Morgunblaðið - 01.04.1995, Blaðsíða 34
34 LAUGARDAGUR 1. APRÍL 1995
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSEIMDAR GREINAR
Sýnishorna-
stefna Alþýðu-
bandalagsins
ÞEIR, sem horfðu á
umræður formanna
stjórnmálaflokkanna á
Stöð 2 á fimmtudags-
kvöld, sáu, að Ólafur
Ragnar Grímsson, for-
maður Alþýðubanda-
lagsins, var í miklum
vanda. Hann hafði ekk-
ert sérstakt fram að
færa og var raunar
sleginn út af laginu í
upphafi þáttarins, þeg-
ar minnt var á fram-
göngu hans á Alþingi
annars vegar og sið-
bótarstefnu flokks
hans hins vegar.
Alþýðubandalagið
hefur reynt að bijótast „inn í umræð-
una“ með útspili Ólafs Ragnars með
málefnasamning fyrir nýja vinstri
stjóm. Fyrirheit um slíkan samning
Alþýðubandalagið ætl-
aði með leynd að vera
hugmyndasmiður nýrr-
ar vinstri stjómar með
sáttmála hennar, segir
Björn Bjamason og
mótmælir því, að hann
hafí farið með rangt
mál varðandi tvíhliða
samning Olafs Ragnars
við ESB.
sæti í utanríkismála-
nefnd, hefur þó ekki séð
ástæðu til að kynna
meðnefndarmönnum
sínum þar slíkan texta,
sem nú er auðvitað úr-
eltur og til einskis nýt-
ur. Hann hefur að því
leyti leikið sama laumu-
spilið og nú, með stjóm-
arsáttmála vinstri
stjómarinnar.
Mér hefur nú borist
í pósti frá Alþýðubanda-
laginu Sýnishom af
hugsanlegum samningi
íslands og Evrópusam-
bandsins um viðskipti
og samvinnu frá því í
júní 1992. Skil ég nú, hvers vegna
Ólafur Ragnar lagði þetta skjal aldr-
ei fram í utanríkismálanefnd, þar
sem menn eru gjörkunnugir EES-
samningnum. í plagginu er aðeins
að finna umorðun á ákvæðum samn-
ingsins um Evrópska efnahagssvæð-
ið, með einhveijum stílbrögðum Al-
þýðubandalagsins.
Það er því rétt sem ég sagði í
grein minni; þessi samningur ðlafs
Ragnars við ESB var aldrei fullsam-
inn. Hins vegar er til eitthvert sýnis-
hom af samningi, sem er í raun
hvorki fugl né fiskur.
Ólafur Ragnar Grímsson getur
lagt stund á slíka sýnishomastefnu
gagnvart erlendum ríkjum, sem
ekkert vita um brölt hans. Hann
getur hins vegar ekki haldið sátt-
mála nýrrar ríkisstjómar leyndum
fyrir íslenskum kjósendum. Hann
hlýtur að leggja hann fram fyrir
kosningar.
Höfundur er þingmaður Sjálf-
stæðisflokksins í Reykjavík.
Björn
Bjamason
Alþýðuflokkurinn og umbótamálin
Viðskiptafrelsi -
hagur neytenda
FULLYRÐA má að
jafnróttækar skipu-
lagsumbætur og
breytingar í fijáls-
ræðisátt í viðskiptum
hafa ekki verið gerðar
á jafnskömmum tíma
og á starfstíma ráð-
herra Alþýðuflokksins
í viðskiptaráðuneytinu
frá 1988. Markmið
breytinganna hefur
verið að auka athafna-
frelsi í viðskiptum,
efla samkeppni í hag-
kerfinu og setja
traustar og sann-
gjarnar almennar leik-
reglur á þessu sviði. Löggjöfin á
þessu sviði er orðin nútímaleg,
fijálslynd og byggist á sömu meg-
inhugmyndum og gerist og gengur
í nágrannaríkum okkar. Að hluta
til hafa breytingarnar verið gerðar
vegna aðildar íslands að Evrópska
efnahagssvæðinu.
Fjármagnsmarkaðurinn
Með lögum um verðbréfasjóði
voru settar ítarlegri reglur um
starfsemi þeirra en áður giltu, m.a.
um fjárfestingarstefnu og aðskiln-
að frá verðbréfafyrirtækjum. Með
breytingum á lögum um viðskipta-
banka og um sparisjóði árið 1992
voru teknar upp nýjar alþjóðlegar
eiginfjárreglur fyrir banka og
sparisjóði. Tilgangur þessara breyt-
inga var bæði sá að samræma regl-
ur hér á landi alþjóðlegum reglum
en ekki síður að gera ríkar kröfur
til fjárhagslegs styrks banka og
sparisjóða þannig að þeir geti stað-
ist áföll.
Á sviði gjaldeyrismála hafa ráð-
herrar Alþýðuflokksins rutt úr
vegi áratuga gömlu
hafta- og skömmt-
unarkerfi. Frá 1990
hefur markvisst verið
unnið að því að bijóta
niður gjaldeyris-
múrana, ýmist með
breytingum á reglu-
gerð eða lögum. ís-
lendingar búa nú loks
við algert frelsi í gjald-
eyrismálum. Á síðustu
árum hefur færst í
vöxt að óheiðarlegir
aðilar noti fjármála-
fyrirtæki til að koma
illa fengnu fé í um-
ferð, þ.e. þvætti pen-
inga. Undir forystu Alþýðuflokks-
ins var ákveðið 1992 að ísland
skyldi taka þátt í alþjóðlegu sam-
starfi um aðgerðir gegn peninga-
þvætti. Gildi þess sýndi sig seint
á árinu 1994 þegar í ljós kom að
belgískt fjárglæfrafyrirtæki
reyndi að nota íslenska banka til
að þvætta peninga.
Félagaréttur
Sett voru á árinu lög um einka-
hlutafélög. Þau geta verið í eigu
eins manns eða fleiri og ákvæðin
um þau eru að ýmsu leyti einfald-
ari en ákvæði um hlutafélög. Þessi
nýja löggjöf er kærkomin fyrir þá
einStaklinga sem vilja stofna til
atvinnurekstrar en jafnframt nýta
sér kosti hlutafélagsformsins.
Samkeppni í viðskiptalífi
Ein mikilvægustu lög síðari ára
fyrir íslenskt viðskiptalíf eru án efa
hin nýju samkeppnislög sem sett
voru snemma árs 1993. í þeim er
gengið út frá samkeppni sem meg-
inreglu og lagt bann við hvers kon-
Fullyrða má að jafn rót-
tækar skipulagsumbæt-
ur o g breytingar í frjáls-
ræðisátt í viðskiptum,
segir Jón Baldvin
Hannibalsson, hafa
ekki verið gerðar á jafn-
skömmum tíma og á
starfstíma ráðherra Al-
þýðuflokksins í við-
skiptaráðuneytinu
frá 1988.
ar aðgerðum sem eru til þess falln-
ar að skerða samkeppni. Þessi lög
eru mikilvæg fyrir smáfyrirtæki og
einstaklinga í atvinnurekstri sem
starfa í samkeppni við opinber
fyrirtæki og stofnanir.
Neytendamál
Löggjöf um neytendamál hefur
lengst af verið fremur fábrotin á
íslandi og áhugi stjórnmálaflokka
fremur beinst að því að veija rétt
framleiðenda en neytenda. Alþýðu-
flokkurinn hefur skorið sig úr á
þessu sviði. Á árunum 1991-1994
voru sett fjölmörg lög sem miða
að því að skapa almennar sann-
gjarnar leikreglur á þessu sviði og
tryggja hag neytenda.
Höfundur er utanríkisráðherra og
formaður Alþýðuflokksins -
Jafnaðarmannaflokks íslands.
Jón Baldvin
Hannibalsson
og lítt trúverðug, á meðan hvorki
er vitað um efni hans né á hvaða
flokkaforsendum hann er reistur.
Raunar hafði Ólafur Ragnar það
helst fram að færa í sjónvarpsþættin-
um, að hann ætlaði að ráða Bryndísi
Hlöðversdóttur, annan mann á lista
flokksins í Reykjavík, til starfa hjá
ríkinu, kæmist hann til valda' Að-
stoðarmenn Ólafs Ragnars lenda
yfirleitt í öðrum flokkum, eins og
framboð Þjóðvaka sýnir nú.
Útúrsnúningur en ekki
Ieiðrétting
Miðvikudaginn 29. mars birtist hér
í blaðinu, á þeim stað, þar sem sagt
er frá hinu markverðasta í kosninga-
baráttunni, lítil klausa undir fyrir-
sögninni: Bjöm Bjamason leiðréttur.
Var þetta bréf til ritstjóra Morgun-
blaðsins frá Einari Karli Haralds-
syni, framkvæmdasijóra Alþýðu-
bandalagsins, sem samdi þessa fyrir-
sögn á texta, þar sem hann snýr út
úr grein eftir mig í blaðinu 28. mars.
I grein minni velti ég því fyrir
mér, hvort Ólafur Ragnar Grímsson
hefði nokkru sinni gengið frá fuil-
búnum texta að tvíhliða samningi
ísiands og Evrópusambandsins, þeg-
ar hann, höfundur útflutningsleiðar-
innar, snerist gegn aðild íslands að ‘
Evrópska efnahagssvæðinu. Fuilyrti
ég aldrei, að einhver texti hefði ekki
verið saminn. Ólafur Ragnar, sem á
Sterkir hlekkir o g veikir
ÉG VAR að þvo
mér um hendurnar í
vinnunni um daginn
og þá gerðist það að
armbandið mitt datt
af mér ofan í va-
skinn. Þetta er gull-
armband, samsett úr
hlekkjum og gáfu
systur mínar mér
það í fertugsafmæl-
isgjöf. Það tók síðan
nokkurn tíma að
endurheimta arm-
bandið úr vatnslásn-
um með tilheyrandi
leit að réttu verkfær- Júlía
unum, vaskafötu og Hannam
allan tímann í stressi
yfir að það væri bara týnt og tröll-
um gefíð. Þegar ég loks hélt á því
í hendinni og sá að einn hlekkurinn
hafði farið í sundur tautaði ég við
sjálfa mig: „Keðjan er víst aldrei
sterkari en veikasti hlekkurinn."
Nokkru síðar, þegar ég settist nið-
ur til að skrifa þennan pistil fannst
mér sagan um keðjuna einmitt
upplögð til að leggja út frá.
Harley Davidson"
stíll
Vekjaraklukkur
Tilvalin
fermingargjöf
Vekur meö ekfa mötorhjóla-
drunum og framljóaiö kvlknar
.(/„//-//ri,! úra- og skartgripaverslun
Axel Eiríksson úrsmiður
ISAI'IRDl• ADAI-STRÆTI22-SIMI 94*3021$
AI.FABAKKA 16*MJODI)»S!MI 870706
Neytendur eru eins
og hlekkir í keðju. Ef
samstaða þeirra er góð
og hver og einn gætir
þess að ekki sé brotið á
rétti hans eða heildar-
innar er keðjan sterk.
Sá málsvari sem neyt-
endur hafa aðgang að,
finnist þeim á sér brotið,
eru Neytendasamtökin.
Neytendasamtökin voru
stofnuð fyrir ríflega
fjörutíu árum og til-
gangurinn var að skapa
sterkt afl neytenda sem
hefði umsagnarrétt í
málum sem snerta okk-
ur íslendinga sem neyt-
endur. Einnig var hugsunin sú að
samtökin væru nokkurs konar eft-
irlitsaðili sem gæti kæft hvers kon-
ar óréttmæti gagnvart neytendum
i fæðingu. Verksvið Neytendasam-
takanna er sífellt að stækka, þ.e.
fleiri og fieiri mál er varða neytend-
ur koma þar inn á borð, oft að
beiðni ríkisvaldsins. Samt hafa rík-
isstyrkir til íslensku Neytendasam-
takanna verið smánarlega litlir og
hlýtur það að benda til áhugaieys-
is ráðamanna. Neytendasamtökin
eru að iangstærstu leyti starfrækt
með félagsgjöldum félagsmanna,
þ.e. hátt í 90% og af því má sjá
að starfsgetan er mjög háð fjölda
félagsmanna.
Á hinum Norðurlöndunum og í
Evrópu þykja slík samtök sjálfsögð
og víða eru þau algjörlega ríkisrek:
in eins og til dæmis í Svíþjóð. í
þessum löndum þykir það sjálfsögð
þjónusta við neytendur að þeir eigi
sér slíkan málsvara.
Neytendur verða að
virkja afl sitt, segir
Júlía Hannam, með
aðild að Neytendasam-
tökunum.
Sameinuðu þjóðirnar sendu frá
sér leiðbeiningar um neytendavemd
sem samþykktar voru á allsheijar-
þingi Sameinuðu þjóðanna þann 15.
mars 1985. Þessar leiðbeiningar ná
til meginreglna á átta sviðum neyt-
endaréttar og miða að því að styrkja
stefnumörkun til vemdar neytend-
um í einstökum ríkjum. Leiðbein-
ingar þessar voru sendar til allra
aðildarlanda, þar á meðal íslands,
og ætlast var til að þær væru tekn-
ar alvárlega. Hérlendis voru þær
ekki teknar alvarlegar en svo að
þær lentu ofan í skúffu og liggja
þar víst enn.
Neytendasamtökin hafa nú í til-
efni Alþjóðadags neytendaréttar,
sem er 15. mars ár hvert, orðið sér
úti um þessar leiðbeiningar, látið
þýða þær á íslensku, legið yfir þeim
og spáð í hvar við stöndum gagn-
vart þeim. Það er augljóst að sára-
lítið hefur gerst hér á landi, en hér
verða þó aðeins nefnd þijú atriði.
Samkvæmt leiðbeiningunum eiga
ríkisstjómir að gera ráðstafanir til
þess að neytendur geti á fljótlegan,
ódýran og aðgengilegan hátt náð
bótum þegar brotið er á rétti þeirra.
íslensk stjómvöld hafa ekki gert
neitt á þessu sviði, heldur hafa
Neytendasamtökin haft frumkvæði
með stofnun kvörtunarnefnda við
úrlausn réttmætra bótakrafna neyt-
enda.
Samkvæmt leiðbeiningunum eiga
ríkisstjómir að ýta undir neytenda-
fræðslu, m.a. í menntakerfínu.
Þama hafa íslensk stjómvöld brugð-
ist. Samkvæmt leiðbeiningunum á
að vemda neytendur gagnvart ein-
hliða, stöðluðum samningum og úti-
lokun frumréttinda í samningum.
Reynslan sýnir hins vegar að nánast
ekkert er gert í þessum málum ef
ekki berast athugasemdir frá sam-
tökum á borð við Neytendasamtök-
in. Þar má nefna sem dæmi breyt-
ingar á samningum kreditkortafyrir-
tækja og Stöðvar 2.
Neytendur verða sjálfir að virkja
afl sitt og láta til sín taka. Það
geta þeir meðal annars gert með
aðild sinni að samtökunum og þátt-
töku í starfinu ef þeir em áhuga-
samir um neytendamál. Starfshópar
eru nær stöðugt í gangi i fjölmörg-
um málaflokkum sem allir heyra
undir neytendamál og á flesta
þeirra er minnst í leiðbeiningum
Sameinuðu þjóðanna. Félagsmönn-
um er velkomið að taka þátt í starfi
með þessum hópum ef þeir hafa
áhuga á því.
En á meðan neytendur setja
málsvara sinn, Neytendasamtökin,
á bás með bókaklúbbum og glans-
tímaritum er ég hrædd um að róður-
inn geti reynst þungur. Neytenda-
vitund þjóðarinnar er þá á lægra
stigi en ég hafði vonað. Neytenda-
aflið ekki eins sterkt og það gæti
verið og hætt er við að keðjan renni
í vaskinn óafturkræf!
Höfundur cr fjármilnstjóri
Neytendasamtakanna.