Morgunblaðið - 29.03.1995, Blaðsíða 4

4 B MIÐVIKUDAGUR 29.MARS 1995
MORGUNBLAÐIÐ
KOSNINGAR 8. APRÍL
HÉR á landi verður
að teljast að búið sé
nokkuð vel að fötluð-
um, en að sjálfsögðu
fer það eftir við hvað
er miðað eins og jafn-
an er þegar um sam-
anburð er að ræða. Á
síðasta áratug hefur
margt verið gert í
þágu fatlaðra til að
. gera þeim kleift að lifa
eðlilegu og innihalds-
ríku lífi. Þetta • ber
vissulega að virða. En
betur má ef duga skal
það er að segja ef
framfylgja á ákvæð-
um laga um málefni
fatlaðra sem samþykkt voru á Al-
þingi í maí 1992.
Úrræði
Getum við ekki verið sammála
um að samfélagið á ekki að hegna
einstaklingi eða fjölskyldu hans
vegna þeirrar félagslegu og/eða
líffræðilegu stöðu sem fötlunin er
og ekki heldur að hygla viðkom-
' andi aðilum?
Ef svo er, sem ég vona að sé
raunin, hljótum við að vera sam-
mála um að viðeigandi úrræði
verða að vera til staðar fyrir alla
fatlaða einstaklinga, hvers eðlis
sem fötlun þeirra kann að vera.
Það hefur alltaf verið markmið
lækna að bjarga mannslífum og
slíkt er sjálfsögð skylda. Með til-
komu háþróaðrar tækni hefur tek-
ist að bjarga lífi mun fleiri einstakl-
inga en áður og er það vel. Ég
nefni hér t.d. fyrirbura, mikið slas-
aða einstaklinga, einstaklinga sem
hafa fengið alvarleg áföll o.s.frv.
Sumir þessara einstaklinga
þurfa sértæka þjónustu að björg-
unaraðgerðum loknum og þar er
ég komin að vandamálinu. Það
hefur ekki verið hugað nægilega
að því að viðeigandi úrræði séu til
í félagslega kerfinu.
í dag liggur ekki fyrir nein
greining á þörfum fyrir fatlaða.
Því er hætta á að ný
úrræði verði meira eða
minna handahófs-
kennd. Alls engin
trygging er fyrir því
að réttu úrræðin verði
til á réttum tíma.
Það liggur engin
haldbær áætlanagerð
fyrir um hvaða úrræða
er þörf né hvar eða á
hvaða tíma.
Þá hafa stjórnvöld
ekki gert ráðstafanir
þannig að Fram-
kvæmdasjóður fatl-
aðra geti sinnt því
uppbyggingarhlut-
verki sem honum er
ætlað samkvæmt lögum.
Allir á sama báti
Lög um málefni fatlaðra hafa
markað skýra stefnu þess eðlis að
fatlaðir eiga að hafa tækifæri til
að vera eins virkir þátttakendur í
samfélaginu og frekast er unnt.
í dag liggur ekki fyrir
nein greining á þörfum
fyrir fatlaða, segir Sig-
urbjörg Björgvins-
dóttir. Því er hætta
á að ný úrræði verði
meira eða minna
handahófskennd.
Þessi lög voru sett í tíð núverandi
ríkisstjórnar. Samt sem áður hafa
kjör fatlaðra rýrnað stórlega eins
og annarra sem greiða þurfa þjón-
ustugjöld — leita læknis <eða þurfa
á lyfjameðferð að halda.
Ekki þarf að fara langt aftur í
tíma til að minnast þess að þjóðfé-
lagið ætlaði fötluðum að lifa í ein-
angrun. Sem betur fer hefur orðið
breyting hér á og er þar ekki síst
að þakka foreldrum fatlaðra sem
kvatt hafa sér hljóðs á þessum
vettvangi.
Nú er sú réttlætiskrafa viður-
kennd að fatlaðir eigi að hafa tæki-
færi til að lifa sem eðlilegustu lífi
og nokkur kostur er. í kjölfar þeirr-
ar þróunar hlýtur mannlíf okkar
að hafa auðgast, ekki bara hinna
fötluðu heldur einnig þeirra sem
ófatlaðir eru.
I dag eiga fatlaðir rétt á að
stunda nám í almennum skólum,
öllum til aukins þroska. Samt sem
áður hefur lítil sem engin áhersla
verið lögð á að semja eða gefa út
námsefni sem ætlað er nemendum
á grunnskólastigi og gæti auðveld-
að umgengni hópanna hvorum við
annan og kennurum að ýta út af
borðinu hugsanlegum fordómum
sem oftast verða til vegna van-
þekkingar. Úr þessu þarf að bæta,
því markmiðið með þessari sam-
þættingu hlýtur að vera að þeir
fötluðu og ófötluðu hafi gagn af
kynnum hvorum við aðra.
Fólk í fyrirrúmi
Framsóknarmenn ganga nú til
kosninga undir slagorðinu „fólk í
fyrirrúmi" og vilja með því undir-
strika að stjómmál snúast um fólk
og stjórnmálamenn eru fulltrúar
fólksins í landinu. Ljóst er að
fatlaðir munu í auknum mæli afla
sér menntunar í almennum skólum
og að námi loknu sækja á hinn
almenna vinnumarkað.
Framsóknarmenn leggja áherslu
á að tryggja öllum jafnan rétt til
menntunar og atvinnu fyrir alla
vinnufæra einstaklinga. Á síðasta
flokksþingi var samþykkt ályktun
um að gert verði sérstakt átak í
að gera menntastofnanir aðgengi-
legar öllum. Einnig var þar sam-
þykkt ályktun, ásamt fleiri
ályktunum sem sérstaklega taka
til málefna er varða fatlaða, að
aðstoð við fatlaða nemendur verði
efld þannig að þeir geti nýtt sér
námsframboð skóla.
Það skortir því ekki pólitískan
vilja framsóknarmanna, fái þéir
stuðning kjósenda til að framfylgja
lögum sem sett hafa verið um
málefni fatlaðra.
Höfundur skipar 6. sæti á lista
framsóknarmanna á Reykjanesi.
Tryggjum fötluð-
um lagalegan rétt
Sigurbjörg
Björgvinsdóttir
Ogmund
áþing
G-LISTI Alþýðu-
bandalags og óháðra
er eini raunhæfi val-
kosturinn til vinstri í
komandi alþingiskosn-
ingum og býður lands-
mönnum stefnu til að
byggja á.
G-listinn býður ekki
einungis fram góða
stefnu heldur einnig
gott fólk. í þeim hópi
er Ögmundur Jónasson,
formaður BSRB. Að
mínu mati stendur Ög-
mundur fremstur
flokki þeirra er á seinni
árum hafa boðið sig
fram til setu á Alþingi.
Er ég sannfærður um að hann mun
verða einarður talsmaður sinnar
sannfæringar og mun reynast and-
stæðingum sínum í pólitík skeinu-
hættur. Þetta er andstæðingum
Ögmundar í pólitík fullljóst. Hafa
þeir margir Ellertarnir ruðst fram á
ritvöllinn, reynt að gera framboð
hans tortryggilegt með ósæmilegum
aðferðum og jafnvel lagst svo lágt
að ata hann auri. Slíka menn er
rétt að afgreiða þannig: Þangað
sækir skíturinn þar sem hann er
fyrir.
Ég veit það fyrir víst að vilji kjós-
endur fá mann á Alþingi sem er
trúr sjónarmiðum sínum þá finna
þeir hann í Ögmundi Jónassyni.
Vilji kjósendur á íslandi fá öflugan
talsmann launamanna á Alþingi þá
finna þeir hann í Ögmundi Jónas-
syni. Vilji kjósendur fá mann á Al-
þingi sem berst fyrir rétti minni-
hlutahópa af fullri einurð þá finna
þeir hann í Ögmundi Jónassyni.
Vilji kjósendur fá mann á Alþingi
sem best fyrir kjörum námsmanna
þá finna þeir hann í Ögmundi Jónas-
syni. Vilji kjósendur fá mann á Al-
þingi sem berst fyrir velferð fjöl-
skyldunnar þá fínna þeir hann í
Ögmundi Jónassyni.
Ég tel nauðsynlegt að sem flest-
um sé kunnugt um að þessum „stór-
hættulega" manni sé ekki aðeins
treystandi fyrir málefn-
um lands og þjóðar
heldur væri það beinlín-
is glapræði að missa
af því tækifæri að geta
átt þátt í því að tfyggja
honum öruggt þing-
sæti. Ég vil mann sem
ég get treyst fullkom-
lega til að koma góðum
stefnumálum Alþýðu-
bandalagsins og óháðra
í framkvæmd. Því mun
ég velja Ögmund Jón-
asson með því að velja
G-lista Alþýðubanda-
lags og óháðra.
Með stórsigri Al-
þýðubandalagsins og
óháðra í komandi alþingiskosning-
um er ekki einungis verið að tryggja
góða niðurstöðu fyrir G-listann
heldur og ekki síður verið að sýna
hvern hug almenningur í landinu
ber til Ögmundar Jónassonar.
Tryggjum Ögmundi fljúgandi start.
Það væri glapræði, segir
Tryggvi Friðjónsson,
að missa af því tæki-
færi að tryggja Ög-
mundi Jónassyni
þingsæti.
Rekum andstæðinga þeirra sjón-
armiða, er Ögmundur, aðrir óháðir
sem og Alþýðubandalagið standa
fyrir, á flótta.
Óákveðnir kjósendur þessa lands.
Heljið ykkur upp yfír ómerkilega
umræðu andstæðinga G-listans.
Kjósið klára vinstri stefnu, stuðlið
að vinstri sigri og tryggið þannig
vinstra vor í íslenskri pólitík. Við
áttum þátt í að gera breytingu í
fyrra, það skal verða breyting í vor
sem verður breyting til batnaðar.
Höfundur er framkvæmdastjóri.
Tryggvi
Friðjónsson.
Kerfisvilla í húsnæðismálum
STUNDUM kemur
það fyrir þegar maður
ætlar að opna forrit í
tölvunni sinni að allar
dyr reynast lokaðar
og á skjáinn kemur
tilkynning sem segir
si svona: Kerfisvilla
kom því miður fyrir.
Þá er eitthvað að og
þarf að laga það.
Mér flaug þessi
samlíking í hug þegar
ég velti fyrir mér mál-
- efnum tveggja fjöl-
skyldna sem ég hef
undanfarið verið að
reyna að aðstoða við
að finna leið út úr ógöngum í
húsnæðismálum. Allar dyr reynast
lokaðar og svo virðist sem svörin
séu einfaldlega: Kerfisvilla, því
miður. Hin raunverulegu svör eru:
Því miður, ekkert hægt að gera
því lög leyfa engin úrræði. Ég
ætla að lýsa hér þeim vandamálum
sem um ræðir.
*
Dæmi 1
Maður hafði um árabil gegnt
góðum og þokkalega vel launuðum
störfum og vegnað vel með fjöl-
skyldu sinni. Hann er háskóla-
menntaður og fjölskyldan hafði
keypt íbúð, framtíðareign, í meðal-
lagi stóra og ekki dýra. Allt gekk
vel um hríð, þar til reiðarslagið
dundi yfir þegar hann
missti vinnuna vegna
samdráttar í atvinnu-
lífinu. Hann var at-
vinnulaus í nokkra
mánuði, fékk síðan
stopula vinnu og er
nú í starfi sem gefur
af sér mun lægri laun
en hann hafði áður
fengið.
Þessi áföll leiddu
vitaskuld af sér skerta
greiðslugetu, en fjöl-
skyldan þoldi það um
hríð í þeirri von að um
skammtímaástand
væri að ræða. Að því
kom, að óhjákvæmilegt reyndist
að taka lán í bönkum til þess að
standa undir skyldubundnum
greiðslum og heimilishaldi. Jafn-
framt var sett í gang neyðaráætl-
un og íbúðin sett á söluskrá, en
það hálfa annað ár sem hún hefur
verið til sölu hefur enginn kaup-
andi fundist. Þegar maðurinn
hafði loks fengið fasta vinnu, sem
er lægra launuð en hann hafði
áður, þá voru komin til sögunnar
alvarleg fjárhagsleg vandamál
sem að óbreyttu var ekki hægt
að ráða við.
í samráði við fjárhagsráðgjafa
sína fann hann það út, að með því
að fá húsbréfalán, sem næmi
12-15% af verði íbúðarinnar væri
hægt að greiða nægilega mikið
af bankalánunum til að heildar-
greiðslubyrði allra lána yrði vel
viðráðanleg á hinum nýju og lægri
launum fjölskyldunnar. Þetta þótti
þeim fýsilegt, sérstaklega í ljósi
þess, að heita mátti að ekkert
væri áhvílandi á íbúðinni af eldri
húsnæðislánum eða húsbréfum,
aðeins nokkrir tugir þúsunda
Sjálfstæðisflokkurinn
boðar aukinn sveigjan-
leika í húsnæðiskerfinu,
segir Þórhallur
Jósepsson, til að hægt
sé að leysa úr vissum
vandamálum.
króna og veð fyrir láninu ætti því
að vera vel tryggt.
Þetta reyndist hins vegar ófær
leið. Ástæðan? Jú, það er einfald-
lega óheimilt að lána undir slíkum
kringumstæðum, úr því að ekki
er verið að kaupa íbúðina. Hús-
næðislánin eru að auki svo lítill
hluti áf skuldavandanum, að ekki
er hægt að leysa hann með skuld-
breytingu eða frestun innan hús-
næðiskerfisins. Eina úrræðið er
að reyna að ná samningum við
bankana um framlengingu
skammtímalána og er í þessu til-
viki harður kostur, nánast engin
lausn.
Þá hlýtur maður að spyija sjálf-
an sig hvers vegna er kerfið svo
ósveigjanlegt að það er bannað
að bregðast við vandmálum eins
og þessum og leysa þau? Hvers
vegna er húsnæðismálastjórn, sem
vel að merkja er kjörin af hinu
háa Alþingi, ekki treyst til að taka
ákvarðanir af þessu tagi?
Dæmi 2
Maður nokkur hófst handa við
að byggja hús (utan höfuðborgar-
svæðisins) snemma á síðasta ára-
tug. Hann tók til þess hámarks
nýbyggingarlán, sem á þeim tíma
var lág upphæð, mun lægri en síð-
ar varð með ’86-kerfinu svonefnda
og síðan húsbréfakerfinu.
Hann náði að gera húsið fok-
helt, þá voru peningarnir búnir í
bili og honum lá svosem ekkert
á, lokaði húsinu og setti bygging-
una í bið. Á síðasta ári höfðu hag-
ir hans breyst og hann vildi klára
húsið, til þess þurfti hann þó að
taka lán. Hann sótti um húsbréfa-
lán, taldi víst að það væri einfalt
þar sem aðeins hálf önnur milljón
hvíldi á húsinu af gamla láninu
(uppreiknaðar eftirstöðvar), sem
hann hafði ávallt greitt af með
Þórhallur
Jósepsson
skilum. Tvær milljónir vantaði til
viðbótar og var þá enn eftir tals-
vert veðrými miðað við útlánaregl-
ur til nýbygginga.
Kerfið sagði nei. Hann hafði á
sínum tíma tekið hámarkslán og
fengi þess vegna ekki meira. Það
þrátt fyrir að síðari tíma lán væru
miklum mun hærri og ef hann
seldi húsið nú, fengist við söluna
lán, langtum hærra en það sem
hann fór fram á. Lögin heimila
alls ekki lánveitingu í þessu til-
viki. Hann er svo ekki einn um
að bera tjónið ef honum tekst ekki
að ljúka byggingunni. Húsnæðis-
stofnun ríkisins getur sjálf orðið
fyrir tjóni þar sem veð getur tap-
ast.
Sveigjanlegra kerfi er nauðsyn
Þetta eru auðvitað kerfisvillur,
sem hindra eðlilegan aðgang að
kerfinu. Þessar villur verður að
lagfæra. Félagsmálaráðherrar
undanfarinna ára hafa ekki sýnt
neina tilburði til að lagfæra villur
af þessu tagi. Það er því fagnaðar-
efni að Sjálfstæðisflokkurinn skuli
boða það nú í stefnuskrá sinni,
að hann muni beita sér fyrir aukn-
um sveigjanleika húsnæðiskerfis-
ins. Ég vona að sá sveigjanleiki
nái fram að ganga á næsta kjör-
tímabili fyrir atbeina sjálfstæðis-
manna, þá verður kannski hægt
að veita eðlilega úrlausn í málum
eins og þeim sem hér er lýst.
*
Höfundur erformaður
húsnæðisnefndar
Sjálfstæðisflokksins.