Morgunblaðið - 28.03.1995, Blaðsíða 34

34 ÞRIÐJUDAGUR 28. MARZ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Haraldur Sveinsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
SEÐLABANKI í
SAMKEPPNIVIÐ
VIÐSKIPTABANKA
SEÐLABANKI íslands stundar margvísleg viðskipti í sam-
keppni við viðskiptabankana. Á þetta benti Tryggvi Páls-
son, framkvæmdastjóri íslandsbanka, á þingi Sambands ís-
lenzkra bankamanna í seinustu viku.
Á meðal þeirra verkefna, sem Seðlabankinn vinnur í sam-
keppni við viðskiptabanka, er að taka við innlánum frá ýmsum
sjóðum og stofnunum og stunda jafnvel almenn bankaviðskipti
við þá. Þá stundar bankinn almenn gjaldeyrisviðskipti við stofn-
anir og sjóði. Bankinn stundar seðlaviðskipti við erlenda banka,
en slík viðskipti eru víðast annars staðar hlutverk viðskipta-
banka og sparisjóða.
Starfsmenn Seðlabankans hafa almenna tékkareikninga og
tékkhefti við bankann. Bankinn útvegar sjóðum, stofnunum
og hitaveitum erlend lán með ríkisábyrgð og stundar ráðgjöf
í því sambandi. Hins vegar er það jafnframt hlutverk bankans
að vera umsagnar- og eftirlitsaðili við erlendar lántökur með
ríkisábyrgð. Seðlabanki íslands hefur gert gjaldmiðlaskipta-
samninga við Norræna fjárfestingarbankann, en neitar að gera
slíka samninga við innlendu bankana.
Þessi verkefni, og fleiri sem Seðlabankinn hefur á sinni
könnu, eru að mati bankamanna betur komin hjá viðskiptabönk-
unum. Tryggvi Pálsson lét svo um mælt að betra væri fyrir
Seðlabankann að hætta samkeppnisrekstri sínum strax en að
þurfa fyrir áeggjan Samkeppnisstofnunar að greina hann frá
öðrum rekstri bankans.
Þetta er hárrétt ábending hjá Tryggva Pálssyni. Seðlabank-
inn er ekki og á ekki að vera viðskiptabanki. Hlutverk hans
er, eins og Eiríkur Guðnason seðlabankastjóri segir réttilega í
samtali við Morgunblaðið á laugardag, „að stuðla að stöðug-
leika í verðlagi og stöðugleika í fjármálalífinu“, að sjá um eftir-
lit og varðveita gjaldeyrisvarasjóð.
Eins og margoft hefur komið fram á undanförnum misserum
er það orðið almennt viðhorf að ekki eigi að heimila opinberum
fyrirtækjum eða stofnunum að nýta sér stöðu sína til að keppa
við fyrirtæki í einkaeign. Samkeppnisstofnun og samkeppnisráð
hafa beitt sér fyrir því að slíkur rekstur sé lagður niður eða
aðgreindur frá almennri starfsemi viðkomandi ríkisfyrirtækja.
Hvar sem slíkt fyrirkomulag viðgengst, er það úrelt og spillir
fyrir eðlilegri starfsemi efnahagslífsins. Það sama á við um
áðurnefnda starfsemi Seðlabankans.
Seðlabankinn er reyndar ekki eingöngu í samkeppni við einka-
fyrirtæki, þ.e. íslandsbanka og sparisjóðina, heldur einnig við
aðra ríkisbanka. En það er alltént sérkennilegt að á sama tíma
skuli Seðlabankinn gefa út skýrslu, þar sem fram kemur að
eina leiðin til að jafna samkeppnisstöðu einkarekinna viðskipta-
banka og ríkisviðskiptabankanna, sé að einkavæða þá síðar-
nefndu.
Seðlabankanum ber að stuðla að því að bankakerfið búi við
sem bezt starfsskilyrði. Því hlutverki sinnir hann meðal annars
með því að leggja af rekstur, sem er í samkeppni við viðskipta-
bankana.
EINSETNING SKÓLA
OG KJÖR KENNARA
EINSETNING grunnskólans er markmið, sem samkvæmt
nýsamþykktum grunnskólalögum á að ná á næstu sex
árum. Sýnt hefur verið fram á að einsetinn skóli muni stuðla
að betri nýtingu tíma barna og foreldra, meiri festu í skóla-
starfi og fækkun umferðarslysa, svo fáein dæmi séu nefnd.
Aftur á móti hefur einsetning skólans vandamál í för með
sér. Annars vegar mun fjölgun skólastofa kosta sveitarfélög
mikla fjármuni, og er óleyst milli ríkis og sveitarfélaga hvern-
ig þeim vanda verði mætt. Hins vegar hefur að undanförnu
verið sýnt fram á að einsetningin mun hafa mikil áhrif á kjör
kennara.
Kennari, sem samkvæmt hugmyndum um einsetinn skóla á
að hafa umsjón með einum bekk, mun ekki hafa nógu mikla
kennslu til að geta uppfyllt ákvæði kjarasamninga um fullt
starf. í nýjum, einsetnum skóla í Kópavogi er enginn kennari
í fullu starfi af þessum sökum.
Jafnframt er bent á að yfirvinna kennara muni minnka.
Þorvaldur Óskarsson, skólastjóri Breiðholtsskóla, segir í sam-
tali við Morgunblaðið á laugardag: „Spurning er hvað gerist
ef ein stétt manna er svipt möguleikanum á yfirvinnu í þessu
yfirvinnuþjóðfélagi. Ég er smeykur um að áhrifin verði þau að
duglegasta fólkið leitar sér að öðru starfi en kennslu þegar
það er að taka ákvörðun um lífsstarf.“
í samstarfi kennara, ríkis og sveitarfélaga hlýtur að verða
leitað að lausn á þessu vandamáli á þeim tíma, sem ætlaður er
til að ná markmiðinu um einsetinn skóla.
VESTURLANDSKJÖRDÆMI:
Úrslit í Alþingiskosningum 1983, 1987 og 1991
1983 Atkvæði % Fjöldi 19 8 7 þingm. Atkvæði % ( Fjöldi jingm. 1991 Atkvæði %
Gild atkvæði/Samtals 7.843 100,0 5 8.955 100,0 6 8.728 100,0
Alþýðuflokkur 1.059 13,5 0 1.356 15,1 1 1.233 14,1
Framsóknarflokkur 2.369 30,2 2 2.299 25,7 1 2.485 28,5
Sjálfstæðisflokkur 2.725 34,8 2 2.164 24,2 1 2.525 28,9
Alþýðubandalag 1.193 15,2 1 971 10,9 1 1.513 17,3
Samtök um kvennalista - - - 926 10,3 1 591 6,8
Bandalag jafnaðarmanna 497 6,3 0 - - .
Borgaraflokkur ye 936 10,5 1
Flokkur mannsins 147 1,6 On
Þjóðarflokkur 156 1,7 0 — * 79 0,9
Frjálslyndir Heimastjórnarsamtök 1*0 124 178 1,4 2,0
Fj'
þir
Atvinnumálin eru höfuðmál kosningabaráttunnar á
Sjö framboð ta'
á um fimm þine
EFTIRTALDIR flokkar bjóða
fram á Vesturlandi í alþing-
iskosningunum 8. apríl;
Alþýðuflokkur, Framsókn-
arflokkur, Sjálfstæðisflokkur, Al-
þýðubandalag, Kvennalisti, Þjóðvaki
og Náttúrulagaflokkur íslands. Fimm
þingmenn eru kjörnir í kjördæminu.
Fjórir eru kjördæmakjörnir en fimmta
þingsætið er jöfnunarþingsæti sem
úthlutað er eftir úrslitum á landinu
öllu. í kosningunum 1991 kom það í
hlut Guðjóns Guðmundssonar, annars
manns á lista sjálfstæðismanna.
Kjósendur á kjörskrá á Vesturlandi
eru 9.852 eða 5,1% kjósenda á landinu
öllu og hefur fækkað um 30 frá 1991.
Kjósendum á Vesturlandi hefur fækk-
að nokkuð undanfarin ár. Kosninga-
þátttaka á Vesturlandi var nokkuð
yfir landsmeðaltali í seinustu kosning-
um eða 89,9% samanborið við 87,6%
yfir landið ailt.
Umtalsverðar sveiflur hafa orðið á
fylgi flokkanna á Vesturlandi í Al-
þingiskosningum á undanförnum
árum. Alþýðuflokkurinn fékk 14,1%
atkvæða í kosningunum 1991 og einn
mann kjörinn, 15,1% árið 1987 og
einn mann en árið 1983 fékk Alþýðu-
flokkurinn 13,5% atkvæða og náði
ekki kjördæmakjörnum þingmanni en
Eiður Guðnason efsti maður á lista
flokksins hlaut þingsæti sem lands-
kjörinn þingmaður.
Framsóknarflokkurinn fékk 28,5%
atkvæða á Vesturlandi í kosningunum
1991 og einn þingmann kjörinn,
25,7% í kosningunum 1987 og einn
þingmann en 30,2% í kosningunum
1983 og tvo þingmenn kjörna.
Sjálfstæðisflokkurinn -----------
fékk 28,9% atkvæða árið Kjósendum
1991 og_ tvo þmgmenn hefur fælrlraA
kjorna. Arið 1987 fékk "®TH, BBKKaO
flokkurinn 24,2% og einn Htlllega fra
þingmann og árið 1983 árinu 1991
fékk Sjálfstæðisflokkurinn
Fyrír seinustu alþinfflskosningar buðu átta
stjómmálasamtök fram á Vesturlandi. Að
þessu sinni hafa sjö framboðslistar komið fram
í kjördæminu en kosið er um fímm þingsæti.
5,1% kjósenda em á kjörskrá á Vesturlandi og
í samantekt Omars Friðrikssonar kemur
fram að þar em atvinnumálin mál málanna.
34,8% atkvæða á Vesturlandi og tvo
þingmenn.
Alþýðubandalagið fékk 17,3% at-
kvæða í kosningunum 1991 og einn
þingmann. Árið 1987 fékk flokkurinn
10,9% atkvæða í kjördæminu og einn
þingmann kjörinn. 1983 fékk Alþýðu-
bandalagið 15,2% atkvæða og einn
mann.
Samtök um Kvennalista fengu 6,8%
atkvæða í kosningunum árið 1991 og
misstu þingmann sem listinn fékk
árið 1987 en þá hlaut listinn 10,3%
atkvæða og kom einum manni á þing,
sem fékk „flökkusætið“ svokallaða,
en það er þingsæti óbundið kjördæm-
um. Voru þingmenn Vesturlands því
6 eftir kosningarnar 1987. Kvenna-
listinn bauð ekki fram á Vesturlandi
í alþingiskosningunum árið 1983.
Frjálslyndir (framboð á vegum
Borgaraflokks og óháðra) buðu fram
á Vesturlandi 1991 og fengu 1,4%
atkvæða en ekkert þingsæti. í kosn-
ingunum 1987 bauð Borgaraflokkur-
inn fram á Vesturlandi og fékk 10,5%
atkvæða og einn mann kjörinn, Inga
Björn Albertsson. Heimastjórnarsam-
tökin buðu einnig fram á Vesturlandi
í kosningunum 1991 og fengu 2%
atkvæða sem dugði ekki til að fá
mann kjörinn. Þjóðarflokkurinn-
Flokkur mannsins buðu fram sameig-
inlega og fengu 0,9% atkvæða á Vest-
urlandi en í kosningunum 1987 fékk
Flokkur mannsins 1,6% atkvæða á
Vesturlandi og Þjóðarflokkurinn 1,7%.
Bandalag jafnaðarmanna bauð fram
á Vesturlandi í kosningunum árið 1983
og fékk 6,3% atkvæða, sem dugði þó
ekki til að fá þingmann kjörinn.
Nokkrar breytingar hafa orðið á
skipan efstu sæta þeirra framboðslista
-------- sem einnig buðu fram á
Vesturlandi í seinustu
kosningum. Einn þingmað-
ur kjördæmisins, Eiður
Guðnason Alþýðuflokki,
afsalaði sér þingmennsku
á seinasta kjörtímabili, og
tók Gísli S. Einarsson, frá Akranesi,
sæti hans á þingi. Gísli skipar nú efsta
sæti á framboðslista Alþýðuflokksins
og í öðru sæti er Sveinn Þór Elinbergs-
son, en hann skipaði þriðja sætið fyr-
ir kosningarnar 1991 og í þriðja sæti
er Hólmfríður Sveinsdóttir.
Ingibjörg Pálmadóttir alþingismað-
ur skipar efsta sæti á lista framsókn-
armanna á Vesturlandi. Ingibjörg
skipaði einnig það sæti í kosningunum
1991. í öðru sæti er Magnús Stefáns-
son sveitarstjóri og Þorvaldur T. Jóns-
son bóndi er í þriðja sætinu.
Alþingismennirnir Sturla Böðvars-
son og Guðjón Guðmundsson verða
áfram í tveimur efstu sætunum á lista
Sjálfstæðisflokksins í Vesturlandi í
alþingiskosningunum í vor. í þriðja
sæti er Guðlaugur Þór Þórðarson,
formaður Sambands ungra sjálfstæð-
ismanna, sem er nýr á lista sjálfstæð-
ismanna.
Jóhann Ársælsson alþingismaður
skipar efsta sæti á lista Alþýðubanda-
lags líkt og f seinustu kosningum.
Ragnar Elbergsson Grundarfirði er í
öðru sæti eins og í kosningunum 1991
en Anna Guðrún Þórahallsdóttir bú-
fræðikennari í þriðja sæti en hún er
ný á lista flokksins.
Verulegar breytingar hafa orðið á
framboðslista Kvennalistans frá sein-
ustu kosningum. Nú skipar Hansína
B. Einarsdóttir framkvæmdastjóri
efsta sæti listans í stað Danfríðar
Skarphéðinsdóttur, sem skipaði efsta
sætið fyrir kosningarnar 1991 og
1987. Sigrún Jóhannesdóttir lektor
er í öðru sæti en hún var í 4. sæti
listans fyrir seinustu kosningar og
Helga Gunnarsdóttir námsráðgjafi er
í þriðja sæti.
Rúnólfur Ágústsson lög- ---------
fræðingur er í fyrsta sæti
á framboðslista Þjóðvaka á
Vesturlandi, Margrét Ingi-
mundardóttir er í öðru
sæti og Sveinn G. Hálfdán-
arson innheimtustjóri í því 111
þriðja en Sveinn skipaði 7. sæti á
framboðslista Alþýðuflokksins fyrir
seinustu kosningar.
Barátt;
á kosi
fundu
vinnus
Þorvarður Björgúlfsson er í efsta
sæti á lista Náttúrulagaflokksins, Sig-
fríð Þórisdóttir er í öðru sæti og Bene-
dikt Kristjánsson í þriðja. Ekkert
þeirra hefur verið í framboði til Al-
þingis áður.
Kosningabaráttan hefur að mestu
leyti verið í hefðbundnum farvegi,
skv. upplýsingum kosningastjóra
flokkanna. Flokkarnir standa sameig-
inlega að nokkrum framboðsfundum
í kjördæminu. Áhersla er lögð á kosn-
ingafundi, vinnustaðaheimsóknir,
blaðaútgáfu og greinaskrif í hérðaðs-
fréttablöð. Eru flestir sammála uni