömu
borg eru áheyrendurnir aldrei hinir
sömu og aldrei eins. Áheyrendahóp-
ur er mjög flókin lífræn heild því
hún samanstendur af svo mörgum,
kannski eitt til tvö þúsund manns.
Áheyrendur eiga fræðilega aldrei
að vera óvinsamlegir. Þegar þeir eru
einu sinni komnir á tónleika til að
hlýða á tónlist hvers vegna í ósköp-
unum ættu þeir þá að vera óvinsam-
legir? En þeir eru misjafnir að gæð-
um, ef svo má að orði komast, því
þeir hafa mismunandi bakgrunn og
forsendur.
Það sem skiptir þó alltaf mestu
máli er orka listamannsins. Hann
fær áheyrendur með sér og leiðir
þá. Það er hið segulmagnaða sam-
band milli listamannsins og áheyr-
enda í gegnum listaverkið sem
skiptir mestu máli.“
3.000 kórfélagar í Heimskórnum fluttu Sálumessu Verdis á útileik-
vanginum í Verona á Ítalíu árið 1990.
SungH fyrir fii
Heimskórinn í Hiroshima
SÖNGUR meira en 2.000 manna
hljómar á tónleikum í Hiroshima
5. ágúst nk. í minningu þess að nú
eru liðin 50 ár síðan kjarnorku-
sprengja féll á borgina. Heimskór-
inn var stofnaður árið 1984 í Nor-
egi. Hugmyndin að stofnun kórsins
kviknaði þegar 2.500 manns tóku
þátt í flutningi á Messias eftir
Handel á þrjú hundruð ára minning-
arhátíð tónskáldsins sem haldin var
í Gautaborg. „Þá var tóninn sleginn
og kórinn hefur starfað sleitulaust
síðan,“ segja Steinar Birgisson og
Hafdís Magnúsdóttir, stofnendur
íslandsdeildar kórsins. „Árið 1991
var deildin hér heima stofnuð. Við
höfum farið til útlanda nokkrum
sinnum með kórnum; á síðasta ári
fórum við til Osló og sungum í
tengslun við opnunhátíð Olymp-
íuleikana í Lillehammer."
Steinar og Hafdís segist gjarnan
vilja fá fleiri íslendinga til liðs við
kórinn. „Kórinn samanstendur af
byrjendum og vönu söngfólki. Þarna
gefst mönnum kostur á að kynnast
mjög óvenjulegu kórstarfi; þetta er
stærsti fjölþjóðlegi kór í heimi. Svo
eru það ferðalögin og ánægjan að
kynnast nýju fólki. Vinnan í kringum
kórinn er gríðarlega mikil en hún
er sannarlega þess virði. Eins er
mjög sérstakt að taka þátt í verkefn-
um af þessu tagi er 2-3.000 manns
koma saman og syngja."
Sálumessa Verdis
í Hiroshima verður Sálumessa
Verdis flutt og hljómsveitarstjóri er
Zubin Mehta og meðal einsöngvara
verður Luciano Pavarotti sem gefur
vinnu sína í þágu friðar.
„Áður en haldið verður til Japans
höfum við átta heilsdagsæfingar hér
heima undir leiðsögn Ferenc Utassy
kórstjóra og Elíasar Davíðssonar
undirleikara. Æfingar eru að bytja
og fólk kemur hvaðanæva af landinu
til að æfa.“
— Hvernig gengur að koma kórn-
um saman fyrir tónleika?
„Kórinn hittist allur þremur til
fjórum dögum fyrir tónleikahald og
þá eru samæfingar. Það er alveg
ótrúlegt 'að upplifa hvað gerist á
þessum æfingum og stemmningin
sem myndast er mögnuð. Og að
finna hvernig fólkið og verkið kemur
saman."
— En hvernig er þetta fjármagn-
að?
„Kórfélagar hér heima bera
kostnað af ferðunum sjálfir þótt
eitthvað sé reynt að næla í styrki.
Heimskórinn er sjálfstæður kór og
þannig stendur hann annaðhvort
sjálfur fyrir tónleikum eða selur
tónleikahaldið. Hluti af aðgangseyr-
inum rennur svo til flóttamanna-
hjálpar Sameinuðu þjóðanna eða
annarra stofnana sem stuðla að
mannúðarmálum. Þanniggetum við
á margan hátt verið stolt af þátt-
töku í kórnum."
Á Listahátið í
Reykjavík 1996
Til stendur að kórinn komi á Lista-
hátíð að ári liðnu. Þar verða fluttir
valdir kaflar úr ýmsum þekktum
óperum. „En það verður auðvitað
ekki nema hluti af kórnum sem kem-
ur á þessa tónleika. Ekkert hús er
svo stórt hér á landi að það mundi
bera meira en nokkur hundruð flytj-
endur í mesta lagi. Það yrði vísast
ekkert pláss fyrir áheyrendur ef tvö
þúsund manna kór ætlaði að halda
tónleika hér á landi!“
Þ.J.