Morgunblaðið - 28.03.1995, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 28. MARZ 1995 11
FRÉTTIR
*
Kristján Ragnarsson, formaður bankaráðs Islandsbanka, á aðalfundi bankans
KAFLASKIL urðu í rekstri ís-
landsbanka á síðasta ári.
Taprekstri var snúið í hagnað
og mestu erfiðleikamir sem sett hafa
svip á þróunina undanfarin misseri
era nú að baki. Bankinn skilaði 184,5
milljóna hagnaði og er afkomubatinn
milli ára um 839 milljónir. Þetta kom
fram í ræðu Kristjáns Ragnarssonar,
fomanns bankaráðs íslandsbanka, á
aðalfundi bankans í gær. „Þrátt fyrir
þessa mikiu breytingu til batnaðar
er nauðsynlegt að hafa í huga að
afkoma bankans er ennþá engan veg-
inn viðunandi því ávöxtun eigin fjár
er aðeins 4,2%.
Afkomubatinn á fyrst og fremst
rætur að rekja til þess að framlag í
afskriftareikning útlána lækkar um
860 milljónir milli ára. Framlagið er
nú 1.341 milljón en var 2.200 milljón-
ir árið áður. Bankinn nýtur þess nú
að útlánaáhættan hefur verið metin
af raunsæi á liðnum árum. Við teljum
okkur hafa ástæðu til að ætla að
framlag til afskriftareiknings muni
halda áfram að lækka á næstu áram.
Þetta kemur meðal annars fram í því
að endanlega afskrifuð útlán fara
einnig lækkandi. Þau vora 1.578 millj-
ónir en vora 1.740 milljónir árið
áður.“
Margþættur útlánavandi
Kristján vakti hins vegar athygli á
því að engin ein atvinnugrein sker
sig út úr í afskriftum. Þannig er hlut-
ur fiskeldis og landbúnaðar 8%, hlut-
ur sjávarútvegs og fiskvinnslu 16%,
hlutur verslunar 19%, hlutur iðnaðar
13%, hlutur byggingaiðnaðar og ann-
arra verktaka 16% og hlutur þjónustu
og samgangna 12%. „Þessar tölur
sýna svo tæplega verður um villst að
útlánavandinn sem íslandsbanki eins
og aðrar lánastofnanir hefur verið að
glíma við hefur reynst margþættur.
Við getum ekki bent á eina atvinnu-
grein, einstök fyrirtæki eða einstök
lán sem höfuðrót vandans. Hér hefur
verið um að ræða yfirgripsmikið þjóð-
félagslegt vandamál sem skapaðist
vegna langvarandi stöðnunar og sam-
dráttar í atvinnu- og efnahagsmálum,
þar sem tekjur drógust saman og
eignir rýmuðu að verðmæti. En sem
Kaflaskil í fyrra
í rekstri bankans
betur fer bendir allt til þess að við
séum að vinna okkur út úr þessum
vanda. Játa ber að óraunsæ bjartsýni
var ríkjandi á uppgangstíma síðasta
áratugar um áframhaldandi hagvöxt.
Hún leiddi til útlána sem of oft töpuð-
ust vegna rýmunar á verðgildi trygg-
inga.“
„Umboðsmaður skuldara" í
Islandsbanka
Fram kom hjá Kristjáni að banka-
ráð Islandsbanka hefur áréttað í nýj-
um lánareglum að lán verði ekki veitt
nema í undantekningartilfellum með
ábyrgð eða veði frá þriðja aðila. Sé
það gert verði þess ávallt gætt að
ábyrgðarmanni verði gerð grein fyrir
umfangi og hugsanlegum afleiðingum
ábyrgðarinnar. Þá hefur bankaráðið
einnig samþykkt að stofna til starfs-
sviðs sem hljóti nafnið „umboðsmaður
skuldara". Viðskiptavinur sem ekki
telur sig fá eðlilega úrlausn sinna
mála getur skotið máli sínu til um-
boðsmanns skuldara sem veitir aðstoð
eftir því sem efni þykja til.
„Það er von bankaráðsins að með
þessum aðgerðum megi koma í veg
fyrir upplausn í fjölskyldum og vina-
hópum vegna fjárhagserfiðleika ein-
hvers í hópnum og skuldarar megi
ávallt treysta því að mál þeirra hljóti
sanngjarna umfjöllun."
Þá vék Kristján að makaskipta-
samningi íslandsbanka við Samvinnu-
lífeyrissjóðinn um Holiday Inn og
Sambandshúsið. Hahn sagði að gert
væri ráð fyrir að bankinn tæki þessa
nýju fjármálamiðstöð í full not um
miðjan október.
Aðalfundurinn samþykkti að gera
verulegar breytingar á samþykktum
Samþykktum bankans
breytt til að vernda
minnihluta gegn
hugsanlegu ofríki
stórs hluthafa
íslandsbanka og vék Kristján sér-
staklega að nýju ákvæði varðandi
innlausnarskyldu stórra hluthafa.
„Um leið og löggjafínn léttir hömlum
af því að útlendingar eigi hlut i bank-
anum taldi bankaráð eðlilegt að setja
inn í samþykktimar ákvæði sem eru
nýmæli hér á landi en tíðkast víða
erlendis. Um er að ræða skyldu sem
ráðandi hluthafí í bankanum myndi
undirgangast að leysa til sín hluti
annarra hiuthafa ef þeir krefðust
þess. Tillaga bankaráðs gerir ráð
fyrir, ef hluthafi á meira en '/3 hluta-
fjár og ræður yfír samsvarandi at-
kvæðamagni geti aðrir hluthafar
hver um sig krafist innlausnar hjá
hluthafanum. Þá kröfu verða þeir
að gera innan átta vikna frá því að
þeir vita af þessum rétti sínum. Nái
aðilar ekki samkomulagi um verð,
er vísað I ákvæði laga um hlutafélög
um þetta efni.
Með þessu ákvæði er reynt að
vemda minnihluta gegn hugsanlegu
ofríki stórs hluthafa. Tillagan um
hlutfallið ■/, er til samræmis við að
samþykki 2/, hluta hluthafa þarf til
að breyta samþykktum bankans.
Verði þessi tillaga samþykkt hefur
íslandsbanki enn einu sinni gengið á
undan og rutt braut fyrir nýmæli í
starfsemi hlutafélaga."
Óeðlileg mismunun ríkisbanka
og hlutafélagsbanka
Kristján fjallaði einnig í ^ alllögu
máli um samkeppnisstöðu íslands-
banka og benti á að af 64 milljarða
eigin fé ríkisbanka og fjárfestingar-
lánasjóða ætti ríkið um 53 milljarða
eða 83%. Eigið fé íslandsbanka væri
því um 7% heildar eigin fjár lánastofn-
ana.
„Ríkisábyrgð hefur áhrif á sam-
keppnisstöðuna, ríkisbönkunum í vil.
Þetta má meðal annars sjá af þvi að
ríkisbankar geta aflað sér lánsfjár á
innlendum eða erlendum lánamörkuð-
um á hagkvæmari kjöram en hlutafé-
lagsbanki, einfaldlega vegna þess að
lántökunni fylgir sjálfkrafa ríkis-
ábyrgð. Ríkisbanki, sem þannig í
skjóli skattborgaranna getur aflað
ódýrara lánsfjár en hlutafélagabanki,
getur að öðru jöfnu boðið viðskipta-
vinum sínum hagstæðari kjör. Þetta
geta ríkisbankamir vegna þess að
ríkisábyrgðin er í flestum tilvikum
ókeypis. Ríkisbankamir greiða rík-
isábyrgðargjald fyrir aðeins lítið brot
af starfsemi sinni. Þetta hlýtur væg-
ast sagt að teljast óeðlileg mismunun,
að hlutafélagabanki þurfi að eiga í
samkeppni við keppinauta, sem njóta
ókeypis ábyrgðar okkar skattborgar-
anna.“
Kristján gagnrýndi einnig að ríkið
hefði ekki gert kröfur um arð sem
eigandi ríkisbankanna. „Hlutafélaga-
banki þarf hins vegar að reikna með
arðgreiðslum sem eðlilegum þætti í
sínum rekstri. Og hér er um umtals-
verðar fjárhæðir að ræða. Árið 1993,
svo dæmi sé tekið, greiddi íslands-
banki hluthöfum sínum rúmlega 150
milljónir í arð og verði tillaga banka-
ráðs hér á fundinum samþykkt mun
bankinn greiða hluthöfum svipaða
upphæð á þessu ári. Þar með hafa
rúmlega 300 milljónir króna verið
dregnar út úr starfsemi bankans og
þær greiddar út til hluthafa á þessum
tveimur áram. Þetta teljum við fylli-
lega eðlilegt og geram kröfu til að
bankinn greiði hærri arð á komandi
áram. En á sama tíma gerir eigandi
ríkisbankanna engar slíkar kröfur."
íslandsbanki sendi ekki kæru
til Brussel
Islandsbanki hefur einnig gert at-
hugasemdir við sérstök fyrirmæli
fíármálaráðherra frá árinu 1968 til
ríkisfyrirtækja og ríkisstofnana þar
sem þeim var bannað að eiga við-
skipti við aðrar stofnanir en ríkis-
banka. Kristján greindi frá því að
bankinn hefði í desember sl. ritað
bréf til fjármálaráðherra og óskað
eftir því að þessi fyrirmæli væru
afturkölluð. Nýlega hefði svar borist
þar sem m.a. segir að fjármálaráðu-
neytið muni svo fljótt sem aðstæður
leyfa afturkalla þessi fyrirmæli.
Þá fagnaði Kristján ummælum
viðskiptaráðherra um að ástæða
væri til að jafna starfsskilyrði bank-
anna. „Undir það skal tekið og jafn-
framt þá skoðun ráðherrans, að ekki
'eigi að láta staðar numið við að
breyta ríkisbönkunum í hlutafélög,
heldur sé tími kominn til að stefna
að einkavæðingu þeirra. Það verður
að teljast furðulegt, hvað sá stjóm-
málaflokkur sem hefur á stefnu sinni
að atvinnurekstur eigi að vera á
hendi einstaklinga, og félaga þeirra,
hefur látið þessa ríkisreknu banka-
starfsemi afskiptalausa."
Hins vegar sagði Kristján það
ekki rétt sem fram hefði komið í fjöl-
miðlum að íslandsbanki hefði kært
íslensk stjómvöld fyrir EFTA vegna
starfsskilyrða bankanna. Lögfræð-
ingur bankans hefði átt fund með
embættismönnum í Brussel og í kjöl-
farið hefðu farið fram bréfaskipti
milli bankans og Eftirlitsstofnunar
EFTA þar sem vakin hefði verið at-
hygli á nokkrum atriðum er þessi
mál snerta.
Morgunblaðið/Kristinn
FRÁ AÐALFUNDI íslandsbanka. Á myndinni eru f.v. Magnús Geirsson, Guðmundur H. Garðarsson, Valur Valsson, banka-
stjóri, Magnús L. Sveinsson, fundarstjóri, og Kristján Ragnarsson, formaður bankaráðs.
Gagnrýni á lága arðgreiðslu
BENT Scheving Thorsteinsson, hluthafi í Is-
landsbanka, gagnrýndi á aðalfundi bankans
bankaráðið fyrir þá ákvörðun að greiða 4% arð
til hluthafa. Hann sagði hluthafa ekki hafa feng-
ið neinn arð undanfarin ár og vísaði þá til þess
að eignaskattur af bréfunum og verðbólga hefði
verið samtals 4%. „Við höfum fengið minna en
ekki neitt á þremur árum,“ sagði Bent.
Þá spurði Guðjón Andrésson um hvernig
rekstur á Holiday Inn hefði gengið á síðasta
ári og hvaða stjórnarlaun væru greidd í dóttur-
félögunum.
Kristján Ragnarsson, formaður bankaráðs,
sagði að samkvæmt lögum væri bankanum
einungis heimilt að greiða 187 milljóna arð en
gert væri ráð fyrir að nýta um 83% af þessari
heimild. „Það sem m.a. takmarkar frekari arð-
greiðslur er sú staðreynd að þrátt fyrir tap-
rekstur tvö undanfarin ár var hluthöfum
greiddur út arður. Hefði það ekki verið gert
hefði að sjálfsögðu verið unnt að greiða hærri
arð nú. Okkur er tamt að líta gjarnan á arðpró-
sentuna og bera hana saman við það sem ger-
ist hjá öðram hlutafélögunum eða vaxtakjör
almennt. Arðprósentan segir hins vegar ekki
nema hálfa söguna. Það sem skiptir máli er
m.a. hversu stór hluti eigin fjár er í formi hluta-
fjár. Ekki er óalgengt hjá stórum hlutafélögum
á íslandi að hlutafé sé á bilinu 25-45% af eig-
in fé. Hjá íslandsbanka er þetta hlutfall miklu
hærra eða 83,5%.“
Hann sagði að hluthafar þyrftu að hafa í
huga hver arðgreiðslan væri í hlutfalli við
markaðsverð hlutabréfa. „Samkvæmt yfirliti
yfír níu stór hlutafélög er arðgreiðsluprósentan
á bilinu 4-10%. Raunarður, þ.e.a.s. arður í hlut-
falli við markaðsverðmæti hlutabréfa, er hins
vegar á bilinu 2,12-5,59%. Að meðaltali er
raunarður þessara fyrirtækja 3,22% og ef til-
laga bankaráðsins verður samþykkt verður
raunarður þannig mældur 3,34% í Islandsbanka
eða yfir meðaltali."
Valur Valsson bankastjóri sagði að tap hefði
orðið á Holiday Inn í fyrra eins og áður en
hann hefði ekki nákvæmar upplýsingar þar
um. Þá sagði hann að stjórnarlaun í dótturfé-
lögunum næmu hálfum launum bankaráðs-
manna.
Valur Valsson, bankastjóri
Mestu útlána-
erfiðleikarnir
að baki
VALUR Valsson, bankastjóri íslandsbanka
hf., segir allt benda til þess að mestu útlánaerf-
iðleikar bankans séu að banki og að framlag
í afskriftarreikning fari enn minnkandi á kom-
andi árum. Á síðasta ári var afskriftarframlag-
ið alls 1.341 milljón í stað 2.205 milljóna á
árinu 1993.
I ræðu sinni á aðalfundi bankans skýrði
Valur afkomu bankans og sagði m.a. að vaxta-
munur bankans fyrir framlag í afskriftarreikn-
ing hafi numið 2.637 milljónum á árinu 1994
samanborið við 2.696 milljónir árið áður.
Vaxtamunur sem hlutfall af meðalstöðu heild-
arfjármagns hefði reynst vera 4,7% á síðasta
ári, en var 4,5% á árinu 1993. Skýringar á
hærra hlutfalli fyrir árið 1994 þrátt fyrir minni
vaxtamun í krónum talið væri samdráttur í
heildarfjármagni bankans vegna minni sölu
bankabréfa og aðhalds í útlánum á árinu.
Rekstrarkostnaður bankans í heild hækkaði
um 3% milli ára eða um 89 milljónir. Þar veg-
ur þungt hækkun á framlagi í lífeyrissjóð og
eftirlaunasjóð sem nam 110 milljónum en árið
áður var um 15 milljóna tekjufærslu að ræða.
Starfsfólki hélt hins vegar áfram að fækka
og voru að meðaltali 686 stöðugildi við bank-
ann á árinu eða 40 færri en árið áður. Lækk-
uðu laun og launatengd gjöld um 1% milli ára.
„Miðað við afkomuskilyrði bankans í upp-
hafi þessa árs stefnum við að því að bæta
afkomu bankans talsvert á þessu ári. Það
ætlum við að gera með því að lækka kostnað
enn meira og með minni framlögum á afskrift-
arreikning og auknum tekjum vegna aukinna
umsvifa. Samkeppnin er hins vegar hörð og
fer nú mjög vaxandi. Bæði milli innlendra lána-
stofnana og við erlendar. Allt bendir til þess
að vaxtamunur fari því enn lækkandi og það
mun óneitanlega setja þrýsting á afkomuna."