Morgunblaðið - 31.03.1995, Page 1

JMtangtmitlaMto
PRENTSMIÐJA MORGUNBLAÐSINS
AÐSENDAR
GRBNAR
FÖSTUDAGUR 31. MARZ 1995 BLAÐ
Farið á bak
við þj óðina
Undirstaða í
lýðræðisþjóðskipulagi
TIL siðs er hjá mörgum að agnú-
ast út í stjórnmálaflokkana og til-
vist þeirra án þess að gera grein
fyrir hvað ætti að koma í staðinn.
Lýðræðishugsun virðist fólki hér á
landi eiginleg og þingræðisreglan,
sem byggt er á, vera því töm. Fáum
mun hafa blandast hugur 1944,
þegar þjóðin endanlega tók stjórn
eigin mála í sínar hendur, að stofna
hér lýðveldi, þar sem fólk almennt
með kosningarrétti hefði úrslita-
vald um landsstjórn. Tæki til að
leiða fram vilja meirihluta fólks,
við kosningar reglubundið á ijög-
urra ára fresti, eru stjórnmála-
flokkarnir og skipulagðar hreyfíng-
ar manna á meðal sem gefa sig
út fyrir það.
Kosningar eru frjálst val fólks
um meginlínur í landsmálum næsta
kjörtímabil og verða því flokkarnir
og aðrir sem sækjast eftir fylgi að
lýsa því vel og greinilega fyrir kosn-
ingar hvernig þeir muni standa að
landsstjórninni eftir kosningar fái
þeir traust til þess. Kosningaréttur-
inn er einn af grundvallarþáttum
mannréttinda í lýðræðisríki. Virð-
ing stjórnmálanna fyrir dómgreind
þeirra sem með þann rétt fara er
forsenda trúnaðar og trausts miili
landsmanna og þeirra sem hafa
meirihluta fylgi
stjórnarathafna
tímabil.
Kjósendum
misboðið
Nú hafa þau undur
og stórmerki gerst í lýð-
veldinu Islandi að
stjórnmálaforingi, for-
maður gróins flokks og
sjálfur í framboði, hefur
lýst því fyrir alþjóð að
hann sé búinn nú fyrir
kosningar að semja
drög að málefnasamn-
ingi fyrir ríkisstjórn að
kosningum loknum —
án þess að birta efni þlaggsins.
Tæplega er unnt að misbjóða
læsu og skrifandi fólki öllu meira.
Ekki held ég að menn hér á landi
séu geðminni en í öðrum löndum
né fúsari að láta leiða sig blindandi
á einhvern bás — en þessar aðfarir
eru umbúðalaus tilraun til þess.
Hvert mannsbarn hér veit að fylgi
stjórnmálaflokkanna er þannig að
jafnan starfa samsteypustjórnir,
það er, að fleiri en einn stjórnmála-
flokkur verða að koma sér saman
um landsstjórnina hveiju sinni. Sú
staðreynd segir okkur einfaldlega
að leynilegar viðræður milli ein-
hverra stjórnmálaflokka hafa farið
fram um hvernig haga skuli málum
eftir kosningar, án
þess að birta fólki
þann ásetning. Öllu
meira er ekki unnt
að fara á bak við eina
þjóð rétt áður en hún
gengur að kjörborði.
Ekki öll sagan
Enda er hér ekki
öll sagan sögð. Fyrir
fáum dögum komu
fram í sjónvarpsþætt-
inum Dagsljósi, for-
maður Alþýðubanda-
lagsins, Ólafur Ragn-
ar Grímsson og Jó-
hanna Sigurðardóttir,
formaður Þjóðvaka. Sýndist fara
vel á með þeim sitjandi í sama sóf-
anum og er í sjálfu sér vel um það
— en þau voru að metast á. Þau
voru að metast á um hvort þeirra
hefði verið fyrr á ferðinni með drög
að stjórnarsáttmála, en hvorugt
þeirra hafði fyrir því að upplýsa
meginlínur er þau leggðu. Með
öðrum orðum, fólki er ætlað að
kokgleypa fyrirhyggjuna án þess
að vita hvað í henni felst.
Atkvæðasníkjur
Óumdeilanlega vakna' spurning-
ar. Hvorugur þessara stjórnmála-
manna er svo skyni skroppinn að
vita ekki að verið er að leika sér
Björg
Einarsdóttir
að eldi; í þessu tilfelli dómgreind
hins almenna kjósanda. Og þá er
spumingin hvaða nauður rak þau
til að koma fram með þessar ótíma-
bæm yfirlýsingar um framtíð fólks
án þess að fyrir lægi afl atkvæða
úr kosningum. Líta verður yfír þjóð-
félagssviðið á þessum tímapunkti.
Afar viðkvæm kjaradeila kennara-
samtakanna var að komast í tíma-
þröng. Skal hér ekki tekin afstaða
í því máli, en svo sannarlega viljum
við að sú starfsstétt, er ásamt for-
eldrum og öðmm uppalendum, vinn-
ur að því að koma bömum þessa
lands til nokkurs þroska, búi við þau
kjör sem best em eftir efnum og
aðstæðum þjóðarbúsins.
Stjórnmálaforingi hefur
lýst fyrir alþjóð að hann
sé nú fyrir kosningar
búinn að semja drög að
málefnasamningi, segir
Björg Einarsdóttir,
án þess að birta kjós-
endum efni hans.
Oddvitar landsstjórnarinnar
höfðu gert deiluaðilum ljóst, að tími
til samninga væri að renna út;
kosningar að tveimur vikum liðn-
um; í kjölfar þeirra stjórnarmynd-
unarviðræður, er í ljósi áratuga-
reynslu gætu tekið nokkrar vikur;
þá væri komið fram á sumar en
vinnulota kennara sem kunnugt er
einkum frá hausti til vors og núver-
andi starfsmisseri þá á enda mnn-
ið. Óvissa ríkti um hvenær aðstæð-
ur mynduðust til að taka samninga
fyrir á nýjan leik. í framhaldi af
þessum samræðum var sáttasemj-
ara falið að setja fram tillögu er
gæti orðið grundvöllur að sam-
komulagi. Hefur þetta siglt málinu
í höfn í bili.
En bráðlá sem sagt á að „melda“
til kennara um stjórnmálamenn
sem gætu hespað stjórnarmyndun-
arviðræður af á einni viku, aðeins
ef þeir fengju kjörfylgi til þess. Ef
kennarasamtökin hefðu úthald til
að þrauka þessar tvær vikur fram
að kosningum og svo þessa einu
viku eftir þær þá yrði allt vel. Til-
kynningin um fyrirliggjandi stjórn-
arsáttmála var blátt áfram liðsbón
eða óduldar atkvæðasníkjur.
Skriftamál
pólitíkusa
En hvaða kostir voru kennurum
svo búnir ef þeir hefðu beðið með
að semja? Það var ekki upplýst
frekar en annað. Ekki þarf lang-
tímaminni til að rifja upp að ríkis-
stjórn félagshyggju og jafnréttis,
undir forsæti framsóknarmanna,
mynduð 1988, tók að sér „að frysta
launin og takmarka samningsrétt
verkalýðsfélaganna með bráða-
birgðalögum“ (Þjóðv. 30.11.1988).
I þessu máli gerir litla stoð þó
þeir sem þá áttu hlut að máli hafí
nú uppi skriftamál á pólitískum
fundum, iðrist fyrri gerða sinna og
segist sjá eftir þeim eins og gerðist
á almennum stjórnmálafundi í Ráð-
húsi Reykjavíkur, laugardaginn 25.
mars sl. Þeim málum mælti sá er
gegndi starfi menntamálaráðherra
í fyrrnefndri stjórn 1988-1991.
Grátbróðir hans á þeim fundi var
frambjóðandi Framsóknarflokksins
í Reykjavík. Eftir stendur að jafnan
er torvelt að spá, einkum um fram-
tíðina og minnast má orðtaksins:
Betri er einn fugl í hendi en tveir
í skógi.
Höfundur er fyrrv.
miðsljómarmaður
Sjálfstæðisflokksins.
Smáfyrirtækin o g
Alþýðuflokkurinn
ÍSLENSKUR iðnaður verður án
efa sólrisugrein næstu aldar. Iðnað-
urinn er nú búinn að aðlaga sig nýju,
alþjóðlegu viðskiptaumhverfi, sem
nánari tengsl íslands við umheiminn
hafa skapað. Greinin er því albúin
til að takast á við alþjóðlega sam-
keppni, enda sýna tölur frá síðasta
ári gríðarlega aukningu í útflutningi
á iðnaðarvörum, eða 27%.
Dijúgan hluta af umskiptunum í
iðnaðinum má rekja til kynslóða-
skipta, sem hafa brotist fram í há-
tæknivæðingu, auknu áræði, og út-
sjónarsemi. Framleiðni er því á upp-
leið. En aðgerðir stjórnvalda hafa
skipt afar miklu. Ráðherrar Alþýðu-
flokksins hafa á átta ára tíð í við-
skipta- og iðnaðarráðunauneytinu
rifið niður múra einangrunar gagn-
vart umheiminum og hvatt til auk-
innar alþjóðavæðingar. Vaxtalækk-
un, mjög lág verðbólga og stöðugt
en lágt raungengi hafa sömuleiðis
skipt sköpum. Með stöðugleikanum,
sem er helsta afrek rík-
isstjómarinnar, er lagð-
ur grunnur að nýrri
sókn í útflutningsiðnaði.
Ólatur Sighvatur
Verk Sighvatar
Björgvinsson hafa skipt
miklu máli fyrir iðnað-
inn. Á skömmum tíma
í iðnaðarráðuneytinu
hefur hann skapað
bættan jarðveg fyrir
vaxtarsprota á borð við
hugbúnaðariðnaðinn,
sem áður velktist án
þess að stjórnvöld
sinntu honum. En jafn-
framt hefur hann gjör-
breytt stöðu skipaiðnaðarins; gamal-
reyndrar iðngreinar sem átti í vök
að veijast. Sighvatur kom á jöfnun-
artollum til að verja innlendan skipa-
iðnað fyrir erlendum undirboðum.
Árangurinn er sá að Örn Friðriks-
son, formaður Málm- og
járniðnaðarmanna, tel-
ur nú að íslenskur
skipaiðnaður sé sam-
keppnisfær við öll lönd
nema Pólland. Þetta
hefur forðað skipasmíð-
um á íslandi frá hruni
og reyndar hefur af-
koma sumra fyrirtækja
í skipasmíðum þegar
gjörbreyst til hins betra.
Smáfyrirtækin
Ein af forsendum
þess, að þróttur íslensks
iðnaðar nái að bijóta
fram í aukinni fram-
leiðni og þar með sam-
keppnishæfni, er fjárfesting í rann-
sóknum. Þar er strax komið að veik-
leika hjá íslenskum fyrirtækjum. Að
meðaltali eru þau aðeins með um 4
menn í vinnu. Eðlilega er svo litlum
fyrirtækjum nær ókleift að standa
straum af mikilli rannsóknarvinnu,
sem á harðnandi markaði er forsenda
vaxtar. Það er nauðsynlegt að smá-
fyrirtæki með vænlegar nýjungar
eigi kost á stuðningi í formi styrkja
eða áhættulána til að kosta þróunar-
vinnu sérfræðinga, sem hægt væri
að f á til aðstoðar tímabundið frá rann-
sóknarstofnunum eða háskólunum.
Til frambúðar er nauðsynlegt að
koma upp sterkum fjárfestingalána-
sjóði, sem sinnir stuðningi af þessu
tagi. Hugmyndir Alþýðuflokksins
felast í því að bijóta upp úrelta skipt-
ingu lánasjóða eftir atvinnugreinum.
Við viljum renna saman Iðnlána-,
Iðnþróunar- og Fiskveiðasjóði í einn
sterkan fjárfestingalánasjóð fyrir at-
vinnulífíð. Slíkur sjóður hefði trausta
burði til að sinna þörfum atvinnulífs-
ins, með höfuðáherslu á ný smáfyrir-
tæki.
Stóraukið fjármagn til
rannsókna og þróunar
En á þá ekkert að gera strax til
að styðja smáfyrirtæki í iðnaði? Jú.
Svo sannarlega. Alþýðuflokkurinn
hefur séð svo um, fyrir tilstilli Sig-
hvats, að á næstu 15 niánuðum mun
Iðnþróunarsjóður veija 230 milljón-
um til að styrkja nýsköpun í iðnaði,
þar sem lögð verður höfuðáhersla á
nýjungar, þar á meðal í hugbúnaði,
sem hefur verið afskiptur til þessa.
Auk þess fjármagns hefur ríkis-
Árangur j öfnunartolla
er sá, segir Össur
Skarphéðinsson, að
formaður Málm- og
járniðnaðarmanna telur
nú að skipaiðnaðurinn
sé samkeppnisfær við
öll lönd nema Pólland.
stjórnin stóraukið fjármagn til rann-
sókna á síðustu árum. Á kjörtímabil-
inu hafa verið teknar ákvarðanir um
að veija 350 milljónum, eða um
fimmtungi af andvirði seldra ríkisfyr-
irtækja, til hagnýtra rannsókna.
Á sama tíma hefur fjármagn til
Rannsóknarsjóðs verið aukið, þrátt
fyrir nauðsynlegan samdrátt á öðrum
sviðum hins opinbera.
Fjármagn til rannsókna og þróun-
ar í atvinnulífínu hefur því ekki í
annan tíma komið í ríkari mæli úr
sjóðum ríkisins. Stuðningur við efl-
ingu smáfyrirtækja í iðnaði hefur
sömuleiðis stóreflst. Orð stjórnmála-
manna eru ekki alltaf tóm.
Höfundur er umhverfisráðherra.