Morgunblaðið - 28.03.1995, Blaðsíða 14

14 ÞRIÐJUDAGUR 28. MARZ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
• Á leynifundi við Álftavatn sagði forstjóri Sambandsins að greiðslustaða þess væri k
engin og að það væri upp á Landsbankann komið. Forsvarsmenn bankans sögðust r
verða að sýna hörku og vinna hratt. Samningum yrði að ljúka á sem skemmstum tíma.

LANDSBANKINN
LEIDDI SAMNINGA
Hún var með ólíkindum leyndin sem hvíldi yfír samningafund-
um Landsbanka íslands og Sambands íslenskra samvinnufélaga
í októbermánuði 1992. Agnes Bragadóttir lýsir hér í þriðju
grein sinni um endalok Sambandsins hvernig samningarnir
gengu fyrir sig áður en Hömlur hf., eignarhaldsfélag Lands-
bankans um eigur Sambandsins, tók yfír eignirnar með
formlegum hætti, þann 11. nóvember, 1992.
ENDALOK
SAMBANDSINS
ÞRIÐJA GREIIM
ISELVÍK VIÐ Álftavatn
stendur glæsilegt ráðstefnu-
og fundahús Landsbanka
íslands, sem gjarnan er kall-
að „Ráðstefnuhöll" Lands-
bankans. Þangað stefndu forsvars-
menn Landsbankans stjómendum
Sambandsins til fundar við sig, ár-
degis, þann 13. október 1992, þar
sem hafnir skyldu eiginlegir samn-
ingar um yfírtöku Landsbankans á
eignum Sambandsins. Landsbank-
inn taldi að sér væri ekkert að van-
búnaði að hefja slíkar viðræður við
forsvarsmenn Sambandsins eftir að
ytri endurskoðendur bankans, Lög-
giltir endurskoðendur hf., höfðu
lýst þeirri skoðun sinni að þeir teldu
þá leið, sem bankastjórn hafði lagt
til í skýrslu sinni til bankaráðs um
eignayfirtöku í gegnum eignar-
haldsfélag Landsbankans, einna
vænlegasta, þótt endurskoðendum-
ir hafi jafnframt bent á að leiðin
væri vandrötuð og tryggði á engan
hátt að bankinn kæmist hjá útlána-
töpum. Forkólfar Sambandsins litu
stöðu mála svipuðum augum og
Landsbankamenn, þannig að í raun
voru markmið samningsaðila sam-
eiginleg, þótt verðmat og áherslur
hafí verið mismunandi.
Af hálfu Landsbankans vom
þessir mættir til fundarins: Sverrir
Hermannsson bankastjóri, Halldór
Guðbjarnason bankastjóri, Jakob
Bjamason, Hermann Eyjólfsson,
Birgir Magnússon, Reinhold Krist-
jánsson, Ami Tómasson löggiltur
endurskoðandi og Tryggvi Gunn-
arsson lögfræðingur.
Af hálfu Sambandsins voru þess-
ir mættir til fundarins: Sigurður
Markússon stjómarformaður, Þor-
steinn Sveinsson varaformaður
Sambandsstjómar, Guðjón B. 01-
afsson forstjóri, Sigurður Gils
Björgvinsson fjármálastjóri, Geir
Geirsson löggiltur endurskoðandi
og Jón Finnsson, hrl.
Drög að kaupsamningi
Þegar í upphafí fundarins varð
um lítilsháttar ágreining aðila að
ræða, þar sem Sverrir Hermanns-
son gerði grein fýrir hugmyndum
um vinnufyrirkomulag, sem gerði
ráð fyrir að fulltrúar beggja aðila
hittust á stuttum fundum, en á
sameiginlegum fundum yrðu ein-
ungis fáir. Lagði hann til að fyrir
hönd Landsbankans sætu hann og
Halldór Guðbjarnason bankastjóri
sameiginlega fundinn, ásamt Jakobi
Bjamasyni, en Sambandið féllst
ekki á slíka tilhögun og vildi að
allir fulltrúar þess sætu hinn sam-
eiginlega fund, sem varð svo niður-
staðan.
Sverrir Hermannsson gerði í upp-
hafi grein fyrir því að Landsbankinn
hefði tekið að sér það hlutverk að
greiða skuldir SÍS og drög að kaup-
samningi á eignum Sambandsins
hefðu verið kynnt. Hins vegar væm
menn ekki sammála um verð og
ágreining þar að lútandi þyrfti að
útkljá.
Fyrsta mál sem rætt var, var
stærsta eign Sambandsins, hlutur
þess í Olíufélaginu hf. Greindi
. ban.kastjórinn frá því að bankinn
ætti engra annarra kosta völ, en
miða við það verð er ríkti á mark-
aðnum, sem þá var 4,5. Gengi
hlutabréfa í ESSO hafði verið mun
hærra nokkru áður, þegar mikið
kapphlaup var á markaðnum um
bréf í fyrirtækinu.
Sigurður Markússon svaraði fyrir
hönd Sambandsins á þann veg, að
félagið hefði ekki ráð á, að fá minna
fyrir Olíufélagsbréfin, en það gæti
fengið við sölu þeirra til annarra.
Sverrir greindi frá því að Lands-
bankinn og eignarhaldsfélag hans
myndu selja þær eignir sem þarna
var um fjallað eins fljótt og auðið
væri. Taldi hann rétt af hálfu
beggja aðila, að láta í veðri vaka,
að áhugi annarra væri fyrir hendi
um kaup á bréfum. Þannig væri
hægt að viðhalda áhuga markaðar-
ins.
• Ágreiningur um ESSO
• Ágreiningur um Samskip
• Ágreiningur um Regin
Guðjón heitinn B. Ólafsson til-
greindi þær eignir sem stærstar
voru: Olíufélagið, Reginn og Sam-
skip. Kvað hann mismun á innra-
virði og markaðsvirði Olíufélags-
bréfanna vera 230-250 milljónir
króna og sagði Sambandið óska
eftir því að kannað yrði hvar hægt
væri að fá hæst verð fyrir bréfin.
Guðjón lýsti einnig árangurslaus-
um tilraunum í tæpt ár við að selja
erlendum aðilum bréfín í ESSO;
fyrst í viðræðum við Q8 í Dan-
mörku og síðan við Nomura Bank
í London, sem hefði að hans sögn
sótt fast að fá að selja hlut SÍS í
Olíufélaginu. Greindi Guðjón frá því
að Nomura hefði talað um að hægt
væri að fá 1,5 til 1,8 milljarða króna
fyrir bréfin, sem að innravirði væru
um 1,2 milljarðar króna.
Að svo búnu ræddi Guðjón um
stöðu Samskipa hf. og i dag vekur
athygli að á þessum fundi stað-
hæfði Guðjón að ef skoðað væri
hlutfall við eigið fé, væri staðan
hjá Samskipum svipuð og hjá Eim-
skip hf. Segja má að vanþekking
forsvarsmanna Sambandsins á
stöðu eigin fyrirtækja kristallist í
þessum umsögnum forstjórans um
stöðu Samskipa og framtíðarhorf-
um, eins og þeir lásu þær, í októ-
ber, 1992.
Ólíkt mat á verðmætum
Samskipa
Raunar hafði þremenningaklíka
Landsbankans, sem undirbjó og
vann allt málið í hendurnar á banka-
stjórn Landsbankans, skömmu áður
komist að þeirri niðurstöðu að þær
upplýsingar, sem fyrrum stjórnend-
ur Samskipa og framkvæmdastjóri
höfðu útbúið í hendur Landsbanka-
mönnum um afkomu og eignastöðu
félagsins, fengju í engu staðist og
að á þeim væri ekki á nokkurn
hátt byggjandi.
Sömu sögu er að segja af þeim
upplýsingum sem þeir Jakob
Bjamason, Hermann Eyjólfsson og
Birgir Magnússon fengu frá for-
svarsmönnum Miklagarðs hf. og
Jötuns hf. Ávallt voru gefnar tölu-
legar upplýsingar sem sýndu fram
á að viðkomandi fyrirtæki áttu ekki
að vera gjaldþrota, en við sjálfstæða
rannsókn þremenninganna og upp-
lýsingaöflun kom á daginn að slíkar
staðhæfíngar fengu í engu staðist.
Kynnti forstjórinn jafnframt
áætlanir um breytingar á skipastóli
og rekstrarfyrirkomulagi Sam-
skipa, sem hann kvað mundu skila
félaginu rekstrarbata upp á um 420
milljónir króna á 12 mánaða tíma-
bili. Guðjón sagði að útlitið til
skamms tíma væri neikvætt en
framtíð Samskipa með því betra
sem sæist í þjóðfélaginu. Benti hann
á að hlutafé fyrir 130 milljónir
króna hefði verið selt á genginu
1,12.
Þrýstingur frá erlendum
bönkum
Sverrir greindi viðsemjendum frá
því að ekki væri markmið Lands-
bankans með eignayfirtöku að
græða, heldur að sjá til þess að
uppgjörið tækist. Þrýst væri á
Landsbankann af erlendum bönk-
um og tíminn sem til stefnu væri,
væri naumur, enda væri mjög af
Sambandinu dregið.
Landsbankamenn spurðu um árs-
tekjur Sambandsins og gjöld á árs-
grundvelli og Sigurður Gils Björg-
vinsson, fjármálastjóri Sambands-
ins, greindi frá því að rekstrargjöld
væru um 100 milljónir á ári, en
tekjur litlar sem engar. Guðjón ít-
rekaði að greiðslustaða Sambands-
ins væri engin og það væri algjör-
lega upp á Landsbankann komið.
Óskaði Guðjón eftir ákveðinni til-
hliðrunarsemi og þolinmæði af
hálfu Landsbankans, en fékk þau
svör frá Landsbanka að bankinn
yrði að sýna hörku og vinna málið
hratt, þar sem olnbogarými væri
þröngt.
Þegar aðilar ræddu málefni Reg-
ins hf. sérstaklega og eignastöðu,
kom á daginn að það væri mikilli
óvissu háð hvemig meta bæri eign-
ir félagsins.
Vikunni fyrir þennan fyrsta fund
aðila, sem haldinn var í Selvík,
hafði Landsbankinn kynnt erlend-
um lánardrottnum Sambandsins
hvernig hann hygðist standa að
skuldauppgjöri við þá. Guðjón B.
Ólafsson spurðist á fundinum fyrir
um hvernig sú kynning hefði verið
og bað um að fá að sjá skjöl. Svör-
in sem hann fékk, voru í þá veru
að Sigurði Markússyni hefði verið
kynnt uppkast að skuldauppgjörinu.
Þessi frásögn sýnir, svo ekki
verður um villst, að sjálfum for-
stjóra Sambandsins, Guðjóni B. 01-
afssyni var meira og minna haldið
utan við endanlegan undirbúning
að eignayfirtöku Landsbankans á
eignum Sambandsins og að viðræð-
ur á milli bankans og Sambandsins
voru fyrst og fremst milli þremenn-
ingaklíkunnar og Sigurðar Markús-
sonar stjórnarformanns og Sigurðar
Gils Björgvinssonar fjármálastjóra
Sambandsins.
Að afloknu hádegisverðarhléi
komu aðilar saman til fundar á
nýjan leik og ræddu verð á bréfum
Sambandsins í Olíufélaginu. Jakob
Bjarnason greindi frá því að Lands-
bankinn væri reiðubúinn að miða
við gengið 4,5. Hærra verð hefði
ekki komið til, nema menn væru
að kaupa sig til áhrifa. Sverrir
Hermannsson lýsti þeirri afstöðu
Landsbankans að Sambandið gæti
fengið einn mánuð að hámarki til
þess að kanna hvort erlendir kaup-
endur vildu greiða hærra verð fyrir
bréfin. Þetta taldi forstjóri Sam-
bandsins ónógan tíma og óskaði
eftir einum og hálfum mánuði, eða
til nóvemberloka 1992.
Þessu næst greindi Jakob
Bjarnason frá því að niðurstaða
Landsbankans, við skoðun á innra-
virði Samskipa hf., væri sú að gengi
hlutabréfa á markaði um miðjan
október 1992 væri sú að það væri
að hámarki 0,83. Sem ástæður fyr-
ir þessu mati nefndi Jakob að fyrir-
tækið hefði framan af árinu 1992
tapað 150 milljónum króna, auk
þess sem skipastóll félagsins væri
ofmetinn og því óraunhæft að tala
um gengi 1,12 eins og komið hafði
fram í máli Guðjóns B. Ólafssonar,
sem ítrekaði fyrri útreikninga Sam-
bandsins og áætlanir um 420 millj-
óna króna í bata á komandi 12
mánuðum.
Hafsjór á milli í mati á Regin
Þegar aðilar ræddu stöðu Regins
hf. kom á daginn að hafsjór skildi
á milli þeirra um eignalega stöðu
Regins og munaði þar mestu um
mat á Holtagörðum, sem á bók-
færðu verði var metið 1.440 milljón-
ir króna, en Jakob Bjarnason lýsti
því að ef miðað væri við ávöxtun á
viðskiptapappírum lækkaði verðið
fyrir Holtagarða í 700 milljónir
króna. Árni Törrjasson lýsti því að
ef Landsbankinn keypti hlutabréfin
í Regin væru þau 440 milljóna
króna virði, en þá væri eftir að
gera upp viðskiptaskuld Regins við
Sambandið að upphæð 620 milljón-
ir króna.
• íslenskar sjávarafurðir
• Kaffibrennsla Akureyrar
• Efnaverksmiðjan Sjöfn
Landsbankinn lýsti því næst
mati sínu á hlutabréfum í Islenskum
sjávarafurðum hf., þar sem niður-
staða bankans var sú að yfirtöku-
verð bréfanna væri á genginu 0,9.
Sigurður Markússon kvað þessi bréf
hugsanlega falla í þann flokk, þar