Morgunblaðið - 22.03.1995, Blaðsíða 1

mm
plií>r0nmMa3>iíí>
AÐSENDAR
GREINAR
PRENTSMIÐJA MORGUNBLAÐSINS
LAUGARDAGUR 25. MARZ 1995
BLAÐ
B
U mhverfis væn
framtíðarsýn
UMHVERFISVÆN
sjónarmið eru nú ofar-
lega á baugi víða um
heim. Við mengum og
göngum óhóflega í
náttúruauðlindir, eins
og um ótæmandi brunn
sé að ræða. Skynsam-
leg nýting auðlinda í
anda sjálfbærra þróun-
ar er á dagskrá, ekki
bara Kvennalistans
heidur okkar allra.
Um all langt skeið
hefur þróun í matvæla-
iðnaði fremur stjórnast
af hagrænum forsend-
um en umhverfislegum.
Ragnhildur
Helgadóttir
Leitast er við að framleiða afurðir
fyrir neytendur á sem ódýrastan
hátt, oftar en ekki með aðstoð efna
og lyfja. Þessi þáttur iðnvæðingar
og markaðshyggju hefur nú þegar
höggvið stór skörð í náttúruauðlindir
og haft varanleg áhrif á vistkerfi
jarðar.
Stækkandi hópur neytenda, bæði
hér og erlendis, hafna þessari þróun
og láta sig varða hvernig afurðir eru
samsettar og framleiddar bæði út frá
umhverfissjónarmiðum og siðfræði-
legum grunni. Þessir neytendur beina
neyslunni í auknu mæli að umhverfis-
vænni neyslu sem aftur skiptir miklu
máli þegar um velferð og heilsufar
er að ræða. Ein tegund umhverfís-
vænna afurða eru lífrænt ræktaðar
landbúnaðarafurðir. Þetta eru afurðir
sem skipta ekki einungis neytendur
máli heldur líka fram-
leiðendur og er því spáð
að mesti vöxturinn í
matvælaiðnaðinum
muni vera í ræktun á
lífrænum landbúnað-
arafurðum. íslendingar
hafa fulla ástæðu til að
gefa þessum vexti
gaum.
ísland býr yfir tiltölu-
lega ómenguðu lofti,
óspilltum jarðveg og er
vel fallið til ræktunar á
lífrænum afurðum. Mik-
ilvægt er að íslenskur
landbúnaður taki mið af
óskum neytenda og að-
lagist að nýjum þörfum markaðarins.
Hérlendis hefur fremur verið talað
um verð búvara en gæði þeirra.
Lækkun á verði matvæla stuðlar að
óvistvænni framleiðslu á gæðalitlum
og menguðum afurðum. Það er því
mótsagnakennt . að reikna stöðugt
með því að bændur lækki framleiðslu-
kostnað samhliða kröfum samfélags-
ins um stóraukna umhverfisvernd.
Ekki verður hjá því komist að taka
umhverfískostnaðinn með í dæmið.
Lífrænn landbúnaður er ákjósan-
leg leið til að auka tengsl milli bænda
og neytenda. Má þar nefna nokkrar
ástæður: Lífrænn landbúnaður fer
best með umhverfið og kemst næst
sjálfbærri þróun. Hann skilar há-
gæða afurðum, styrkir búsetu og
byggð og er búskaparháttur sem
skapar meiri atvinnu en aðrir. Líf-
rænn landbúnaður er því leið til að
afla lífvænlegra tekna með fram-
leiðslu hollra og eftirsóttra matvæla.
Kvennalistinn vill því hvetja til og
styðja ,við vistvæna ræktun landbún-
aðarafurða og leita frekari markaða
erlendis á þessari hágæða landbún-
aðarvöru (bls. 40, stefnuskrá Kvenna-
listans 1995). Þetta fellur vel inn í
þá uppbyggilegu framtíðarsýn í um-
hverfísmálum sem Kvennalistinn á
sér, það er „skynsamleg nýting auð-
linda í anda sjálfbærrar þróunar, end-
urheimt landgæða, flokkun og endur-
vinnsla sorps, hreinsun frárennslis og
gætileg umgengni um viðkvæma
náttúru landsins". Kvennalistinn hef-
ur alltaf verið fulltrúi fyrir því að við
Lífrænn landbúnaður,
segir Ragnhildur
Helgadóttir, er leið til
að afla lífvænlegra
tekna með framleiðslu
hollra og eftirsóttra
matvæla.
tökum ábyrgð á því hvemig við viljum
skila landinu okkar til barna okkar
og hvergi hvikað frá þeim markmið-
um sínum. Kjósendur geta að feng-
inni reynslu, vart átt sér sannari
málsvara á Alþingi íslendinga en
Kvennalistann sem áfram mun hafa
frumkvæði að framsæknum málum
eins og lífrænum landbúnaði.
Höfundur er háskólanemi og
skipar 12. sæti Kvennalistans í
Reykjavík.
Menntamálin í öndvegi!
Menntástefna Fram-
sóknarflokksins stuðlar,
að mati Magnúsar
Stefánssonar, að
þroska og sjálfstæði
uppvaxandi kynslóðar.
ÞVÍ ER gjarnan
haldið fram að menntun
sé ein helsta forsenda
framfara og lykillinn að
velferð einstaklinga og
þjóða. Slíkar yfirlýsing-
ar koma oft fram á há-
tíðlegum stundum og á
slíkum stundum höfum
við Islendingar einnig
gjarna haldið því fram
að okkar þjóð sé vel
menntuð og búi að mikl-
um menningararfi for-
feðra okkar. Það er ekki
nóg að tala svo á hátíð-
legum stundum og hafa
uppi fögur fyrirheit um
að efla skuli mennta-
stigið í landinu og svo framvegjs.
Það eru verkin sem skipta máli í
þessu svo sem mörgu öðru.
Það má segja að um þessar mund-
ir stöndum við á ákveðnum tímamót-
um hvað varðar framtíð menntamála
í landinu. Framundan eru mjög mik-
ilvægar alþingiskosningar þar sem
þjóðin mun ákveða hvaða stjórnmála-
öfl skulu fara með stjórn landsmál-
anna næstu árin. Stjórnmálamenn
heyja kosningabaráttu við þær ein-
stöku aðstæður að langt og erfítt
verkfall kennara hefur staðið yfir og
skólahald í landinu hefur verið lamað
þess vegna. Þessar aðstæður móta
eðlilega þær umræður sem fram fara
og hætt er við því að stjórnmálamenn
reki eins konar uppboðsmarkað þar
Magnús Stefánsson
sem þeir keppast um
að bjóða hver öðrum
betur þegar málefni
kennara og skólastarfs
er til umræðu. Við þess-
ar aðstæður er hætt við
því að einstaka stjórn-
málaöfl lofi stórt upp í
ermar sér, án þess að
færa rök fyrir því
hvernig skuli standa við
fögru fyrirheitin.
A flokksþingi Fram-
sóknarflokksins sem
haldið var sl. haust und-
ir yfirskritinni „Fólk í
fyrirrúmi" mótuðu
framsóknarmenn
stefnu sína í hinum
ýmsu málaflokkum fyrir komandi
kosningar. Þar á meðai var sett fram
skýr stefna í menntamálum. Stefna
Framsóknarflokksins var ekki mótuð
í skjóli verkfalls kennara né undir
áhrifum framangreinds uppboðs-
markaðar. Þess vegna geta kjósend-
ur treyst því að Framsóknarflokkur-
inn muni vinna að heilindum að sinni
menntastefnu að loknum kosningum,
ef kjósendur tryggja Framsóknar-
flokknum styrk til þess. Framsóknar-
flokkurinn hefur þá skýru stefnu að
menntun skuli höfð í fyrirrúmi.
Menntastefna Framsóknarflokks-
ins hefur það meginmarkmið að
stuðlað skuli að þroska og sjálf
stæði uppvaxandi kynslóðar og
hæfileikar fólks nýtist þjóðfélaginu
til fulls í nýsköpun fyrir framtíðina.
Hafa skal það í huga að það er beint
samhengi milli menntastigs og verð-
mætasköpunar í þjóðfélaginu.
Framsóknarflokkurinn leggur
áherslu á jafnrétti til náms, þar sem
aðgangur að menntun verði ekki
bundinn ijárreiðum eða félagslegum
aðstæðum hvers og eins. Menntamál
hafa of lengi verið allt að því horn-
reka í samfélaginu, en því mun
Framsóknarflokkurinn breyta með
því að setja menntamál í öndvegi í
forgangsröðun ríkisútgjalda, ef
kjósendur tryggja Framsóknar-
flokknum styrk til þess í komandi
kosningum. Með þessu leggja fram-
sóknarmenn áherslu á það að góð
menntun er forsenda bættra lífs-
kjara, velferðar og framfara.
Höfundur skipar 2. sæti á
framboðslista
Framsóknarflokksins í
Vesturlandskjördæmi.
* ______
Olafur Ragnar
á ekki trún-
að kennara
ÆTLA má að hugur
og vilji stjórnmála-
flokkanna hér á landi
sé að byggja upp skóla-
kerfi sem stenst sam-
anburð við það -sem
best gerist í öðrum
löndum. Til þess þurf-
um við hæfustu kenn-
ara. Foreldrar vita að
góður kennari er gullsí-
gildi.
I nýjum grunnskóla-
lögum segir að hlutverk
kennarans hafi breyst
mjög á síðustu árum.
Skólinn sinni líka orðið
uppeldishlutverki í víð-
ari skilningi en áður
var. Hvergi hef ég hins vegar séð
það skjalfest að grunnskólakennur-
um beri að skipa í lægstu launa-
flokka meðal háskólamenntaðra rík-
isstarfsmanna. En ég hef séð tvær
greinargóðar skýrslur sem báðar
voru gerðar fyrir menntamálaráðu-
neytið. Onnur er skýrsla um endur-
mat á störfum kennara frá febrúar
1985 og hin er skýrsla um mótun
menntastefnu frá júní 1993. í báðum
skýrslum kemur fram að endurskoða
verði frá grunni kjarasamninga
kennara miðað við breytta og aukn-
ar starfskröfur. í skýrslunni um
mótun menntastefnu segir að gera
verði þá kröfu að kennarar sinni
kennslu sinni sem aðalstarfi og fái
greitt miðað við það. Á þessum nót-
um reyna nú samninganefndir ríkis-
ins og kennarasamtakanna að ná
saman.
Þegar ég heyri frammámenn Al-
þýðubandalagsins slá sig til riddara
fyrir að vera sérstaka talsmenn
kennara I erfiðu verkfalli þeirra
kemur mér í hug „tímamótasamn-
ingurinn" sem Ólafur Ragnar
Grímsson, þá fjármálaráðherra,
gerði við BHMR árið 1989. Samn-
ingurinn gaf kennurum vonir því
hann átti að hækka laun þeirra
meira en annarra hópa háskóla-
menntaðra starfsmanna. í sex vikur
höfðu kennarar þá þraukað í verk-
falli, ráðherranum til mestu ar-
mæðu. Og nú höfðu þeir Svavar
Gestsson og Ólafur Ragnar Gríms-
son, ráðherrar mennta- og fjármála,
gullið tækifæri til að sýna vilja sinn
í verki. En ekki löngu síðar skrifaði
Ólafur Ragnar undir „þjóðarsáttar-
samninga". Honum var þá ljóst að
innan þjóðarsáttar rúmuðust ekki
kennarasamningar. Var þá brugðið
til sjónhverfinga og „tímamóta-
samningur“ kennara ógiltur með
hókus, pókus bráðabirgðalögum.
„Okkur urðu á rnistök," sagði Svav-
ar í sjónvarpinu 13. mars sl. um
þann gjörning. Mistökin sitja nú
þungt í kennurum sem héldu trú-
verðuga menn halda á málum. Þjóð-
arsáttasamningar hafa að sjálfsögðu
ekki leiðrétt iaunakjör kennara.
Það þýðir því lítið fyrir þá Olaf
Helgi Árnason
Ragnar, Svavar og
Ögmund að reyna að
slá ryki í augu kennara
nú. Það hljóta þeir að
skilja eftir að hafa
stormað hver í sínu lagi
á umræðufundi í verk-
fallsmiðstöð kennara.
Þung orðaskeyti fljúga
að þeim sem sýna að
kennarar hafa ekki
gleymt bráðabirgðalög-
unum grimmu. Samn-
inganefnd kennara-
félaganna hefur greint
frá því í félagsblaði að
launakröfur kennara
núna séu lægri en sam-
ið var um við þá árið
1989. Hefðu því Ólafur Ragnar og
Svavar verið menn til að standa við
samningana frá 1989 og ekki látið
Ögmund Jónasson knýja sig til
Ef Ólafur Ragnar og
Svavar hefðu ekki beitt
bráðabirgðalögum á
kennara á sinni tíð, seg-
ir Helgi Arnason,
stæðu þeir ekki í verk-
falli í dag!
vondra verka þá væru kennarar
ekki í verkfalli í dag.
Nú er svo komið að verkfallið
hefur staðið í rúmlega íjórar vikur.
Aimenningur undrar sig á því hve
hægt miðar í deilunni. Reynslan
sýnir að verkföllum lýkur nær und-
antekningarlaust með samningum
beggja aðila. Því lengur sem verk-
föll standa þeim mun meiri von-
brigða gætir í lokin og sárin fyrnast
síðar. Mestu skiptir því að kennarar
nái sem fyrst samningum sem hægt
er að standa við og leiði til varan-
legra kjarabóta. Þeir samningar
verða að falla að nýsamþykktum
grunnskólalögum. Þar er markið
sett hátt. Miklum fjármunum þarf
að verja til að ná þeim markmiðum.
En því fé væri betur varið en að sóa
fé í sjóðasukk líkt og margar ríkis-
stjórnir hafa af ábyrgðarleysi gei-t
sig sekar um. Þar er um að ræða
fjármuni sem munu leiða til hag-
sældar fyrir börnin okkar og fram-
tíðina og á þvi munu allir hagnast
þegar upp er staðið. Ég skora á
okkar ágætu ríkisstjórn að taka
strax til hendinni og leysa kjara-
deilu kennara og ekki gera ráð fyrir
að lág laun kennara séu eitthvert
lögmál.
Höfundur er skólastjóri ogskipar
15. sæti á lista Sjálfstædisflokksins
í Reykjavík vit) komandi
alþingiskosningar.