Morgunblaðið - 29.03.1995, Síða 2
2 B MIÐVIKUDAGUR 29.MARS 1995
MORGUNBLAÐIÐ
KOSNINGAR 8. APRIL
„SJÁ DROTTINN er alltaf með
oss, þegar mest á ríður og útnefn-
ir spámenn og hetjur af sérstakri
náð.“
Þessar hendingar úr söngvum
lýðræðisflokkanna eftir Stein
Steinarr koma gjaman upp í huga
mínum þegar ég hugsa um land-
búnaðarmál. Þar eiga stjórnmála-
menn og ráðamenn þess atvinnu-
vegar marga minnisvarða og þar
er þinn ekki minnstur. Ég von að
þú takir ekki óstinnt upp þó ég
beini til þín nokkrum orðum um
þau efni, vísast erum við þar ekki
að öllu leyti sammála.
Þegar þú varðst landbúnaðarráð-
herra sendi ég þér ásamt nokkrum
kunningjum okkar heillaóskir af
þvi tilefni. Þar lýstum við áhyggjum
okkar af þeirri þróun landbúnaðar-
ins sem hafin var með tilkomu
búvörulaga, einkum hve bændum
var þar herfilega mismunað og hve
brýnt væri að bæta þar úr. í svar-
bréfi þínu tókst þú undir öll okkar
sjónarmið og lýstir þig jafnframt
reiðubúinn að ræða við okkur mál-
efni landbúnaðarins. í bréfí þessu
féllust þér orð á þann veg, að þó
ekki væri svigrúm til stórátaka
skildum við „reyna samt“.
Svo bregðast krosstré sem önnur
tré og ekki leið á löngu áður en
ég áttaði mig á að hugmyndir þín-
ar um hvernig bijótast skyldi frá
þessari óheillastefnu voru næsta
óljósar og lítils virði. Eitthvað virt-
ist þó vaka fyrir þér, þyí lögregluna
sendir þú heim á hvem bæ í land-
inu til að kasta tölu á búfé lands-
manna. En allt kom fyrir ekki og
enn sitjum við uppi með það stjórn-
kerfi sem Jón Helgason kom á með
búvörulögunum.
Ógæfan hélt áfram eftir að þú
komst til valda. Haukur Halldórs-
son formaður stéttarsambandsins
reið á vaðið með að blanda sér
umboðslausum í svokallaða þjóðar-
sáttarsamninga. Þar samdi Haukur
um að bijóta þá gildandi búvöru-
samning með niðurskurði á um-
sömdu afurðamagni og fleiru. Þar
braut hann einnig samþykktir
stéttarsambandsins,
en þar var ekki reiknað
með að kjörum bænda
væri ráðið í almennum
kjarasamningum. Ekki
get ég þó kennt þér
um þetta Steingrímur,
en þarna hófst hruna-
dansinn fyrir alvöru og
stefnuleysið í málefn-
um hefðbundins land-
búnaðar varð algert.
Þegar stjórnmála-
flokkar bjóða fram til
Alþingis setja þeir
vanalega fram stefnu
í flestum málaflokk-
um. Sama ætti að eiga
við um Alþýðubandalagið, flokkinn
þinn. Eitthvað virðist þó hafa farið
þarna úrskeiðis og eftir að lögregl-
an hafði talið búsmalann í landinu
og við orðnir sammála um að þú
hefðir enga stefnu í landbúnaðar-
málum Steingrímur, eða þá að
landbúnaðarstefna Alþýðubanda-
lagsins fékk ekki hljómgrunn í rík-
isstjóm Steingríms Hermannsson-
ar, brástu á það snjallræði að skipa
sjömannanefndina sællar minning-
ar.
Nefnd þessa skipaðir þú forráða-
mönnum hagsmunasamtaka á al-
mennum vinnumarkaði sem höfðu
ekki umboð frá einum eða neinum
til svo róttækrar stefnumörkunar
sem þeim var ætluð samkvæmt
skipunarbréfi þínu. Engu að síður
hugsuðu þeir gott til glóðarinnar
fyrir sína skjólstæðinga. Þarna átti
ekki að móta neina stefnu í land-
búnaði sem kosið yrði um. Lýðræð-
ið hafði verið lagt til hliðar.
Þingmenn eru eiðbundnir að
stjómarskránni og ber að fara í
öllu eftir sannfæringu sinni. Ráð-
herra ber og ábyrgð á stjórnar-
framkvæmdum öllum. Sjömanna-
nefndin var ekki bundin af neinu
slíku, enda stefnumörkun hennar
eftir því. Þú barst hins vegar ráð-
herraábyrgð á öllu sem framkvæmt
var af tillögum hennar. Hér voru
sjálf búvörulögin líka brotin þar
sem búvömsamningsgerðin var í
raun orðin milli ríkis-
ins og aðila vinnu-
markaðarins en ekki
milli bænda og ríkis-
valds eins og lögin
kveða á um, en látum
það vera, þetta em nú
soleiðis lög Steingrím-
ur minn.
Frá upphafi hef ég
af mörgum ástæðum
verið mjög efins um
að samningur sem
þessi fengist staðist
stjórnarfarslega. Ríkið
getur e.t.v. haft um-
boð skv. lögum til
samningsgerðar af
þessu tagi en þegar samningsaði-
lanum, í þessu tilfelli samtökum
bænda, er með sömu lögum fengið
vald til samningsgerðarinnar,
versnar í því.
Ekki er úr vegi í þessu sam-
bandi að hugleiða hvað félög eða
samtök eru. Að mínu viti em það
stofnanir um ákveðin markmið þar
sem félagsmenn kjósa stjórn sem
fer með vald og umboð fyrir hönd
félagsmanna. Allir félagsmenn
skulu kjörgengir, hafa tillögu, at-
kvæðis- og kosingarétt. Oft eru líka
veigamikil mál háð samþykki fé-
lagsmanna, ekki síst samningar
sem snerta mjög efnalega hags-
muni þeirra. Þetta er í grófum
dráttum það sem kalla mætti félag,
byggt á aðferðafræði sem oft er
kölluð „lýðræði" Steingrímur.
Eins og við vitum er endanleg
ákvörðun um hveijir sitja og setið
hafa í stjórn samtaka bænda hins
vegar afar fjarlæg hinum almenna
starfandi bónda. Endalausar^ull-
trúakosningar þar sem fulltrúar eru
kosnir hver af öðrum eftir reglum
sem venjulegt fólk fær ekki skilið
og myndi þaðan af síður sætta sig
við, fyrirbyggir það eitt að virkur
minnihluti geti nokkurn tíma orðið
til. Þetta er svona eins ogað stjórn-
arandstaðan á Alþingi kæmist þar
aldrei inn fyrir dyr, og heldurðu
nú að það þætti gott lýðræði, Stein-
grímur minn?
Hinum svokölluðu samtökum
bænda hefur með lögum verið feng-
ið forræði yfir öllum þeim réttind-
um bænda sem úrslitum ráða um
eignar- og atvinnuréttindi þeirra.
Einnig hefur verið girt fyrir þann
möguleika að þeir sem ekki una
félagskúgun þessari geti stofnað
önnur landssamtök til verndar
hagsmunum sínum þar sem það er
háð samþykki þeirra samtaka sem
með valdið fara samkvæmt lögun-
um.
Til að fyrirbyggja endanlega all-
ar undankomuleiðir er svo lögboðið
að þeir samningar sem gerðir eru
á þessum vettvangi skulu gilda
fyrir alla, hvort heldur þeir eru
félagsmenn eða ekki.
Skylduaðild að félögum er ólög,
menn skipa sér í félög að vild og
mega stofna þau í öllum löglegum
tilgangi, svo sem að veija efnalega
hagsmuni sína. Með þeim félags-
kerfisóskapnaði sem hróflað hefur
verið upp í kringum landbúnaðinn
eru öll þessi grundvallarréttindi
fótum troðin. Þetta sitja bændur
hins vegar uppi með og má einu
gilda hvaða skoðun þeir hafa. Þeir
eru einfaldlega ekki spurðir. Öll
eðlileg samfélags- og atvinnuþróun
Eðlileg atvinnuþróun í
sveitum hefur verið
hindruð, segir Ámundi
Loftsson, og þar ríkir
lögboðin félagskúgun.
í sveitum landsins hefur hér verið
hindruð og landbúnaðinum komið
á klafa lögboðinnar félagskúgunar.
Sigurður Líndal prófessor fór
rækilega í gegnum það í sinni viða-
miklu úttekt á stjórnkerfi búvöru-
framleiðslunnar hvernig virðingu
Alþingis var misboðið af þér og
öðrum háttvirtum alþingismönnum
við gerð búvörusamningsins og hlífi
ég þér við frekari greiningu á því
öllu í þetta skipti. Frekar vil ég
víkja ögn að innihaldi samningsins
og hve skaðlegur hann er í sveitum
landsins.
Samningurinn byggir sem fyrr
segir á álitsgerðum sjömanna-
nefndar en þar skildi allsheijar
hagræðing höfð í fyrirrúmi. Bænd-
um átti að fækka nánst eins og
fénaði. Eftir skyldu standa enn
færri og stærri bú. Brúttóafurða-
verð til bænda skildi einhliða
lækka, jafnvel um tugi prósenta.
En hvað er hagræðing Stein-
grímur? Að mínu viti eru það breyt-
ingar á rekstrar- og vinnutilhögun
sem náð er fram með samstöðu og
samþykki allra hlutaðeigandi, öll-
um til hagsbóta. Þú ert kannski
ekki sammála þessu og það verður
þá að hafa það.
Með beingreiðslukerfínu varð
mismununarofbeldið sem innleitt
var með búvörulögunum gert full-
ljóst hveijum sjáandi manni en
beingreiðslur ríkisins til bænda
nema frá nánast engu upp í mörg
hundruð þúsund krónur á mánuði.
Markmiðum búvörusamningsins
átti svo að ná með því að setja þá
sem höllustum fæti standa á eins
konar uppboðsmarkað hjá þeim
sem betur mega sín.
Skattgreiðendur eru látnir fjár-
magna þessa eyðibýlastefnu. Bænd-
ur sem ekki geta með neinu móti
rétt sinn hlut eiga á endanum ekki
aðra kosti en selja greiðslumarkið
sitt þeim bændum sem jafnvel kom-
ast ekki yfír að framleiða upp í það
sem þeir hafa fyrir, þrátt fyrir að
hafa ódýrt vinnuafl frá Grænlandi.
Hér er því um mismunun að ræða
sem byggð er á lögboðnu ofbeldi
og á ekkert skylt við hagræðingu,
þaðan af síður jafnaðarstefnu, fé-
lagshyggju eða samvinnuhugsjón.
Nöturlegast er þó að hagsmuna-
samtök bænda skuli hafa tekið jafn
ríkan þátt og raun ber vitni í að
ná fram svo andfélagslegum mark-
miðum og hér um ræðir.
Dæmið gekk ekki upp. Þrátt fyr-
ir að milljörðum sé ausið á milljarða
ofan í landbúnaðarmálum er sárasta
fátækt í sveitum landsins. Þorri
bænda er ekki tilbúinn að yfírgefa
eigur sínar og atvinnu og selja frá
sér búskaparforsendurnar þó kjörin
kreppist. Bilið milli ríkra og fátækra
í sveitum landsins verður því æ
breiðara og sýnilegra og á endanum
hlýtur þjóðin að spyija hvað gerst
hefur og segja hingað og ekki
lengra. Það verður ekki bjartur dag-
ur fyrir þig, Steingrímur minn.
Meginástæðan er nefnilega bú-
vörusamningurinn sem þér og
bændaforystunni tókst að neyða
upp á bændur landsins og ríkis-
stjórn Davíðs Oddssonar undir
öfugmælaslagorðum Alþýðubanda-
lagsins um lífskjarajöfnun.
Höfundur er bóndi.
Opið bréf til Stein-
gríms J. Sigfússonar
Ámundi Loftsson
Alþýðubandalagið og
óháðir eru kjölfestan
NÚ heyrast raddir
um það úr röðum fé-
lagshyggjufólks að
nauðsyn beri til að velja
landinu ríkisstjóm sem
byggir ekki á ofurvaldi
peninganna heldur á
lausnum sem þjóna al-
þýðunni í landinu.
Þessi mikli áhugi fyr-
ir því stjórnarformi sem
kölluð hefur verið
vinstri stjórn er gleði-
legur. Fyrir síðustu
kosningar 1991 átti
fólk einnig kost á því
að kjósa áframhaldandi
vinstri stjórn og meiri-
Unnur Jónsdóttir
draumur geti ræst að
ekki verði mynduð
stjóm með Sjálfstæðis-
flokknum er það skilyrði
að Alþýðubandalagið
með þann stóra kjós-
endahóp óháðra við hlið
sér verði þar forystuafl.
Það er eina tryggingin
fyrir því að fólkið í land-
inu fái þá stjóm sem
lætur sig hag fjöldans
skipta.
Óháðir fóru aðra
leið
Það virðast vera að-
eins tveir vinstri flokk-
ar í landinu, þ.e. þeir
flokkar sem vilja byggja á félagsleg-
Betri og trygg-
ari tilvera
STEFNA ríkis-
stjórnarinnar, og
ábyrg afstaða launa-
fólks og atvinnurek-
enda, hefur tryggt
meiri festu í efnahags-
lífinu en verið hefur
hérlendis um áratuga
skeið. Framundan er
það meginverkefni að
nýta efnahagsbatann
til þess að tryggja
áframhaldandi stöð-
ugleika, um leið og
leggja ber áherzlu á
jöfnun lífskjara. Er-
lend skuldasöfnun
að. Yngsta fólkið er
farið að draga rétt-
mæti þeirrar stefnu í
efa vegna þeirra erf-
iðu lána sem foreldr-
arnir hafa verið ofur-
seldir. Ekki að undra
þótt þeim blöskri. Lán
til húsnæðiskaupa
ættu í stöðugu þjóðfé-
lagi að geta verið á
lágum vöxtum og til
langs tíma, og þá á
ég við í 30-40 ár með
mánaðarlegum af-
borgunum. Ég held að
löngu sé tímabært að
bankakerfíð komi í
Katrín Fjeldsted
hluti kjósenda valdi
slíkt stjómarmunstur. Þá gerðist það
hins vegar að Alþýðuflokkurinn
skarst úr leik. Forysta hans vildi
ekki stjóm sem byggði á félagslegum
lausnum og svo neyðaríggt var þetta
að það var Jóhanna Sigurðardóttir
sem þar hafði úrslitaatkvæði. Hún
kaus þá stjórnarmunstur markaðs-
hyggjunnar yfir okkur. Nú hefur hún
lýst því yfir að þetta geri hún ekki
aftur, markaðshyggjan vinni gegn
allri alþýðu manna og þjóni fyrst og
fremst fjármagnaseigendum. Það er
auðvitað gott að fá þessa yfirlýsingu
og geta væntanlega treyst því að við
hana verði staðið. En til þess að sá
um lausnum, Alþýðubandalagið og
Þjóðvaki. Kvennalistinn vill bara
skilgreina sig sem kvennalista. Það
em hins vegar tveir hægri flokkar
Sjálfstæðisflokkurinn og Alþýðu-
flokkurinn. Þeir munu halda áfram
sem þeir hafa stundað þetta kjör-
tímabil að þjarma að velferðarkerf-
inu eins og sr. Jónas Gíslason rakti
svo vel í Morgunblaðinu fyrir
skemmstu.
Óháðir völdu að starfa með Al-
þýðubandalaginu í þessum kosning-
um vegna þess að þeir töldu það
grandvallaratriði fyrir myndun
Vinstra vorið, segir
Unmir Jónsdóttir, er
í vændum.
vinstri stjórnar að Alþýðubandalagið
með þessum styrk yrði sterkasta afl-
ið, það væri kjölfesta. Þessi stefna
er byggð á málefnagranni. Menn era
að bindast samtökum um ákveðin
málefni og ekki síst að vekja launa-
fólk til umhugsunar um sjálfsvirð-
ingu, um möguleika sína til að geta
lifað í þessu landi. Það er gott að
fá Þjóðvaka með í þetta starf en
hann er ekki kjölfesta, hann er við-
bót. Óháðir fóru aðra leið. Þeir vilja
nýta orku sína til þess að byggja upp
og breyta, nota þann mikla kraft sem
býr í óflokksbundnu fólki til að end-
urskapa. Alþýðubandalagið gaf kost
á þessu og sýndi með því meiri víð-
sýni en flokkum er gjarnt. Nú er
tækifæri fyrir félagshyggjufólk á
íslandi til að láta drauma sína ræt-
ast. Vinstra vorið er í vændum eftir
harðan vetur sem staðið hefur í fjög-
ur ár.
Höfundur er leikskólastjóri og
skipar 21. sæti á lista
Alþýðubandalags og óh&ðra í
Rcykjavík.
leiðir til þess, að
næstu kynslóðir þurfa að borga
brúsann.
Það að sækjast eftir því að búa
í eigin húsnæði hefur lengi verið
Sjálfstæðisstefna vísar
veg, að mati Katrínar
Fjeldsted, til betra
íslands.
kappsmál okkar íslendinga, og
fyrir því hafa Sjálfstæðismenn tal-
ríkara mæli inn í húsnæðislánamál
almennings og sækist eftir því að
veita honum lán af þessu tagi.
Þannig mætti draga verulega úr
afskiptum ríkisins, sem hefði þá
því meginhlutverki að gegna að
tryggja stöðugleikann. Með því að
veita sjálfstæðisstefnunni inn á
sem flest svið í íslenzku þjóðlífi
getum við skapað bjartari framtíð
og betra Island.
Höfundur er læknir, skipar 9.
sætið á framboðstísta
Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík.