Morgunblaðið - 02.04.1995, Side 5

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 2. APRÍL 1995 B 5
Aó detta út úr kortinu heitir feróabók Indverj-
ans Pico lyer sem finnst sérlega gaman aó
feróast til staóa sem „flest okkar mundu foró-
ast" eins og segir ó bókarkapunni. Eóa „ein-
mana staóa“ eins og lyer segir sjólfur. Lönd
sem eru einangruó, annaóhvort vegna land-
fræóilegrar legu eóa pólitísks óstands. ísland
lendir þarna í hópi meó Víetnam, Noróur-
Kóreu, Argentínu, Kúbu, Bhutan, Paraguay
-
og Astralíu. Maria Ellingsen kynnti sér
efni bókarinnar, en yfirskrift kaflans um ísland
er „Reykjavík - Rock’n roll draugabær".
IFERÐASÖGUNNI segir Pico
Iyer frá tveimur heimsóknum til
Islands, sú fyrri er um sumarið
1987 og sú seinni um vetur fjórum
árum seinna. Það sem situr í hon-
um meira en nokkuð annað varð-
andi fyrri heimsóknina er birtan.
Minningarnar eru umvafðar fölri
birtu sumarnóttanna eins og
draumur um ferðalag til annars
heims. Honum finnst ísland ekki
líkt neinu, landslagið svipaðra
tunglinu en jörðinni, enda æfinga-
staður fyrir geimfara. Engir hund-
ar í höfuðborginni, hestarnir öðru-
vísi en allstaðar annars staðar,
enginn bjór, ekkert sjónvarp á
fimmtudögum og bóka- og blaða-
útgáfa ótrúleg miðað við höfða-
tölu. Stór hluti barnanna óskilget-
inn og mæðurnar flestar einstæð-
ar.
Hann talar um að þessi fram-
andleiki liggi líka dýpra. Eitthvað
sem rís úr þögninni og sé stundum
hægt að finna í magnaðri nærveru
fólksins og í augum þess. Það sé
eitthvað óraunverulegt við þetta
land sem var innblástur fyrir Nifl-
ungahring Wagners, Hobbitland
Tolkiens; inngangurinn að miðju
jarðar Jules Vernes og óskaland
nazista.
Seinni heimsókn Iyers til ís-
lands ekki alls fyrir löngu var um
vetur. Hann tók eftir því að nú
er bjórinn orðinn löglegur og sjón-
varp á tveimur stöðvum á fimmtu-
dögum. En honum varð mest um
að sjá Island umvafið myrkri og
þögn.
„Myrkur vekur upp eitthvað
fornt og ástríðufullt í landinu, ein-
hvern falinn mátt,“ segir hann.
Hann talar um auðnina, aðdráttar-
afl hennar, og kuldann, sem hann
segir að íslendingar vilji ekki
kannast við þegar þeir tala við
útlendinga. Hann segir að þjóðar-
sérkennin, sem hafa haldist
ósnortin hingað til, séu í síaukinni
hættu eftir því sem heimurinn
minnkar og áhrif fjölmiðlanna
verða meiri. Klettur í Vestmanna-
eyjum sem áður var kallaður Kle-
ópatra sé nú kallaður Marge Simp-
son. Reykjavík sé talin hættuleg
núorðið og fólk noti orðið kassetta
í staðinn fyrir hljóðsnælda. Þjóðin
sé líka að verða blandaðri og fólk
með dökkan húðlit eins og hann
sjálfur veki ekki sömu athygli og
áður.
„Á íslandi er að finna ákveðinn
ærandi stofn af rock’n roll sem
er rödd krakka sem beija hnefan-
um í veggi menningar sinnar.“
„Rock’n roll er eins og frumstæð
byltingaryfirlýsing, f relsisandi,
leið hinna ungu til að tjá óþolin-
mæði sína gagnvart gömlum hefð-
um og hungur eftir nýjum. Bíl-
skúrshljómsveitir eru í fullum
gangi og blöðin full af innfæddum
hetjum eins og Deep Jimi and the
Zep Creams.“
Hann lendir á rúntinum á báð-
um heimsóknum sínum og líkir
því við grænlenska útgáfu af
American Graffity. Hann varar
viðkvæmar sálir_við að fara á ís-
lenska dansstaði og vitnar í Bréf
frá íslandi eftir Auden, þar sem
segir: „Kynlíf? Óheft.“ „Og það
var fyrir fimmtíu og fimm árum!“
En aftur og aftur beinir Pico
Iyer máli sínu að sérkennileika og
yfirnáttúrulegu yfirbragði Islands,
þögninni, víðáttunni og sterkri
nærveru hins dularfulla.
„Og í grafarþögn og yfirnátt-
úrulegri kyrrð íslands fær trúartil-
hneiging pláss til að teygja úr
sér, öðlast vængi og finna ljós.“
„Eitthvað við Island vekur hinar
ástríðufyllstu tillfinningar í mér,
hrífur mig með sér og sleppir mér
ekki. Á fyrsta ferðalagi mínu til
eyjarinnar, ruglaður af endalausri
birtunni, vakti ég næturlangt á
hóteli mínu og skrifaði ljóð aldrei
þessu vant. Og í seinna skiptið, í
tóminu og myrkrinu, gat ég heldur
ekki sofið. Lá einn um nætur full-
ur af tilfinningum sem ég gat
ekki hent reiður á, vindurinn svo
ofsalegur fyrir utan gluggann
minn og hann hljómaði eins og
hafið.
Stundum er eins og það fjörutíu
mílna skyggni sem fólk hefur hér
í tæru lofti nái líka innávið. Eins
og þér sé í þessu áleitna tómi
kastað lengra og lengra niður ein-
hvern innri brunn. Stundum er likt
og landið sjálft bjóði þér að sjá, í
síbreytileika sínum, endurspeglun
af þínum eigin og í breytingu árs-
tíðanna djúp innri umskipti frá
ljósi til myrkurs."
Lokaorðin hefur Iyer eftir Ólafi
bifvélavirkja, þar sem þeir sitja
og spjalla eitt kvöldið: „Á veturna
bijótast margar ólíkar tilfinningar
um í fólki hérna. í myrkrinu hefur
það tíma til að hugsa um guð og
annað þess háttar.“
Falling off the map: Some lonely places
of the world, eftir Pico Iyer er gefin út af
Alfred A. Knopf, Inc., í New York 1993.
Dreift af Random House Inc.
Höfimdur er leikari.