Morgunblaðið - 30.03.1995, Blaðsíða 12

VIÐSKIPn AIVINNUIÍF
FIMMTUDAGUR 30. MARZ 1995
Vélsmiðja Orms og Víglundar sf. undirbýr útflutning á rafskautskötlum
Þróunarstarf
lykillinn
að árangri
Morgunblaðið/Þorkell
SORPKVÖRNIN sem Vélsmiðja Orms og Víglundar hannaði
og smíðaði fyrir Funa á ísafirði. Hugsanlega væri hægt að
setja hana á alþjóðamarkað, en til að byrja með ætla Vél-
smiðjumenn að reyna að selja rafskautskatla sína erlendis.
Á VERKSTÆÐI Orms og Víglundar
sf. í Kaplahrauni í Hafnarfirði eru
stórar vélar sem henta stórum verk-
efnum. Stálplötur eru snikkaðar til,
vaisaðar og soðnar saman í tanka,
katla og ruslagáma. í 40 tonna
fræsivél, þeirri stærstu á landinu,
er hægt að fræsa, renna og bora
til hluti eins og túrbínuhjól í virkjan-
ir og öxla í skip.
Sérstaða Vélsmiðju Orms og Víg-
lundar (VOOV) felst einmitt í því
að hún getur með vélabúnaði sínum
og sérhæfðum mannskap unnið stór
verkefni sem fá eða engin önnur
íslensk fyrirtæki geta sinnt, hvort
sem það eru lokumannvirki í Blöndu-
virkjun eða listaverkið Regnboginn
eftir Rúrí, sem blasir við flugfarþeg-
um fyrir utan Leifsstöð.
Vélakosturinn er mikilvægur
þáttur í starfsemi Vélsmiðjunnar,
segir Eiríkur Ormur Víglundsson
framkvæmdastjóri, en verðmætin
felast ekki síður í þeirri þróunar-
vinnu sem unnin hefur verið í fyrir-
tækinu og þeirri þekkingu sem hef-
ur safnast þar saman. Hún býr ekki
síst í svokölluðum rafskautskötlum,
sem Vélsmiðjan hefur smíðað og
þróað í sjö ár og sett upp meðal
annars í mjólkurbúum og físk-
vinnslufyrirtækjum.
Klæðskerasaumaðir katlar
Rafskautskatlar nota rafmagn til
að framleiða gufu, sem er hægt að
nýta beint til húshitunar í fjarvarma-
veitum, eða við suðu og þurrkun á
síld og loðnu eða gerilsneyðingu á
mjólk. Þeir voru fluttir inn til ís-
lands þar til Vélsmiðjan smíðaði
ketil fyrir Bæjarveitur Vestmanna-
eyja árið 1988 og síðan hefur Vél-
smiðjan smíðað alla slíka katla sem
settir hafa verið upp óg „klæðskera-
saumað" þá fyrir viðskiptavini sína.
Það er fyrst nú sem VOOV telur
sig vera búna að borga upp þróun-
arkostnað við katlasmíðina, en nú
hefur eftirspurnin aftur minnkað og
ekki er þörf fyrir kannski nema
10—15 rafskautskatla eins og er á
íslandi og þá veltur mikið á hvort
fyrirtæki ná að semja um hagstætt
orkuverð við Landsvirkjun og Raf-
magnsveitur ríkisins. Kostir katl-
anna eru meðal annars þeir að þeir
spara svartolíu og gjaldeyri og
menga ekki, segir Eiríkur.
En þegar heimamarkaðurinn er
svona lítill er kannski rökrétt að líta
út fyrir landsteinana og það er ein-
mitt það sem Vélsmiðjan er að gera.
Eiríkur segir að úti sé stór og vax-
andi markaður, sem helgist ekki síst
af því að strangari mengunarlöggjöf
víða ýti undir notkun rafmagns frek-
ar en olíu.
Nú er unnið að gerð bæklinga á
ensku og Norðurlandatungum til að
kynna katlasmíði VOOV og stefnt
er að því að auglýsa í tæknitímariti
í sumar. Eiríkur segir að hann kvíði
dálítið fyrir markaðsstarfseminni,
því það geti verið gífurleg vinna og
fyrirhöfn að kynna katlana erlendis
áður en fyrsta pöntunin sér dagsins
Ijós og það er töluverð áhætta fyrir
lítið fyrirtæki, sem hefur reynt að
halda yfirbyggingu sinni í algjöru
lágmarki - og telur það reyndar
einn af lyklunum að velgengni sinni.
Smæð VOOV á alþjóðlegum
markaði er þannig ókostur þegar
kemur að markaðssetningu, en Ei-
ríkur telur hana geta verið kost að
því leyti að fyrirtækið er miklu
sveigjanlegra í að mæta kröfum við-
skiptavinarins en stórar verksmiðjur
sem bjóða upp á staðlaðar vörur og
uppsetningu.
Ný hönnun á sorpkvörn
Verkefnastaða Vélsmiðjunnar er
ágæt um þessar mundir, að sögn
Eiríks, en flest verkefnin eru smá
og ekki eins mikið að gera eins og
í fyrra, þegar sex rafskautskatlar
voru smíðaðir og vélbúnaður fyrir
150 milljónir króna settur upp fyrir
sorpbrennsluna Funa á ísafírði. Þar
hannaði VOOV nýja gerð krabba
sem færir ruslið í ofninn, auk sorp-
kvamar, sem er öðruvísi en flestar
aðrar að því leyti að hún er sjálflos-
andi ef aðskotahlutur eins og stál-
klumpur kemst ofan í hana og ekki
þarf að senda mann til að hreinsa
úr henni.
Eiríkur segir að útlendingar sem
skoðuðu vélbúnaðinn í Funa hafí
lýst yfír undrun með hve góður hann
væri, enda væri stöðin sambærileg
við þær bestu í Evrópu. Vélsmiðjan
hefði fjárfest í mikilli þekkingu við
byggingu brennsluofnsins og ann-
arra tækja í Funa og bindur einnig
vonir við útflutning á sorpkvöminni.
Eiríkur segir að þrátt fyrir nýja-
bmmið við smíði og uppsetningu
sorpbrennslutækjanna hafí VOOV
aðeins farið 2% fram úr áætlun, á
meðan byggingin yfír Funa hefði
farið 50-60% fram úr áætlun, sem
Islendingar virðist iðulega sætta sig
við, ekki síst ef hið opinbera á í
hlut. Þetta sé umhugsunarefni fyrir
ríkið, en það ætti einnig að huga
meira að því að bjóða út pakkalausn-
ir og nýta sér þannig þá þekkingu
sem býr hjá íslenskum fyrirtækjum.
Þess í stað er öll hönnun oft ákveð-
in fyrirfram áður en þeir sem bjóða
í verkið hafa tækifæri til þess að
benda á lausnir og þannig þurfí
stundum að „fínna hjólið upp á nýj-
an leik“.
Um 16 manns vinna hjá VOOV,
en vélabúnaðurinn býður upp á um
50 störf. Vélsmiðjan hefur stundum
fjölgað mannskapnum í stórverkefn-
um, en þau eru stopul á litlu landi
eins og Islandi. Eiríkur segir að það
hafí gengið vonum framar að reka
smiðjuna þrátt fyrir mikla fjárfest-
ingu í vélum og sveiflur í verkefnum
og VOOV sé ein af fáum smiðjum
sem ekki hafa mátt þola mikinn
samdrátt síðustu ár.
Ef fyrirtækið nær fótfestu erlend-
is losnar það við það óhagræði sem
fylgir því að sérhæfa sig í stórum
verkefnum á smáum markaði.
Draumastaðan, segir Eiríkur, er að
smíða um 10 rafskautskatla og til-
heyrandi kerfí fyrir erlendan markað
á ári, en hvert ketilkerfí kostar e.t.v.
25 milljónir króna. VOOV gæti ann-
að meiri eftirspurn og jafnvel beðið
aðra að hlaupa undir bagga í ketil-
smíði, en menn eru þó ekki að búa
til neinar skýjaborgir fyrirfram.
„Við ætlum að kanna það fyrst með
nokkrum auglýsingum hvort áhugi
er fyrir hendi á rafskautskötlunum
áður en við leggjum í einhveija sölu-
herferð," segir Eiríkur.
GÓLFÞVOTTINN?
TASKI
combimat
Mikið úrval af gólfjDvoItavélum,
bónvélum, ræstivögnum,
gólfbónum, hreinsiefnum o.fl.
Fyrirferðalítil batterídrifin gólfþvottavél.
Auðveld í nofkun ó þröngum svæðum.
Hreinlætisróðgjafar RV
aðstoða þig við að
finna réttu lausnina.
Líttu vib og
sjáðu úrvalið!
Með allt á hreinu !
REKSTRARVORUR
RETTARHALSI 2 • 110 REYKJAVIK • SIMI: 91-875554
TORGIÐ
Bankar á hausnum
GREIÐSLUÞROT banka hafa verið
mjög í umræðunni í nágrannalönd-
um okkar upp á síðkastið. Barings-
bankinn breski fór á hausinn að því
að virðist vegna eftirlitslausrár spá-
kaupmennsku eins starfsmanns og
í Frakklandi hyggst ríkisstjórnin
bjarga Crédit Lyonnais-bankanum
með því að tryggja lán bankans upp
á um 1.700 milljarða króna, sem
mun vera stærsta „björgunarafrek"
á einstökum banka í sögunni.
Hér á Islandi hefur ekki verið
raunveruleg bankakreppa síðan
Útvegsbankinn riðaði til falls fyrir
tæpum áratug og afkoma bankanna
virðist góð eftir útlánatöp undanfar-
inna ára, en engu að síður er fróð-
legt fyrir okkur að kynna okkur
umræðuna erlendis nú þegar rætt
er um líklegar breytingar á rekstri
ríkisbankanna á næstu árum.
Breska tímaritið The Economist
kemst að þeirri niðurstöðu í nýjasta
hefti sínu að það kunni að vera
verri kostur fyrir ríkið að halda uppi
vonlausum bönkum en að þola það
uppnám sem kann að hljótast af
gjaldþroti þeirra.
Rökin fyrir því að ríkið ábyrgist
banka eru að þeir gegna lykilhlut-
verki í efnahagslífinu. Fyrirtæki eru
lýst gjaldþrota dag hvern og þykir
ekki áhyggjuefni fyrir almenning;
það er jafnvel einn af hornsteinum
markaðsbúskapar að óhagkvæm
fyrirtæki geti farið á hausinn. Gjald-
þrot banka kemur á hinn bóginn
yfirleitt við mikinn fjölda manns og
getur leitt til keðjuverkana í efna-
hagslífinu.
Þetta er ástæðan fyrir því að rík-
isstjórnir á Norðurlöndum eyddu
um 1.000 milljörðum íslenskra
króna - eða um tíföldum fjárlögum
íslenska ríkisins - til að bjarga
bönkum í greiðsluþroti á árunum
1989-1992. Bandarískir skattborg-
arar þurfa að greiða tífalda þá upp-
hæð til að bjarga hinum svokölluðu
sparisjóðum þar í landi, sem fengu
fullt frelsi til áhættuviðskipta í
stjórnartíð Ronalds Reagans á
sama tíma og ríkisábyrgðir á útlán-
um þeirra voru auknar og eftirlit
minnkað - og nýttu það frelsi vel
til að lána glatt og lifa hátt.
Ríkið hefur fleiri en einn kost til
að bregðast við greiðsluþroti
banka. Einn er sá að leggja bank-
ann niður en greiða út tryggð inn-
lán. Annar kostur er sá að sameina
hræið heilbrigðum banka; þetta
mætti kalla „Útvegsbankaaðferð-
ina“. Þá getur ríkið tekið yfir töpuð
eða vafasöm útlán og gefið bankan-
um nýtt heilbrigðisvottorð og að
lokum er hægt hreinlega að þjóð-
nýta banka.
Hagfræðingar hallast æ meir að
því að fyrsta aðferðin sé sú skásta,
að sögn The Economist. Menn eigi
ekki að hika við að afskrifa hlutafé
eigenda bankans og refsa stjórn-
endum sem gert hafi mistök. Lin-
kind við banka í vanda sendir röng
skilaboð til annarra banka um að
það sé í lagi að veita áhættusöm
útlán, því ríkið komi alltaf til bjargar.
En eftirlit er betra en björgun.
Ríkið getur til dæmis reynt að
tryggja að bankar verði ekki of háð-
ir einum skuldara eða skipað fyrir
um aðgerðir ef eiginfjárhlutfall
banka fer undir ákveðin mörk.
Hver sem framvindan verður í
hugsanlegri einka- eða hlutafélaga-
væðingu ríkisbanka á íslandi virðist
nauðsynlegt að skilgreina vel bak-
tryggingar- og eftirlitshlutverk ríkis-
ins í nýju umhverfi. Við það verk-
efni mætti fara ofan í saumana á
útlánatöpum bankanna og dótturfé-
laga þeirra undanfarin ár, athuga
hvaða lærdóm megi af þeim draga
og draga hann fram í dagsljósið -
á svipaðan hátt og hér í Morgun-
blaðinu hefur undanfarið mátt lesa
um endalok Sambandsins og
hvernig Landsbankinn vann að því
að afstýra stórslysi í því uppgjöri.
Ríkisbankar hafa oft legið undir
því ámæli að láta pólitísk sjónarmið
hafa áhrif á útlán sín. Einkavæðing
banka er þó engin gulltrygging fyrir
áhættulausum bankarekstri og
frjáls og eftirlitslaus einkarekstur
með ríkisábyrgðir á bak við sig hef-
ur oft reynst vera uppskrift að
slæmum skelli.
HÓ