Morgunblaðið - 06.04.1995, Blaðsíða 40

40 FIMMTUDAGUR 6. APRÍL 1995
MORGUNBLAÐIÐ
+
MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 6. APRÍL 1995 41
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Haraldur Sveinsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
KOSNINGABAR-
ÁTTAN OG S JÁV-
ARÚTVEGSMÁLIN
SJÁVARÚTVEGSMÁLIN og fiskveiðistjórnunarkerfið hafa
sett mark sitt á kosningabaráttuna í vaxandi mæli síð-
ustu daga. Segja má, að frambjóðendur allra flokka hafi í flest-
um, ef ekki öllum kjördæmum landsins, staðið frammi fyrir
spurningum kjósenda um ýmsa þætti fiskveiðistefnunnar. Þetta
hefur auðvitað verið mest áberandi í sjávarplássunum í kring-
um landið en umræður meðal almennings á höfuðborgarsvæð-
inu um þessi mikilvægu mál eru einnig orðnar mun meiri en
áður. Þetta er sérstakt, fagnaðarefni. Fiskimiðin eru sameign
þjóðarinnar skv. lögum, sem Alþingi íslendinga hefur sett og
það er eitt af stærstu málum okkar samtíma hvernig og með
hvaða hætti skuli nýta þessa auðlind.
Sjávarútvegsmálin hafa ekki orðið eitt af helztu málum
kosningabaráttunnar vegna þess, að stjórnmálaflokkarnir hafi
lagt sérstaka áherzlu á þau. Að vísu hafa frambjóðendur Sjálf-
stæðisflokksins á Vestfjörðum og frambjóðendur Framsóknar-
flokksins í Reykjaneskjördæmi tekið þessi málefni til umræðu
og hvor aðili um sig lagt fram tillögur um ný fiskveiðistjórnun-
arkerfi. í báðum tilvikum hafa forystumenn flokkanna hins
vegar lagst gegn þessum tillögum.
Meginástæðan fyrir því, að sjávarútvegsmálin eru orðin að
kosningamáli er sú, að fólkið í landinu hefur tekið þau á dag-
skrá og til umræðu. Það er sjaldgæft, að almenningur hafi
frumkvæði að því að taka mál til umræðu í aðdraganda kosn-
inga en það hefur gerzt með afgerandi hætti að þessu sinni.
Á því eru margar skýringar. En ein sú helzta er að greiðsla
erfðafjárskatts af kvóta hefur vakið upp mikla reiði meðal
fólks og opnað augu þess fyrir ágöllum kvótakerfisins. Islend-
ingar geta ekki sætt sig við að kvótinn gangi í erfðir og allir
aðrir verði eins konar leiguliðar hjá kvótaeigendum.
Það hefur komið rækilega í ljós, að skoðanir um fiskveiði-
stefnuna eru mjög skiptar. Þær fara mjög eftir því í sjávar-
plássum hvar hagsmunir manna liggja. En margir hafa þung-
ar áhyggjur af ýmsum aukaverkunum núverandi kerfis svo
sem því að miklu magni af fiski sé hent í sjóinn. Grundvallar-
atriðið er þó það, að landsmenn munu ekki sætta sig við að
helzta auðlind landsmanna verði afhent fámennum hópi fólks
endurgjaldslaust.
Frambjóðendur flokkanna hafa verið illa undir það búnir,
að fiskveiðimálin kæmust á dagskrá í kosningabaráttunni og
ávallt lent í vandræðum, þegar málið hefur borið á góma.
Þetta kom ekki sízt í ljós undir lok kosningafundar, sem Stöð
2 efndi til á Hótel Sögu en þar var fjallað um þetta mál eins
og hálfgerðan hégóma og var lítið, sem ekkert á þeim umræð-
um að græða. En væntanlega er forystumönnum stjórnmála-
flokkanna að verða ljóst, að endurskoðun fiskveiðistefnunnar
hlýtur að verða eitt stærsta og brýnasta málið á dagskrá nýrr-
ar ríkisstjórnar og nýkjörins Alþingis. Stjórnmálaflokkarnir
geta einfaldlega ekki lokað augunum fyrir því, sem er að ger-
ast í landinu í þessum efnum. Það er að spretta upp grasrótar-
hreyfing, sem krefst endurskoðunar fiskveiðistefnunnar í
grundvallaratriðum, sem krefst þess að eigandi auðlindarinnar
fái eðlilegt gjald fyrir að veita öðrum afnot af auðlindinni.
Þessi krafa er að verða svo hávær, að engin ríkisstjórn getur
tekið við völdum án þess að setja nýja fiskveiðistefnu efst á
blað.
Davíð Oddsson, formaður Sjálfstæðisflokksins hefur verið í
hópi þeirra, sem hafa ekki aðhyllzt gjaldtöku vegna nýtingar
auðlindarinnar. Hins vegar lýsti formaður Sjálfstæðisflokksins
því yfir fyrir kosningarnar 1991, að hann teldi eðlilegt, að
ákvæði um að auðlindin væri sameign þjóðarinnar yrði tekið
upp í stjórnarskrá lýðveldisins. Fyrir nokkrum vikum lýstu
meira og minna allir stjórnmálaflokkar fylgi við þá hugmynd
að taka slíkt ákvæði upp í stjórnarskrá og verður að ætla, að
það verði gert á nýju þingi.
En jafnframt hefur Davið Oddsson tekið af skarið um það,
að hann muni lúta vilja meirihluta flokksmanna sinna í þessum
efnum og sagði um það mál í viðtali við ríkissjónvarpið sl.
mánudagskvöld: „... ef að svo fer að meirihluti flokksins sam-
þykkir veiðileyfagjald þá ber mér sem öðrum að laga mig að
þeirri stefnu flokksins. Maður vill auðvitað leiða sinn flokk en
í mörgum tilfellum þarf maður einnig að lúta niðurstöðu meiri-
hlutans.“
í framhaldi af þeim umræðum, sem fram hafa farið á kosn-
ingafundum um land allt um fiskveiðimálin, má gera ráð fyrir
stórauknum umræðum innan Sjálfstæðisflokksins um þennan
málaflokk m.a. á næsta landsfundi flokksins. Margt bendir til
þess, að þáttaskil séu að verða í baráttunni fyrir nýrri fisk-
veiðistefnu í þessari kosningabaráttu. Það hefur tekið langan
tíma. Næsta kjörtímabil verður því tímabil mikils umróts og
vonandi víðtækra umbóta í fiskveiðimálum.
*
Atta framboðslistar beijast um 12 þingsæti í Reykjaneskjördæmi
BANKAMÁL
REYKJANESKJÖRDÆMI:
Úrslit í Alþingiskosningum 1983, 1987 og 1991
1987
Gild atkvæði/Samtals
1983
Atkvæði %
28.927 100,0
Fjöldi
þingm.
Fjöldi
þingm.
Atkvæði %
35.565 100,0 11
1991
Atkvæði %
38.810 100,0 11
Fjöldi
þingm.
1995
í framboði
Alþýðuflokkur 4.289 14,8 1+1 6.476 18,2 2 9.025 23,3 3 X
Framsóknarflokkur 3.444 11,9 0 7.043 19,8 2 5.386 13,9 1 X
Sjálfstæðisflokkur 12.779 44,2 3+1 10.283 28,9 3 15.851 40,8 5 X
Alþýðubandalag 3.984 13,8 1 4.172 11,7 1 4.458 11,5 1 X
Samtök um kvennalista 2.086 7,2 0+1 3.220 9,1 1 2.698 7,0 1 X
Bandalag jafnaðarmanna
Borgaraflokkur
Flokkur mannsins
Verkamannafl. íslands
Frjálslyndir
Heimastjórnarsamtök
Öfgas. jafnaðarmenn
Grænt framboð
Þjóðarfl./FI. mannsins
Kristil. stjórnmálahr.
Náttúrulagafl. íslands
Þjóðvaki
2.345 8,1 0+1
84
3.876
411
0,2
10,9
1,2
0
2
0
m
*
*T
*
99 0,3 0
315 0,8 0
88 0,2 0
459 1,2 0
112 0,3 0
319 0,8 0

x
x
Þingsætumim fjölgar
frá síðustu kosningum
Þingsætum fjölgar um eitt í Reykjaneskjör-
dæmi frá síðustu kosningum og að mati
Guðmundar Sv. Hermannssonar verða
kosningaúrslitin þar tvísýn og spennandi
AÐ ER ekki heyglum hent
að heyja kosningabaráttu í
Reykjaneskjördæmi því
hagsmunir íbúa þar eru
mjög ólíkir eftir stöðum. Þannig eru
sjávarútvegsmál efst á baugi á Suður-
nesjum og sjónarmiðin mismunandi
eftir greinum. Kjördæmið nær einnig
yfir stóran hluta höfuðborgarsvæðis-
ins þar sem hagsmunamálin eru al-
mennari. Og í Kjósarsýslu og Kjalar-
nesi er stundaður landbúnaður, bæði
hefðbundinn og verksmiðjubúskapur.
Nú eru 12 þingsæti til skiptanna á
Reykjanesi, en eitt þingsæti hefur
bæst þar við frá síðustu kosningum.
Kjördæmissætin eru 10 og að auki er
tveimur jöfnunarsætum úthlutað eftir
úrslitum á landinu öllu.
Alls er 48.560 manns á kjörskrá,
eða rúmlega 25% af heildinni. Kjósend-
um' á Reykjanesi hefur fjölgað um
4.200 frá síðustu kosningum en þá
var kjörsókn 88,5%.
Átta framboðslistar bjóða nú fram.
A-listi Alþýðuflokks - Jafnaðar-
mannaflokks Islands, B-listi Fram-
sóknarflokks, D-listi Sjálfstæðis-
flokks, G-listi Alþýðubandalags og
óháðra, J-listi Þjóðvaka, K-listi Kristi-
legrar stjórnmálahreyfíngar og N-listi
Náttúrulagaflokks Islands og V-listi
Samtaka um kvennalista.
Reykjaneskjördæmi hefur lengi ver-
ið eitt höfuðvígi Alþýðuflokks. Árið
1979 fékk flokkurinn 24,2% atkvæða
og tvo þingmenn, árið 1983 datt fylg-
ið niður í 14,8% en flokkurinn hélt
þingmönnunum tveimur. Það ár buðu
Bandalag jafnaðarmanna og Kvenna-
listi fram í fyrsta skipti og
fengu 7-8% hvor í kjör-
dæminu. Fylgi Alþýðu-
fiokksins jókst í 18,2% í
kosningunum 1987 og í
23,3% í kosningunum
1991.
Emil Jónsson var lengi þingmaður
flokksins í kjördæminu. Frá 1934 til
1959 var hann þingmaður Hafnar-
fjarðar en þingmaður Reyknesinga frá
1959 til 1971. Guðmundur í. Guð-
mundsson sat einnig lengi á þingi fyr-
ir flokkinn, sömuleiðis Jón Ármann
Héðinsson, Karl Steinar Guðnason og
Kjartan Jóhannsson.
Framsóknarflokkur fékk þingmann
á Reykjanesi eftir kjördæmabreyting-
una 1959, Jón Skaftason, sem sat á
þingi fyrir flokkinn til 1974 en náði
þá ekki kjöri. Árið 1979 fékk flokkur-
inn 17,3% og aftur þingmann í kjör-
dæminu en árið 1983 fékk flokkurinn
11,9% og missti þingmanninn. Eftir
það flutti Steingrímur Hermannsson,
þáverandi formaður flokksins, sig frá
Vestfjörðum til Reykjaness og flokk-
urinn fékk 19,8% og 2 þingmenn
kjörna árið 1991, Steingrím og Jóhann
Einvarðsson. í kosningunum 1991
fékk flokkurinn síðan 13,9% og einn
þingmann.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur lengi
verið stærsti flokkurinn á Reykjanesi.
Árið 1979 fékk flokkurinn 39,8% og
þrjá þingmenn, árið 1983 44,2% og
fjóra þingmenn, árið 1987 fór fylgið
niður í 28,9% og þrjá þingmenn; þá
fékk Borgaraflokkurinn 19,2% og tvo
þingmenn í kjördæminu. I síðustu
kosningum fékk Sjálfstæðisflokkurinn
40,8% og fímm þingmenn.
Ólafur Thors var þingmaður Sjálf-
stæðisflokks á Reykjanesi frá 1959 til
1964 en var áður þingmaður Gull-
bringU; og Kjósarsýslu frá 1924. Matt-
hías Á. Mathiesen var þingmaður
Reyknesinga frá 1959 til 1991. Ólafur
G. Einarsson var fyrst kjörinn á þing
fyrir flokkinn 1971 og Salome Þorkels-
dóttir sat á þingi frá 1979 til 1995.
Alþýðubandalagið hefur átt fast
þingsæti á Reykjanesi frá stofnun
1956. Finnbogi Rútur Valdimarsson
var þingmaður Sósíalistaflokksins og
síðar Alþýðubandalagsins í Gull-
bringu- og Kjósarsýslu 1949-1959 og
síðan þingmaður Reyknesinga til
1963. Gils Guðmundsson og Geir
Gunnarsson voru lengi þingmenn Al-
þýðubandalagsins á Reykjanesi, Gils
frá 1963 til 1979 og Geir frá 1963
til 1991.
Flokkurinn fékk 18,3%
atkvæða í kosningunum
1979, 13,8% árið 1983,
11,7% árið 1987 og 11,5%
árið 1991.
Kvennalistinn hefur átt
þingmann á Reykjanesi frá því flokk-
urinn bauð fyrst fram 1983. Kristín
Halldórsdóttir sat á þingi fyrir flokk-
inn til 1989 þegar Anna Ölafsdóttir
Björnsson tók við. Flokkurinn fékk
7,2% fylgi árið 1983 og 9,1% fylgi
árið 1987 og fékk þá kjördæmakosinn
þingmann á Reykjanesi. Árið 1991
fékk flokkurinn 7% en hélt þingsætinu.
í síðustu kosningum buðu sex smá-
flokkar fram á Reykjanesi sem ekki
bjóða fram nú og fengu samtals 3,6%.
Nokkrar breytingar hafa orðið á
framboðslistum frá síðustu kosning-
um, þó mestar hjá Framsóknarflokki
sem hefur alveg skipt um menn í efstu
sætunum. B-listann leiðir Siv Friðleifs-
dóttir bæjarfulltrúi, Seltjarnarnesi, en
Steingrímur Hermannsson var í efsta
sæti 1991. í öðru sæti er Hjálmar
Árnason skólameistari, Keflavík-
Njarðvík-Höfnum, en Jóhann Ein-
varðsson alþingismaður var þar áður.
í þriðja sæti er Drífa Sigfúsdóttir for-
seti bæjarstjórar, KNH.
Á A-lista Alþýðuflokks er Rannveig
Guðmundsdóttir félagsmálaráðherra,
Kópavogi, í efsta sæti en var síðast í
3. sæti. Þá leiddi Jón Sigurðsson
bankastjóri listann. I öðru sæti er nú
Guðmundur Árni Stefánsson alþingis-
maður, Hafnarfirði, en hann var í 4.
sæti síðast, og í þriðja sæti er Petrína
Baldursdóttir alþingismaður, Grinda-
vík, sem var í 5. sæti listans árið 1991.
Hjá V-lista Kvennalista er Kristín
Halldórsdóttir starfskona Kvennalist-
ans, Seltjarnarnesi. í efsta sæti en hún
tekur við af Önnu Ólafsdóttur Björns-
son. Kristín var áður þingmaður
Kvennalista en hætti vegna útskipta-
reglu flokksins. í öðru sæti er Bryn-
dís Guðmundsdóttir kennari, Hafnar-
firði, en hún var áður í 13. sæti, og
í þriðja sæti er Kristín Sigurðardóttir
framkvæmdastjóri, Mosfellsbæ, en
hún var áður í 2. sæti.
Ólafur G. Einarsson menntamála-
ráðherra, Garðabæ, leiðir
D-lista Sjálfstæðisflokks
eins og í nokkrum undan-
förnum kosningum en í
öðru sæti er nú Árni Mathi-
esen alþingismaður, Hafn-
arfirði. Hann færist upp um eitt sæti
frá síðustu kosningum en Salome Þor-
kelsdóttir, sem var í 2. sæti féll í próf-
kjöri í vetur. í 3. sæti nú er Sigríður
Anna Þórðardóttir alþingismaður,
Mosfellsbæ, í 4. sæti er Árni Ragnar
Árnason alþingismaður, Keflavík-
Njarðvík-Höfnum, og í 5. sæti er Krist-
ján Pálsson fyrrverandi bæjarstjóri,
KNH, en hann er nýr á lista flokksins.
Ólafur Ragnar Grímsson, alþingis-
maður, Seltjarnarnesi, og Sigríður
Jóhannesdóttir kennari, Keflavík-
Njarðvík-Höfnum, eru í tveimur efstu
sætum G-lista Alþýðubandalags eins
og í síðustu kosningum. I þriðja sæti
er nú Kristín Guðmundsdóttir formað-
ur Sjúkraliðafélags íslands, Kópavogi.
Á J-lista Þjóðvaka er Ágúst Einars-
son prófessor, Seltjarnarnesi, í efsta
sæti. Ágúst var meðal annars vara-
þingmaður Alþýðuflokksins á Suður-
landi 1978-1983. í öðru sæti er Lilja
Á. Guðmundsdóttir kennari, Reykja-
vík, og í 3. sæti er Jörundur Guð-
mundsson markaðsstjóri, Vogum.
K-lista Kristilegrar stjórnmála-
hreyfingar leiðir Guðmundur Örn
Ragnarsson prestur, Reykjavík. í öðru
sæti er Böðvar Magnússon rafsuðu-
maður, Bessastaðahreppi og í 3. sæti
er Finnbogi Hallgrímsson öryggisvörð-
ur, Kópavogi.
Á N-lista Náttúrulagaflokks er Að-
alheiður Einarsdóttir húsmóðir, Kópa-
vogi, í efsta sæti. Sigríður Bachmann
húsmóðir, Reykjavík, er í 2. sæti og
Úlfur Ragnarsson læknir, Reykjavík,
er í 3. sæti.
Flokkarnir leggja almennt talsverða
áherslu á atvinnumál í kjördæminu,
þá einkum sjávarútvegsmál. Einnig
hafa jafnréttismál kynjanna verið
áberandi en óvenju margar konur eru
í efstu sætuhi framboðanna.
Kvótakerfið er ekki sérlega vinsælt
á Suðurnesjum og því eru sjávarút-
vegsmálin þar nokkuð erfið fyrir Sjálf-
stæðisflókkinn sem byggir
stefnu sína á lítið breyttu
kerfi. Aðrir flokkar hafa
lagt til breytingar á kvóta-
kerfinu, og vilja m.a. leggja
aukna áherslu á bátaútgerð
með ýmsum aðgerðum. Þar á meðal
eru frambjóðendur Framsóknarflokks
á Reykjanesi og hafa áherslur þeirra
í sjávarútvegsmálum ekki vakið mikla
hrifningu flokksforystunnar.
Samkvæmt skoðanakönnun Félags-
vísindastofnunar HÍ, sem Morgunblað-
ið birti í gær, ættu kjördæmasætin
10 að skiptast þannig að Alþýðuflokk-
ur fengi 2 menn, Framsóknarflokkur
2, Sjálfstæðisflokkur 4, Alþýðubanda-
lag 1 og Þjóðvaki 1. Baráttan um jöfn-
unarsætin tvö myndi standa milli Sjálf-
stæðisflokks, Álþýðubandalags og
Þjóðvaka. Hins vegar var úrtakið í
könnuninni lítið og skekkjumörkin því
víð.
Hagsmunir
ólíkir eftir
stöðum
Margar konur
ofarlega á
listum
Hart deilt um verk-
efni Seðlabanka
Stjómendur banka o g sparísjóða segja að
Seðlabankinn sé að vasast í ýmiss konar
smásöluviðskiptum sem ekki eigi þar heima.
Seðlabankinn vísar þessu á bug og segist í
meginatriðum stunda eðlilega Seðlabanka-
starfsemi í samræmi við lög, eins og Kristinn
Briem komst að raun um
STJÓRNENDUR banka og
sparisjóða hafa lengi haft
hom í síðu Seðlabankans
fyrir að leyfa starfsmönn-
um sínum að opna tékkareikninga
í bankanum. Bent hefur verið á að
þetta sé fullkomlega óeðlilegt og
þekkist hvergi að einstaklingar eigi
með þessum hætti viðskipti við
Seðlabanka.
Þessar gagnrýnisraddir hafa
heyrst af og til innan bankakerfisins
en hafa ekki farið hátt utan þess.
Tryggvi Pálsson, framkvæmdastjóri
hjá Islandsbanka, bætti um betur á
þingi Sambands íslenskra banka-
manna nýlega, þegar hann fullyrti
að Seðlabankinn stundaði margvís-
leg önnur smásöluviðskipti í sam-
keppni við bankana. I því 'sambandi
bendir Tryggvi á að Seðlabankinn
annist m.a. innláns- og gjaldeyri-
sviðskipti við sjóði og stofnanir
ásamt ráðgjöf vegna erlendra lána.
Þar að auki sé um að ræða seðlavið-
skipti við erlenda banka, gjaldmiðla-
skipti við Norræna fjárfestingar-
bankann og ýmsa bankaþjónustu
fyrir Þjónustumiðstöð ríkisverð-
bréfa. Betra sé fyrir bankann að
hætta þessu strax en þurfa fyrir
áeggjan Samkeppnisstofnunar að
aðgreina þennan samkeppnisrekst-
ur.
„Byggt á misskilningi“
Seðlabankinn svaraði þessari
gagnrýni með greinargerð sem birt-
ist í Morgunblaðinu 29. mars og
segir það byggt á misskilningi að
bankinn ástuhdi samkeppni um við-
skipti við viðskiptabankana. Starfs-
menn hafi allt frá stofnun átt þess
kost að fá laun sín greidd inn á
tékkareikninga en engin þjónusta
sé þar inhifalin.
Varðandi önnur meint smásölu-
viðskipti bendir bankinn á að gert
sé ráð fyrir því í lögum um bankann
að opinberir sjóðir og stofnanir hafi
þar innlánsreikninga. Seðlabankinn
hafi ekki bætt þau kjör sem hann
bjóði í þeim tilgangi að halda við-
skiptunum. Seðlabankinn vísar
sömuleiðis tii lagaákvæða vegna
gjaldeyrisviðskipta við opinbera
sjóði sem ekki fara í gegnum gjald-
eyrismarkaðinn.
„Samkeppnisviðskipti staðfest"
„Með greinargerð sinni hefur
Seðlabankinn staðfest opinberlega
að hann stundi öll þau samkeppnis-
viðskipti sem bent hefur verið á,“
sagði Tryggvi Pálsson. „Reyndar
má í greinargerðinni sjá ný dæmi
sem við vissúm ekki um áður eins
og viðskiptin við ÁTVR. Eini munur-
inn á afstöðu Seðlabankans og okk-
ar til allra þessara viðskipta er að
þeim fmnst þetta eðlilegt en okkur
finnst þetta óeðlilegt. Málið snýst
um hlutverk Seðlabankans. Á það
að vera hlutverk Seðlabankans að
stunda þessa smásölu?“
Baldvin Tryggvason, sparisjóðs-
stjóri SPRON og formaður Sam-
bands íslenska sparisjóða, tekur
undir það að ekki sé eðlilegt að
Seðlabankinn stundi smásöluvið-
skipti. „Eg tel t.d. að það hljóti að
vera eðlilegt að starfsmenn skipti
við þá banka og sparisjóði sem þeir
óska eftir. Síðan er ég ákaflega
mikið á móti spariáskrift Lánasýslu
ríkisins sem fer gegnum Seðlabank-
ann. Mér finnst ekki eðlilegt að rík-
ið sé í gegnum Seðlabankann að
keppa á smásölumarkaði við banka
og sparisjóði um innlán. Við gætum
fullkomlega annast sölu bréfa fyrir
ríkið í áskrift." Baldvin sagðist einn-
ig telja óeðlilegt að Seðlabankinn
láti starfsmönnum sínum í té ferða-
gjaldeyri. Varðandi viðskipti við
sjóði og stofnanir sagði hann að
samkvæmt lögum þyrftu ýmsir sjóð-
ir að vera með sín viðskipti í Seðla-
bankanum en þetta gæti heldur ekki
talist eðlilegt.
Stefán Pálsson, bankastjóri Bún-
aðarbankans og formaður Sam-
bands íslenskra viðskiptabanka, er
sömuleiðis þeirrar skoðunar að
Seðlabankinn eigi ekki að stunda
smásöluviðskipti sem viðskipta-
bankarnir geti annast. „Það er mjög
einkennilegt að einstaka starfsmenn
hafi tékkareikning á Seðlabanka og
mér fyndist það eðlilegra að þeir
hefðu tékkareikninga á viðskipta-
banka.“ Stefán sagði að þetta mál
hefði oft verið rætt við Seðlabank-
ann og bankinn vissi um afstöðu
viðskiptabankanna.
Brynjólfur Helgason, aðstoðar-
bankastjóri Landsbankans, segir
það skoðun bankans að Seðlabank-
inn eigi ekki að stunda viðskipta-
bankastarfsemi af neinu tagi, þar
með talið launareikningsviðskipti
starfsmanna. Landsbank-
inn hafi raunar boðist til
að yfirtaka þessi viðskipti
við starfsmenn bankans
fyrir nokkrum árum en
ekki hefði reynst áhugi
fyrir því. Hann kvaðst sömuleiðis
telja það algjörlega óþarft að Seðla-
bankinn ætti í viðskiptum við sjóði,
stofnanir, hitaveitur enda stunduðu
viðskiptabankarnir þessa starfsemi
daglega. Hins vegar væri byggt á
ákveðinni heimild í lögum þannig
að ástæða væri til að endurskoða
lögin um Seðlabankann.
„Launareikningar
á gráu svæði“
„Við erum í meginatriðum sam-
mála íslandsbanka um að Seðla-
bankinn eigi fyrst og fremst að
stunda starfsemi sem telst til eðli-
legrar Seðlabankastarfsemi og ekki
vera í samkeppni við viðskiptabank-
ana,“ segir Birgir ísleifur Gunnars-
son seðlabankastjóri. „Að okkar
mati höfum við gert það í meginat-
riðum þannig að ágreiningurinn
snýst um það hvað telst vera smá-
söluviðskipti og hvað ekki. Það er
auðvitað ljóst að launareikningar
starfsmanna eru á gráu svæði. Hins
vegar eru flest stærri atriðin á þann
veg að að við teljum að það sé ekki
um óeðlileg smásöluviðskipti að
ræða.“
Birgir ísleifur segir að bankinn
hafi smám saman verið að beina
viðskiptum starfsmanna til við-
skiptabanka og sparisjóða. Hins
vegar sé þetta mikið viðkvæmnismál
hjá starfsmönnum. „Starfsmannafé-
lagið hefur staðið gegn því að það
verði tekið af starfsfólkinu að mega
eiga sín viðskipti hér. Við höfum
smám saman verið að herða að þessu
með því að veita enga þjónustu sem
í boði er hjá öðrum stofnunum. Þeim
hefur því fjölgað stöðugt sem láta
leggja sín laun inn í viðskiptabönk-
unum. Það er tvímæla-
laust okkar vilji að draga
úr þessum viðskiptum.“
Starfsmenn eiga einnig
kost á því að fá afgreidd-
an ferðagjaldeyri hjá
Seðlabankanum þegar þeir ferðast
á vegum bankans. „Þennan kostnað
greiðir Seðlabankinn og hann er því
að eiga viðskipti við sig sjálfan.
Okkur finnst það fullkomlega eðli-
legt að við megum eiga slík við-
skipti.“
„Hitaveitulánið" sérstætt
Fjárfestingarlánasjóðir eiga bæði
gjaldeyrisviðskipti og innlánsvið-
skipti við bankann. „I nýjum lögum
um lánastofnanir, aðrar en imrláns-
stofnanir, er beinlínis tekið fram að
þessir sjóðir mega kalla sig fjárfest-
ingarbanka. Þar með er verið að
leggja auknar skyldur á Seðlabanka
og við getum ekki mismunað bönk-
um eftir tegundum, hvort um sé að
ræða innlánsstofnanir eða fjárfest-
ingarbanka. í Skandinavíu og hvar-
vetna þar sem við þekkjum til eru
fjárfestingarbankar í viðskiptum við
Seðlabanka. Við keppum hins vegar
ekki við viðskiptabankana um þessi
viðskipti með því að bjóða betri
kjör.“
Aðstoð Seðlabankans við lántöku
Hitaveitu Akraness og Borgarness
er að mati Tryggva Pálssonar skýrt
dæmi um samkeppnisrekstur Seðla-
bankans. Birgir Isleifur svarar því
til um þetta mál að þar sé um mjög
einstætt og sérstakt tilvik að ræða.
„Alþingi samþykkti að þessi hita-
veita fengi sjálfsskuldarábyrgð
ríkissjóðs á sínu láni og það má
auðvitað jafna því við að ríkissjóður
sé sjálfur að taka lán. Slík lán eru
reyndar mjög oft afgreidd þannig
að ríkissjóður tekur lánið og endur-
lánar viðkomandi stofnun. Svo er
þó ekki í þessu tilviki og aðstoð
okkar við hitaveituna helgaðist af
því en hún ákvað sjálf að taka er-
lent lán. Samkvæmt lögum er mjög
rík skylda lögð á okkar herðar þeg-
ar um lán af þessu tagi er að ræða,
þ.e. með sjálfsskuldarábyrgð ríkis-
sjóðs. Að öðru leyti veitum við ekki
ráðgjöf til fyrirtækja eða stofnana."
Ráðuneytið óskaði eftir
viðskiptum við ÁTVR
Þá hefur það komið á óvart að
ÁTVR skuli hafa innlánsreikning í
Seðlabankanum. „Það er eitt af
meginverkefnum Seðlabankans að
stunda bankaviðskipti við ríkissjóð
og við höfum markað því nákvæm-
ari farveg með sérstöku samkomu-
lagi sem gert var fyrir tveimur árum.
I fyrsta lagi má ríkissjóður ekki
hafa yfirdrátt á sínum reikningum
í bankanum. Hér er um að ræða
allmarga reikninga ríkisstofnana
sem ríkissjóður vill að falli undir
þennan samning. Þetta eru svo-
nefndir samstæðureikningar og þeg-
ar allt er lagt saman má ríkissjóður
ekki vera í nettóskuld í bankanum.
Þetta eru allt A-hluta stofnanir
sem hafa bein áhrif á lausafjárstöðu
ríkissjóðs. Það er aðeins ein B-hluta
stofnun, þ.e. Áfengis- og tóbaks-
verslun ríkisins. Tekjur ÁTVR hafa
svo mikil áhrif á stöðu ríkissjóðs að
þess var sérstaklega óskað af fjár-
málaráðuneytinu að fyrirtækið gæti
haft reikning hér. Hins vegar held
ég að ÁTVR hafí einnig reikninga
í sínum viðskiptabönkum."
Ríkisstjórnin lagði fram á Alþingi
frumvaip til nýrra laga um Seðla-
banka Islands á árinu 1992 sem
ekki hlaut afgreiðslu á þeim tíma.
Birgir ísleifur segist ekki sjá að
fyrirliggjandi frumvarp feli í sér
miklar breytingar á þeim verkefnum
sem gagnrýni um smásöluviðskipti
hafi beinst að. „Ef eitthvað er þá
skerpast frekar línumar í þessum
efnum og lagagrunnurinn fyrir þeim
viðskiptum sem um er deilt er jafn-
vel traustari í frumvarpinu eins og
það var lagt fram.“
Gagnrýni banka og sparisjóða á
Seðlpbankann er af svipuðum toga
og sú gagnrýni sem fram hefur
komið á Póst og síma, Skýrr, o.fl.
opinbera aðila. Málefni Seðlabank-
ans hafa ekki komið inn á borð
stofnunarinnar og ekki virðist ætl-
unin að vísa því þangað. Bankamenn
vonast fremur eftir því Seðlabank-
inn sjái að sér í þessu máli og að
þetta mál komist á dagskrá við end-
urskoðun Seðlabankalaga á næsta
kjörtímabili.
Hitaveitulánið
var undan-
tekning