Morgunblaðið - 02.04.1995, Side 2

2 B SUNNUDAGUR 2. APRÍL .1995
MORGUNBLAÐIÐ
I UPPHAFI eru þau ung og
eftirvæntíngarfull með 811
bestu spilin á hendi. Síðan kem-
ur fyrsta barnið og allt breyt-
ist, búið stækkar og sólin skín
skærar, en áður en þau geta
snúið sér við eru börnin flogin
úr hreiðrinu og vinnufélagarn-
ir flestir heyra fortíðinni til.
En þá eru líka barnabörnin
komin til sögunnar og þau hafa
ætíð kunnað aðferðir til að
skemmta hinum fullorðnu og
halda þeim við efnið. Og þegar
fjölskyldan er fjarri koma vin-
imir og láta ekki sitt eftír
liggja þegar stækka þarf eins
og einn sumarbústað, svo að
þau geti notið náttúrunnar,
gróðursett og ræktað áfram
garðinn sinn, bara tvö ein.
EINN daginn vakna menn og
þurfa hvergi að mæta. Allur
heimsirts tími er þeirra því nú er
komið að starfslokum. Morgunkaff-
ið er drukkið í kyrrð og ró, og ekki
trufla börnin því að þau eru flogin
úr hreiðrinu. Hjónin hafa nú loks
tíma hvort fyrir annað eins og þau
höfðu í tilhugalífinu forðum. Enn
eru það aðrir sem drekka kaffið
sitt einir því þeir eiga ekki maka
og hafa ef til vill aldrei átt, en
hvernig sem hjúskaparstöðu er
háttað eru það ákveðin mál sem
skjóta upp kollinum við þessi tíma-
mót, og snerta þau yfirleitt heilsu
og starfsþrek, fjárhag og búsetu,
félagsskap og áhugamál. Hjónin
Aslaug Guðmundsdóttir og Harald-
ur Guðmundsson sem hættu bæði
að vinna á 63. afmælisdeginum sín-
um, segja frá þeim breytingum sem
verða, og hvað það er sem gefur
lífinu gildi, þegar menn þurfa ekki
lengur að mæta í vinnu.
Aslaug og Haraldur búa í einbýl-
ishúsi í grónu hverfi í Hafnarfirði
og þegar mig ber að garði er Har-
aldur að fara með eitt bamabarnið
út á róluvöll sem er handan götunn-
ar.
„Við erum nú ekki dagmömmur,"
segir Áslaug, „en börnin lána okkur
barnabörnin þegar þau halda að
okkur leiðist!"
„Maður eldist ekki eins skarpt
með þessa litlu hvolpa í kringum
sig,“ segir Haraldur sposkur.
Þau hjónin, sem þurfa nú greini-
lega ekki að hafa áhyggjur af aldr-
inum, há og grönn og hreystin upp-
máluð, hættu að vinna fyrir þremur
árum. Haraldur var flugumferðar-
stjóri og þeir verða að hætta störf-
um 63 ára samkvæmt nýjum reglu-
gerðum. Áslaug sem var rannsókn-
armaður á Veðurstofunni hætti
sama ár og eiginmaðurinn enda
þótt hún hefði getað unnið lengur.
„Ég ætlaði ekki að hætta um leið
og hann, starfslok hans áttu ekkert
að hafa áhrif á mig, sjálfstæða
konuna!" segir Áslaug. „En svo
fannst okkur það leitt að geta ekki
gert ýmsa hluti saman því að ég
var í vinnu, og eftir nokkra útreikn-
inga var sú ákvörðun tekin að hætta
um leið og hann.“
Fyrslu dagarnir heima
Húsið þeirra er á einni hæð með
risi, um 145 fermetrar alls og snúa
bjartar stofur út að fallegum garði
þar sem há trén hafa fengið að eld-
ast í friði. Það er augljóst að á
þessum bæ er sífellt verið að dytta
að og fegra, og nýlega hefur bláum
litum svefnherbergisins verið breytt
í fölbleika og hvíta. „Hún vildi nýj-
ar gardínur og þá varð ég að mála
allt í stíl,“ segir Haraldur með
hægð.
„Ég er búin að sofa í bláu í fjöru-
tíu ár, og nú getur hann bara sofið
í bleiku," hvíslar frúin að mér.
Haraídur hafði verið flugumferð-
arstjóri í 43 ár og hafði gert ráð
fyrir því að láta af störfum um sjö-
tugt. „Mér fannst það nú hálft í
hvoru ástæðulaust að hætta svona
snemma þar sem ég var fullfrískur
og kunni starfið vel,“ segir hann.
„En stundum þegar ég kem við á
gamla vinnustaðnum og sé streit-
una sem þar ríkir, er ég feginn að
vera Iaus.“
- Hvernig voru svo fyrstu dag-
amir heima?
„Ég held að það sé öðruvísi fyrir
vaktavinnufólk að hætta að vinna
en fólk sem hefur unnið reglulegan
vinnutíma. Ég var vanur því að
vera einn heima nokkra daga í senn
og því fannst mér ég vera í vakta-
vinnufríi fyrstu fjóra dagana. Síðan
fannst mér ég vera kominn í veik-
indafrí!"
Áslaug sem hætti að vinna sjö
mánuðum síðar segir að sér hafi
þótt það undarlegast að fara á fæt-
ur, og geta fengið sér kaffi og dund-
að sér án þess að þurfa að mæta
nokkurs staðar. „Mér fannst það
þó allt í lagi fyrst, en svo fór ég að
fá bakþanka og spyrja sjálfa mig
hvort ákvörðun mín hafí verið rétt.
Þetta kom einkum yfir mig þegar
Halli var ekki heima, þá fannst mér
ég vera komin á byijunarreit aftur,
eins og þegar ég var ein heima með
börnin en hann að vinna eða út-
rétta.“
„Ég held það skipti líka máli á
hvaða árstíma menn hætta að
vinna. Ég hætti þegar vorið var að
koma og allt að lifna við, en hún
að hausti þegar veturinn var fram-
undan og minna um að vera,“ seg-
ir Haraldur.
Létu meta húsið
Margt hlýtur að breytast þegar
menn hætta að vinna. En hvað
halda þau að sé það erfiðasta sem
menn glíma við svona í fyrstu?
„Við gömlu vinnufélagarnir höf-
um aðstöðu í félagsheimili okkar
og þar hittumst við alla fimmtu-
daga,“ segir Haraldur. „Ég get
ekki heyrt á þeim að nein sérstök
vandkvæði hafí komið upp við
starfslok."
„Þið eruð heppnir að geta hist
reglulega," segir Áslaug. „En ég
held að í byijun vegi það þyngst á
metunum hjá flestum að hitta ekki
vinnufélagana áfram,“ segir Ás-
laug.
- Hvenær finnst ykkur að fólk
eigi að hætta að vinna?
„Ég held að fólk eigi ekki að
vinna mikið eftir að sextugsaldri
er náð, ef það hefur tök á því fjár-
hagslega," segir Haraldur. „Eftir
sjötugt dalar oft heilsan hjá mörg-
um, það munar um þessi tíu ár og
því er mikilvægt að geta notið
þeirra.
En það verður vissulega mikil
breyting á högum fólks þegar það
hættir að vinna og munar þá mestu
um tekjurnar, sem minnka óneitan-
lega. Við flugumferðarstjórar erum
með góðan lífeyrissjóð, en samt sem
áður veitum við hjónin okkur ekki
það sama og við gerðum áður. Þar
sem við vissum það ekki fyrir að
við mundum hætta svona fljótt gát-
um við ekki undirbúið þennan tíma
neitt að ráði fjárhagslega."
Áslaug, sem er reyndar lærður
sjúkraliði, hóf störf á Veðurstofunni
16 ára gömul en tók sér hlé frá
störfum til að ala upp börnin og
því segist hún ekki fá mikið úr líf-
eyrissjóði.
Búsetumál verða oft ofarlega á
baugi þegar börnin eru farin og
margir vilja þá minnka við sig hús-
næði. Það virðist vera mjög algengt
hér á íslandi og stundum nánast
eins og heilög skylda jafnvel þótt
húsnæðið hafi ekki verið ýkja stórt
sem fólk bjó í fyrir. Erlendis er það
algengara að fólk búi í húsum sínum
svo lengi sem heilsan leyfir og það
hafa þau Áslaug og Haraldur hugs-
að sér að gera.
„En vitanlega flaug það að okkur
eins og öðrum að minnka við okk-
ur,“ segir Áslaug. „Fyrir rúmu ári
iétum við meta húsið, höfðum þá í
huga að kaupa okkur íbúð í blokk
og fá nokkrar milljónir greiddar á
milli, sem helst átti að nota til að
ferðast. Börnin sögðu fátt en barna-
bömin settu upp stóra skeifu. Þau
hefðu þá ekki getað rölt yfir til
okkar eins og þau gera nú.“
„Ég hefði ekki farið nema að ég
hefði fengið bílskúr," skýtur Har-
aldur inn í.
„En þegar við fórum að hugsa
málin betur,“ heldur Áslaug áfram,
„sáum við að heimsreisur taka fljótt
af, kannski nokkrar vikur, en tíminn
sem við höldum til hér heima er
langur og þá vill maður láta sér
líða vel. Við skutum því á frest að
selja húsið og það var mikill léttir.“
„Það hefði verið hryllilegt að
vakna einn morguninn og rata ekki
inn á baðherbergið,“ segir Harald-
ur.
Byggingarárin
En hvemig rötuðu þau hvort á
annað á sínum tíma?
„Við kynntumst í gegnum fjar-
rita,“ segir Haraldur. „Ég vann þá
á Reykjavíkurflugvelli og hún á
Veðurstofunni sem þá var í Sjó-
mannaskólanum. Þarna voru send
skeyti á milli eins og vera ber, og
það kom fyrir að við starfsmenn
„spjölluðum“ saman á fjarritanum.
Hjá mér hét hún þá AG og ég HG
hjá henni.“
„Tækið var misnotað," segir Ás-
laug alvarlega.
„Ég vissi ekki hvernig AG leit
út,“ segir Haraldur, „en síðar voram
við kynnt fyrir utan Austurbæjabíó
þegar ég var staddur þar ásamt
vini mínum sem vann með Áslaugu.
Heyrðu Halli, þetta er AG! sagði
hann.“
Nánari kynni hófust svo með AG
og HG á dansleik árið 1949, og
þremur áram. síðar vora þau gift
og byijuð að búa. Þá vann Harald-
ur á Keflavíkurflugvelli og þau
fengu eina af íbúðunum sem starfs-
menn flugmálastjórnar höfðu til
umráða. „Mér fannst við hafa allt
til alls,“ segir Áslaug. „Þetta vora
skemmtilegar íbúðir og við þurftum
bara að borga hita og rafmagn. Á
móti kom að við vorum ansi ein-
angruð, gátum ekki farið út af vell-
inum til að kaupa inn eða fara í
bíó nema að hafa passa.“
Húsið í Hafnarfirði hófu þau að
byggja 1956 og fluttu inn tveimur
árum seinna. Þá voru þijú elstu
börnin fædd, Guðmundur, sem er
flugumferðarstjóri og býr lengst frá
þeim eða í Mosfellsbæ, Þorgeir sem
er flugmaður og Helga sem er hús-
móðir, en þau búa í sama hverfi
og foreldrarnir. Yngsti sonurinn,
Haukur, sem er sálfræðingur, kom
nokkru síðar í heiminn, og býr hann
einnig í Hafnarfirði. Alls era barna-
börnin ellefu og eitt barnabarna-
barn leit dagsins ljós fyrir tveiinur
árum.
„Það var ekki síður erfitt að
byggja á þeim árum en núna,“ seg-
ir Haraldur. „Fyrstu árin var
skuldabyrðin svipuð og hún er hjá
fólki nú, en svo var það verðbólgan
sem minnkaði lánin. Kaupið mitt
dugði ekki og því tók ég alla þá
aukavinnu sem ég gat. Eg var til
dæmis í „skuldafangelsi" hjá
múraranum mínum, varð að hand-
langa hjá honum í tvö ár á eftir!
Fyrstu árin áttum við engan bíl og
utanlandsferðir voru ekki inni í
myndinni.“
„Endar náðu nú ekki alltaf sam-
an en við höfðum það gott miðað
við marga aðra,“ segir Áslaug. „Að
vísu fékk maður aðeins magapínu
þegar það þurfti að kaupa afmælis-
gjafir og þess háttar, en mér fannst
við ekki þurfa að láta neitt á móti
okkur. Við fóram oft með börnin í
útilegur og áttum góðar stundir."
Vinir skipta máli
Þau hafa nú búið í húsinu sínu
í 37 ár og verið gift í 43 ár. Nær
hálf öld i hjónabandi er langur tími
og ekki ýkja algengt nú til dags
að fólk haldi svo lengi saman.
- Hafíð þið aldrei orðið leið hvort
á öðru?
„Jú, en aldrei lengi,“ segir Ás-
laug. „Það væri fjarstæða að segja
að þetta hafí alla tíð verið yndis-
legt. En það er eitt að vera í góðu
hjónabandi meðan bömin eru lítil,
og annað þegar þau eru farin. Það
reynir mest á hjónabandið þegar
hjónin hafa aðeins hvort annað.“
„Barnabörnin hafa þá komið í
veg fyrir að þú yrðir leið á mér?“
segir Haraldur.
„Bamabörnin koma og fara,“
ségir Áslaug. „Fyrst eftir að við
hættum að vinna hafði ég áhyggjur
af því að tillitssemin yrði of mikil.
Að hann yrði kannski leiður þegar
ég færi eitthvert og öfugt, og svo
mundi það enda með því að hvoragt
færi neitt. En þótt hjón séu sam-
hent verða þau að gera það sem
þau vilja, hvort um sig. Þau mega
ekki binda hvort annað, báðir aðilar
verða að leyfa hinu að losna. Ég
var nú að þusa heilmikið um þetta
um daginn, Halli, en þú hlustaðir
nú ekkert of vel.“
„Ég var bara að lesa.“
„Ég vil fá glaðan karl heim,“
heldur frúin áfram. „Og ég vil vera
glöð með mínum karli. Við verðum
að taka tillit hvort til annars, - og
aðallega að láta mig ráða.“
- Farið þið nokkurn tíma í fýlu?
„Við gerðum það, en við erum
hætt því, nennum því ekki lengur,"
SJÁ BLS. 4