Morgunblaðið - 23.03.1995, Blaðsíða 32

32 FIMMTUDAGUR 23. MARZ 1995
MORGUNBLAÐIÐ

STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Haraidur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Á RANGRILEIÐ
BÚNAÐARÞING hefur lýst þungum áhyggjum vegna stöðu
sauðfjárræktar. í samþykktum þingsins er bent á, að fram-
leiðsla sauðfjárafurða hafi dregizt saman um 43% og samdráttur
í tekjum bænda sé enn meiri. Búnaðarþing telur, að til þess að
ráða bót á þessum vanda þurfi „pólitíska lausn“ og hefur falið
stjórn hinna nýju Bændasamtaka Islands að leita eftir samkomu-
lagi við ríkið um þetta efni. í því sambandi telur Búnaðarþing
brýnast að fá „heimild“ til þess að flytja út á erlenda markaði
kindakjöt, sem er innan greiðslumarks. Jafnframt þurfi að gera
sérstakar ráðstafanir til þess að allt sláturfé komi í sláturhús í
haust með því að greiða tiltekna upphæð á allt innvigtað kinda-
kjöt umfram efri mörk greiðslumarks og til þess að tryggja fram-
gang þessara aðgerða þurfi til að koma fjármunir frá hinu opin-
bera.
Búnaðarþing vill líka stofna sérstakan þróunarsjóð til þess
að stuðla að vöruþróun fyrir innlendan og erlendan markað o.fl.
og eiga 100 milljónir króna að renna í þann sjóð á ári. Þessir
peningar eiga að sjálfsögðu að koma með einum eða öðrum
hætti úr opinberum sjóðum. Búnaðarþing ályktaði um marga
fleiri þætti þess vanda, sem snýr að sauðfjárræktun.
Því miður er Búnaðarþing hér á rangri leið. Hvað veldur því
að hægt er að framleiða svínakjöt, kjúklinga og egg á íslandi
án þess að hið opinbera komi þar nærri? Hvað veldur því að
þessa búvöruframleiðslu er hægt að stunda án afskipta hins
opinbera og að framleiðendur þessarar búvöru geta búið við
það, að lögmál markaðarins gildi gagnvart þeirra framleiðslu?
Af hverju er þetta ekki hægt í annarri búvöruframleiðslu? Hvers
vegna er svona miklu flóknara að framleiða lambakjöt en svína-
kjöt?
Er skýringin t.d. sú, að framleiðsla svínakjöts fer fram á til-
tolulega fáum svínabúum en stórum? Á það sama við um kjúkl-
inga og egg? Er skýringin á því, að það er svona miklu flóknara
að framleiða lambakjöt, kannski sú, að framleiðendur eru mörg
þúsund talsins og sauðfjárbúin eru mörg og smá og hagkvæmni
þess vegna margfalt minni en t.d. í svínabúunum?
Það er liðin tíð, að Bændasamtökin geti komið enn einu sinni
og sagt, að nú eigi að flytja lambakjöt út á kostnað skattgreið-
enda eða að nú eigi að setja upp nýjan sjóð með framlögum úr
vösum skattgreiðenda.
Á nokkrum undanförnum árum hafa viðhorf í atvinnumálum
okkar íslendinga gjörbreytzt. Nú eru gerðar allt aðrar kröfur
til atvinnurekstrar heldur en gert var t.d. á síðasta áratug. Nú
er gerð sú krafa, að atvinnufyrirtækin standi á eigin fótum, að
þau séu vel rekin, að þau skili hagnaði, að þau búi við jöfn sam-
keppnisskilyrði. Þau fyrirtæki, sem sjá fram á, að þau geti ekki
uppfyllt þessar kröfur gera sérstakar ráðstafanir til þess að laga
sig að breyttum tímum t.d. með sameiningu og samruna fyrir-
tækja, eins og gerzt hefur í ríkum mæli í sjávarútveginum, sem
hefur endurskipulagt sig að verulegu leyti á nokkrum árum.
Hið sama er að gerast á öðrum sviðum atvinnulífsins.
Bændur verða að taka þátt í þessari þróun. Þeir verða að
gera sér grein fyrir því, að sá tími er liðinn að hægt sé að reka
landbúnað á íslandi með hálfsevézkum aðferðum, þar sem opin-
ber stýring ræður ríkjum. Þessi tími er liðinn og hann kemur
ekki aftur. Því fyrr, sem bændur horfast í augu við þennan veru-
leika, þeim mun betra.
Það er áreiðanlega hægt að reka sauðíjárbúskap á íslandi
með umtalsverðum hagnaði alveg eins og svínabú, kjúklingabú
og hænsnabú eru rekin með verulegum hagnaði. Að sumu leyti
á að vera hægt að reka sauðfjárbúskap á enn hagkvæmari hátt.
En þetta verður ekki gert nema sauðfjárbúum fækki verulega
en eftir standi stór sauðfjárbú og vel rekin. Þá næst hag-
kvæmni stærðarinnar. Þá geta sauðfjárbændur rekið eigin slátur-
hús fyrir eigin reikning og þurfa ekki að sæta afarkostum milli-
liðanna í núverandi landbúnaðarkerfi.
Það er að mörgu leyti sárt að horfa upp á þær breytingar,
sem orðið hafa og eru að verða í sveitum landsins. En það hef-
ur líka verið sárt að horfa upp á breytingar í öðrum atvinnugrein-
um. Fyrr eða síðar verður meiriháttar sprenging á meðal skatt-
greiðenda yfir þeim kröfum, sem landbúnaðurinn gerir á hendur
þeim í stað þess, að bændur sjálfir horfist í augu við breyttar
aðstæður og geri þær ráðstafanir, sem duga til þess að hægt sé
að reka t.d. sauðfjárbúskap með eðlilegum hætti. Það er ömur-
legt að fylgjast með því ár eftir ár að forystumenn bænda komi
saman til fundar og ráði ráðum sínum með ofangreindum niður-
stöðum.
Bændur landsins eiga að hrista af sér hlekki núverandi land-
búnaðarkerfis. Þeir eiga að hafna þeirri leið að vera ár eftir ár
á framfæri skattgreiðenda. Þeir eiga að hafna „pólitískum lausn-
um“. Engri atvinnugrein vegnar vel, sem þarf að leita til stjórn-
málamanna um eitt eða annað. Þeir eiga að endurskipuleggja
atvinnugrein sina frá grunni, leggja niður þau bú, sem ekki er
lengur nokkur grundvöllur fyrir en stækka önnur. Þeir eiga að
standa á eigin fótum og sýna, að þeir geti stundað þessa atvinnu-
grein í samkeppni við aðra í búvöruframleiðslu og náð sambæri-
legum árangri í rekstri. Samþykkt Búnaðarþings sýnir því mið-
ur, að þeir eru á rangri leið.
HEILBRIGÐISMÁL
Læknar eru margir
ósáttir við að blóðmeina-
og meinefnarannsóknir
á höfuðborgarsvæðinu
verði boðnar út. Ljóst er
að aðgreina þarf fjárhag
rannsóknarstofa spítal-
anna frá öðrum rekstri
þeirra, eigi þær að keppa
við einkareknar stofur
í útboðinu. Ragnhildur
Sverrisdóttir komst
að því að enn er margt
á huldu með framkvæmd
útboðs.
Margt
er á huldu
um útboð
rannsókna
INNLENDUM
VETTVANGI
Þeir benda á, að gjaldskrá stofanna
hafi lækkað um meira en 30% að
raungildi á undanförnum tíu árum og
vandséð sé hvaða hagræðing fáist
með því að ein eða tvær stofanna
taki að sér öll verkefnin, en hinar sitji
uppi með búnað fyrir milljónir og at-
vinnulausa starfsmenn. Læknar séu
tilbúnir til lækkunar á gjaldskrá, en
heilbrigðisráðuneytið hafi ekki borið
sig eftir að ganga frá nýjum samning-
um.
ARLEGUR kostnaður við
blóðmeina- og meinefna-
rannsóknir, þ.e. annarra
en vegna inniliggjandi
sjúklinga á sjúkrahúsum, nemur um
500 milljónum króna. Eins og fram
hefur komið í Morgunblaðinu stefnir
heilbrigðisráðuneytið að því að bjóða
rannsóknirnar út, en enn er óljóst
hvernig staðið verður að útboðinu,
t.d. hvort það miðast við að fleiri en
ein rannsóknarstofa taki þessar rann-
sóknir að sér, eða hvort rannsóknirn-
ar gætu allar færst á eina __________
hendi, sem þykir ólíklegt.
Auk rannsóknarstofa
Borgarspítala og Landspít-
ala eru fjórar einkareknar
rannsóknarstofur á höfuð- .......
borgarsvæðinu taldar í stakk búnar
ti! að taka þátt í útboði blóðmeina-
og meinefnarannsókna. Þessar stofur
eru reknar í tengslum við stærstu
miðstöðvar lækna, í Domus Medica,
Glæsibæ, Síðumúla og Þöngiabakka.
En þrátt fyrir að þar séu e.t.v. tæki
og mannskapur til að taka við öllum
þessum rannsóknum, þá eru rann-
sóknarlæknar lítt hrifnir af hugmynd-
inni um útboð, sem þeir kalla sumir
„innboð“ því með því sé verið að færa
rannsóknir, sem verið hafa í höndum
einkaaðila, inn á opinberu rannsókn-
arstofurnar.
20-30% lækk-
un kæmi ekki
á óvart
Þá verði rannsóknir á sjúkrahús-
unum mjög dýrar, ef stofurnar þar
hætti blóðmeina- og meinefnarann-
sóknum, en þurfi áfram að sinna sér-
hæfðari rannsóknum, röntgenrann-
sóknum og meinafræðirannsóknum,
sem eru rannsóknir á alls kyns sýnum
úr mannslíkamanum öðrum en blóð-
sýnum.
Nokkuð er síðan hugmyndir um
útboð af þessu tagi komu fyrst fram.
Guðjón Magnússon, skrifstofustjóri í
heilbrigðisráðuneytinu, sagði þær
eiga rætur sínar að rekja til ráðherr-
atíðar Guðmundar Árna Stefánsson-
-------- ar, en Sighvatur Björgvins-
son ætli að fylgja þeim eft-
ir. Guðjón sagði ólíklegt að
rannsóknirnar færðust all-
ar til sömu stofunnar, enda
yrði verkið boðið út til
ákveðins tíma og að honum liðnum
mætti sú staða ekki vera uppi að
aðrar stofur hefðu lagt upp laupana.
Guðjón sagði rétt að raunlækkun
hefði náðst fram á gjaldskrá ransókn-
arstofa á undanfömum árum, en
hvergi nærri nógu mikil. „Mér fínnst
ekki óraunhæft að reikna með 20-30%
lækkun gjaldskrárinnar í útboði, þar
sem sérhæfðar rannsóknir eru undan-
skildar. Mér Finnst að láta eigi á það
reyna hvað er eðlilegt verð fyrir þjón-
ustuna. Nú er greidd 131 króna fyrir
hveija einingu, samkvæmt samningi
lækna og Tryggingastofnunar, en
rannsóknir eru metnar til misjafnlega
margra eininga. Miðað við könnun,
sem unnin var á Ríkisspítölunum um
raunverulegan kostnað þar, virðist sú
tala of há og 20-30% lækkun kæmi
ekki á óvart.“
Matthías Kjeld, læknir á rannsókn-
arstofu Domus Medica, sagði að lækn-
ar hefðu litlar sem engar upplýsingar
fengið um fyrirhugað útboð. „Mér
þykir slæmt ef þetta bitnar á einka-
stofunum, sem hafa létt mjög álagi
af sjúkrahúsum. Áður en þær komu
til sögunnar voru sjúklingar oft lagð-
ir inn á sjúkrahús til rannsókna, enda
ekki annarra kosta völ.
Eg skil heldur ekki nauðsyn út-
boðs, þar sem mikil raunlækkun hef-
ur orðið á gjaldskrá rannsóknarstofa
á undanförnum árum, með betri
tækni. Mér sýnist, á því litla sem
fram hefur komið, að ríkið ætli núna
að gefa rannsóknarstofum sjúkra-
húsanna kost á að vinna þau verk,
sem einkastofurnar hafa nær ein-
göngu sinnt. Sjúkrahússtofurnar
geta þá sem fyrr einnig reitt sig á
sérhæfðar rannsóknir og ____________
þar með er rekstrargrund-
völlur þeirra allt annar en
einkastofanna.“
Matthías taldi líklegt, ef
af útboði yrði, að einkastof- ——
urnar tækju sig saman um tilboð.
Same
einkas
ar um 1
Ofurkapp á að lækka kostnað byði
þó heim hættunni á minni áreiðanleika
og gæðum, sem aldrei mætti verða.
Guðjón Magnússon kvaðst vonast
til að útboðslýsing lægi fyrir í apríl,
en Júlíus S. Olafsson, forstjóri Ríkis-
kaupa, sagði að hann væri ekki jafn
bjartsýnn, enda settu kosningar,
páskar ofl. strik í reikninginn í þeim
mánuði. í þessu máli væru langtíma-
spár óvissar, líkt og þegar spáð væri
í veðrið.
Eins og fram kom í frétt Morgun-
blaðsins þann 16. mars um fyrirhugað