Morgunblaðið - 12.04.1995, Blaðsíða 36

36 MIÐVIKUDAGUR 12. APRÍL 1995
MORGUNBLAÐIÐ
+ Guðjón Gríms-
son fyrrv.
bóndi í Miðdals-
gröf í Steingríms-
firði, fæddist á
Kirkjubóli í Stein-
grímsfirði 26. mars
1903. Hann lést á
sjúkrahúsinu á
Hólmavík þann 30.
mars síðastliðinn.
Guðjón var níundi
í röðinni af tíu
börnum hjónanna
Gríms Benedikts-
sonar bónda og
konu hans, Sigríð-
ar Guðmundsdóttur frá Víg-
hólastöðum á Fellsströnd,
sem þar bjuggu. Auk Guð-
jóns .áttu þau Benedikt og
Guðmund, sem dóu ungir,
Valgerði Sigríði, Þorbjörgu
Jóneyju, Guðbjörgu, Ragn-
heiði, Guðrúnu, Benedikt og
Ingunni Kristínu. Árið 1935
kvæntist Guðjón Jónnýju
Guðmundsdóttur frá Lauga-
landi í Reykhólasveit, f. 7.
okt. 1916, d. 7. mars 1989,
EINHVERN tímann hlaut að koma
að því að elskulegur móðurbróðir
ókkar hyrfi yfir móðuna miklu og
nú er of seint að iðrast þess að
hafa ekki gefið sér meiri tíma til
rækta sambandið við hann og rifja
upp með honum gamlar minningar
og spytja um uppvaxt hans og
þeirra systkinanna frá Kirkjubóli.
Hann var síðastur þeirra að kveðja
þennan heim og það gerði hann
með sömu hógværðinni og ein-
kenndi allt hans líf.
Við vorum ekki háar í loftinu,
systurnar, þegar foreldrar okkar
tóku okkur fyrst með í heimsókn
á æskustöðvar móður okkar. Það
var mikið ferðalag frá Reykjavík
norður á Strandir í þá daga og
sæta varð lagi þegar háfjara var,
því að víða lá vegarslóðinn í flæðar-
málinu.
Ævinlega var gist á ættaróðal-
inu Kirkjubóli en mikil var til-
hlökkunin að fara fram að Mið-
dalsgröf í heimsókn til Guja
frænda og Nýju. Þar var okkur
innilega fagnað sem kærum og
góðum gestum. Þegar okkur bar
að garði voru dyrnar opnaðar upp
á gátt og með útbreiddum faðmi
_-buðu þau okkur brosandi að ganga
í bæinn. Það var enginn venjulegur
bær og ekki var hann óvenjulegur
fyrir það að hann væri svo stór.
Hann var bara einhvern veginn svo
fullur af þokka og hlýju sem um-
vafði mann.
Nýja setti upp hvíta svuntu og
bar fram veitingar og Guji frændi
bauð til betri stofu þar sem allt
heimilisfólkið settist niður með
gestunum og þar var rætt um
menn og málefni af nærfærni og
var bömum þar gert jafn hátt und-
ir höfði og fullorðnum. Minnisstæð-
ur er frændi okkur á þessum stund-
um, hlýr og hógvær, augun logandi
af glettni og svo drap hann tittl-
inga ótt og títt sem gerði hann
alltaf svo sjarmerandi og það eins
þó árin færðust yfir.
Það er ljúft að minnast friðsæld-
arinnar sem fylgdi manni eftir
heimsókn í Miðdalsgröf og svona
var þetta ævinlega og óbreytt öll
árin. Jafnvel eftir að Nýja var fall-
in frá og næsta kynslóð tekin við
var gestrisnin sú sama og frændi
okkar sat í stofunni með allan hóp-
inn í kringum sig, hlýr og glettinn
sem fyrr, og spurði frétta af skyld-
fólkinu fyrir sunnan, sem hann
fylgdist vel með því minnið var
óbrigðult.
Einnig er það okkur ógleyman-
legt þegar við héldum ættarmót í
Sævangi og allur hópurinn marser-
aði fram að Gröf til að hylla þenn-
an eina eftirlifandi forföður Kirkju-
bólsættarinnar. Þarna stóð hann í
hlaðvarpanum í sínu fínasta pússi
og horfði yfir ættfólk sitt sem sat
og keypti þá jörð-
ina Miðdalsgröf þar
sem þau bjuggu all-
an sinn búskap, síð-
ustu árín í sambýli
við dóttur sína og
tengdason, sem
tóku svo við jörð-
inni. Guðjón hafði
fram að því unnið
við búið á Kirkju-
bóli, fyrst hjá föður
sínum, þar til hann
dó árið 1927, og síð-
an hjá bróður sín-
um, Benedikt, sem
tók þar við búi.
Dætur Guðjóns og Jónnýjar
eru: 1) Guðfríður, f. 1935, gift
Birni Guðmundssyni, f. 1930
og búa þau í Miðdalsgröf.
Þeirra börn eru Anna Guðný,
Asta Björk, Hildur og Reynir.
2) Sigríður, f. 1940, gift Kára
Steingrímssyni, f. 1941, og eru
þeirra synir Steingrímur og
Guðjón Grímur.
Utför Guðjóns fer fram að
Kollafjarðarneskirkju í dag og
hefst athöfnin kl. 14.
þarna í grasinu í glampandi sól og
eins og ávallt fyrr þegar gesti bar
að garði voru bornar fram veiting-
ar og hlaðið var fánum skreytt í
tilefni dagsins.
Hógværðin og brosið fylgdu hon-
um alla tíð og eftir að hann fluttist
á sjúkrahúsið á Hólmavík kvaddi
hann okkur ævinlega eftir hverja
heimsókn með þessum orðum
„Þakka ykkur fyrir komuna og far-
ið nú fram að Gröf og fáið ykkur
kaffisopa hjá henni Dædu minni.“
Nú er hann allur þessi góði
drengur og öðlingur sem gekk á
meðal okkar hljóðlátur og hógvær
og vildi öllum gott eitt gera. Hans
verður sárt saknað Blessuð sé
minning hans.
Sigríður, Pálína og Bára.
Stopular og allt of fáar stundir
í návist Guðjóns Grímssonar færðu
mér heim þau sannindi að návist
hans væri bætandi og göfug. Frá
honum stafaði hlýju og góðvild en
jafnframt glettni, allt var af hinu
góða í fari hans. Frá árdögum
ævinnar kunni hann fótum sínum
forráð. í föðurgarði lagði hann
grunn að því að standa á eigin
fótum, hann eignaðist eigin bú-
stofn. í næsta nágrenni hóf hann
svo búskap með góðri konu og
farnaðist vel. Að líkindum má
kveða svo að orði að Guðjón hafi
með vissum hætti staðið í skugga
bróður síns, sem bjó á föðurleifð
þeirra, héraðshöfingjans Benedikts
á Kirkjubóli. En þeir studdu hvor
við annars bak og nutu báðir sam-
vistanna.
Um langt árabil hef ég notið
þess í ríkum mæli að leiða frændl-
ið Guðjóns mér við hönd, afkom-
endur mína. Á ættarmóti á Kirkju-
bóli á blíðum sumardögum fyrir
nálega fjórum árum hitti stór skari
frændfólks þennan öðling. Það
voru góðir dagar. Guðjón var þá
einn lifandi systkinanna frá
Kirkjubóli og hann var góður full-
trúi þeirra allra. Frændgarðurinn
og venslalið hreifst af hinum aldna
heiðursmanni. Hann bjó við gott
atlæti á heimili aldraðra á Hólma-
vík. Þangað var gott að koma og
góður félagi hans á þeim stað,
hagleiksmaðurinn Þorsteinn
Magnússon, átti hlut að ógleyman-
legum samfundum. Hjartans þökk
sé þeim báðum.
Guðjón sagði mér frá Guðbjörgu
á Broddanesi og ávarpsorðum
hennar þegar faðir hans, Grímur á
Kirkjubóli, var til grafar borinn.
Guðbjörg hóf mál sitt m.a. með
þessum orðum: Allt hefðarstand er
sem mótuð mynt en maðurinn gull-
ið þrátt fyrir allt. Þessi yfirskrift
hinnar gáfuðu grannkonu feðganna
MINNINGAR
á Kirkjubóli á vel við í dag, þegar
Guðjón í Miðdalsgröf er kvaddur.
Hann var vissulega gull að manni,
óþægileg er sú tilfinning að eiga
þess ekki kost að hitta hann fram-
ar.
Við Þorgerður vottum dætrum
hans, Guðríði og Sigríði, og fjöl-
skyldum þeirra einlæga samúð.
Sigurður E. Haraldsson.
Mig langar að minnast Guðjóns
bónda í Miðdalsgröf nokkrum orð-
um. Með honum er genginn góður
og traustur maður sem lifði öld
breytinga og framfara í búskapar-
háttum. Hann kvæntist frænku
minni, Jónnýju, árið 1936 en stuttu
áður höfðu þau hafið búskap að
Miðdalsgröf. Það má segja að lífs-
starf þeirra og vettvangur hafi frá
þeim tíma verið í Miðdalnum.
Á hinum langa hjúskapartíma
þeirra hjóna kom mikill fjöldi barna
og unglinga til sumardvalar að
Miðdalsgröf. Öllum var tekið með
opnum örmum og þar var oft fjöl-
menni i heimili. Það var alla tíð
eftirsótt að komast þangað í sveit
og sömu börnin komu þangað sum-
ar eftir sumar og ég held að öllum
sem þar hafa dvalist sé ákaflega
hlýtt til þessa staðar og margir
hafa haldið tryggð við hann og
heimilisfólkið. Eg var einn þeirra
sem var svo lánsamur að fá að
vera þar í nokkur sumur ásamt
Maríu systur mini og við eigum
sannarlega margar ljúfar minning-
ar frá þessum tímum. í Miðdals-
gröf höfum við ávallt verið aufúsu-
gestir eins og allir sem þar hafa
dvalið í gegnum tíðina.
Um þetta leyti ríkti mikil bjart-
sýni í sveitum landsins. Bændur
voru að taka upp nýja búskapar-
hætti. Gamli tíminn var að kveðja
en heimur tækniframfara að taka
við. Húsakostur var bættur, tún
stækkuðu og sauðfé fjölgaði. Véla-
öldin gekk í garð. Unglingunum
var á varfærnislegan hátt kennt
að tileinka sér ný vinnubrögð en
engu að síður var gömlum venjum
og siðum haldið í heiðri. Þessi tími
var ákaflega lærdómsríkur og það
var skemmtilegt að upplifa þessar
breytingar í Miðdalsgröf.
Guðjón ávann sér strax traust
og virðingu þeirra sem honum
kynntust. Hann var hæglátur og
athugull og með sínu góðlátlega
brosi ávann hann sér traust okkar.
Hann kenndi börnunum mikilvægi
vinnuseminnar. Sumarstöfin voru
skemmtileg og heillandi og tíminn
frá sauðburði á vorin til rétta á
haustin var fljótur að líða. Þetta
var ævintýraheimur fyrir okkur
borgarbörnin og þarna höfðum við
hlutverki að gegna og nutum
tenglsanna við náttúruna. Það var
ætlast til að við værum þátttakend-
ur í flestum störfum og ég held
að við höfum haft gott af ábyrgð-
inni.
Þegar maður kallar fram minn-
ingar frá þessum tímum koma ofar-
lega í huga ýmsar hefðir sem voru
virtar. Börn og fullorðnir hlustuðu
ávallt á fréttir og veðurfregnir á
gömlu Gufunni. Þetta var nánast
helgistund en eftir lesturinn var
farið að ræða landsins gagn og
nauðsynjar og víst er að heimilis-
fólkið fylgdist vel með því sem var
að gerast innan lands og utan.
Einnig koma í huga ýmsar sérstæð-
ar persónur sem bjuggu á Strönd-
um á þessum tíma og áttu þær
óskipta athygli okkar barnanna
þegar þær komu í heimsókn að
Miðdalsgröf.
Heimilisbragurinn hjá þeim hjón-
um var til mikillar fyrirmyndar.
Allt í föstum skorðum og regla var
á öllum hlutum og vel hugsað um
alla sem þar dvöldust.
Guðjón flutti fyrir nokkrum
árum til Hólmavíkur og dvaldi þar
á elliheimilinu síðustu æviárin. Um
leið og við kveðjum Guðjón hinstu
kveðju þökkum við fyrir góðar sam-
verustundir og góð kynni. Við send-
um dætrum hans og öðrum að-
standendum innilegar samúðar-
kveðjur.
Guðmundur Sophusson.
+ Guðbjörg Guð-
jónsdóttir var
fædd á Kaldbak í
Kaldrananeshreppi
22. janúar 1902.
Hún andaðist á
Borgarspítalanum
1. apríl síðastliðinn.
Foreldrar hennar
voru Guðjón Jóns-
son bóndi og kona
hans, Sigþrúður
Sigurðardóttir ætt-
uð frá Kleifum á
Selströnd. Hún var
ellefta barn þeirra
hjóna, en þau áttu
saman 13 börn og ólu upp dótt-
urson sinn, Guðmund R. Dags-
son. Tíu börn þeirra komust til
fullorðinsára en þrjú barna
þeirra dóu ung. Guðbjörg lifði
öll systkini sín. Hún giftist
aldrei og átti enga afkomend-
ur.
Utför _ Guðbjargar verður
gerð frá Isafjarðarkirkju í dag.
Hver minning er dýrmæt perla
að liðnum lífsins degi.
Hin ljúfu og hljóðu kynni
af alhug þökkum vér.
Þinn kærleikur í verki var gjöf
sem gleymist eigi,
og gæfa var það öllum
sem fengu að kynnast þér.
Nú fækkar þeim óðum sem fremstir stóðu
og festu rætur í íslenskri jörð,
veggi og vörður hlóðu
og vegi ruddu um hraun og skörð,
börðust til þrautar með hnefum og hnúum
og höfðu sér ungir það takmark sett,
að bjargast af sínum búum,
og breyta í öllu rétt.
(Davíð Stefánsson)
Mig langar að minnast Guð-
bjargar Guðjónsdóttur frá Kaldbak
í Kaldrananeshreppi með nokkrum
kveðjuorðum. Eg á margt að þakka
henni, þegar leiðir skilja. Hún var
ern og líkamlega heilsugóð, fór
allra sinna ferða allt til síðustu
daga. Hún hafði gott minni, var
sílesandi og fróð um ætt sína, og
gaman var að ræða við hana um
ættir og mannlíf á Ströndum.
Á Kaldbak var jafnan búið vel
og lífsafkoman var sótt bæði til
lands og sjávar. Sveitin er afskekkt
nú og fátt af fólki, en á uppvaxtar-
árum Guðbjargar var þar mikið
athafnalíf til sjós og lands.
Upp úr aldamótunum síðustu
tóku búskaparhættir fólksins stór-
stígum framförum og hagur fólks
batnaði.
Á Djúpavík, sem var í næsta
nágrenni, var reist síldarverksmiðj-
an og síldarsöltun einnig starfrækt
þar. Með þessum atvinnurekstri
batnaði afkoma fólksins mjög mik-
ið.
í dag er öldin önnur á hinum
nyrstu ströndum. Þar brotna enn
hávaxnar öldur Norður-íshafsins
með þungum sogum við þverhnípt
björg og gjögur, þegar veðurofsinn
með ógn, frosti og byljum nær
hámarki. Þar bjó stofn sterkur að
gerð, skekinn af veðrum, og vetrar-
hörkum, skininn af sólu, og í hans
skjóli döfnuðu ungir kjörviðir og
kjarnagróður.
Albert Schweitzer sagði, að
þroskinn væri fólginn í því, að
maðurinn lifði af sólskin, regn,
storma og hörkur ævi sinnar, þann-
ig, að hann yxi hið innra, því að
það sé auðvitað það sem mestu
varðaði.
Á Kaldbak upplifði fólkið þetta
allt og meira til. Þar umlykja rishá
fjöll máttug og foldgná. Þau þurfti
að smala, um þau var ferðast og
við þau varð að glíma hvernig sem
viðraði. Guðbjörg elst upp við þess-
ar aðstæður, og kunni að segja frá
mörgu skemmtilegu frá þeim tíma.
Hún vann öll störf er féllu til á
búinu frá æsku til fermingar. Hún
lærði snemma að hlut-
irnir gerðu sig ekki
sjálfir. Hún fór ung í
vistir til ísafjarðar og
síðar til Reykjavíkur,
en var aðeins að heim-
an að vetrinum, kom
heim á sumrum. Var
sá háttur hennar fram
eftir aldri. Hún vann
við fatasaum á ísafirði
hjá Þorsteini Guð-
mundssyni klæðskera
marga vetur og einnig
hjá Andrési Andrés-
syni í Reykjavík. Hún
þótti hög í höndunum
og hún átti margar merkilegar og
fallegar hannyrðir eftir sjálfa sig.
Á ísafirði kynntist hún mörgum
merkum íbúum bæjarins og kunni
þar vel við sig. Þar var hún einnig
í vist hjá Vilmundi Jónssyni lækni
og fleiri góðborgurum. í Reykjavík
kynntist hún einnig mörgu merkis-
fólki, til dæmis Einari Benedikts-
syni, heimili hans, börnum og heim-
ilisvinum þeirra hjóna, því þar var
hún við barnagæzlu og heimilis-
störf.
Öll verk sín vann Guðbjörg af
alúð, vandvirkni og dugnaði, og var
enginn svikinn af verkum hennar.
Hún var geðgóð, glaðlynd og um-
gengnisgóð, nærgætin þótt hún
væri hnyttin í tilsvörum og orð-
heppin.
Hún hafði góða frásagnargáfu,
kunni frá mörgu skemmtilegu að
segja frá liðinni tíð, því hún var
minnug, fundvís og glögg á það,
sem í frásögur var færandi.
Eftir að móðir hennar, Sigþrúð-
ur, var látin 1941, tók Kristín syst-
ir hennar við búsforráðum innan-
húss. Svo þegar Guðjón faðir henn-
ar dó 1952, tók Jón bróðir hennar
við búsforráðum en áfram unnu
þau Guðbjörg og Guðmundur,
fósturbróðir hennar, við heimilis-
störfin.
Þau bjuggu snyrtilegu og góðu
búi við mikla gestrisni. Þótti þar
gott að koma gestum og gangandi.
Árið 1966 afréðu þau systkinin
að bregða búi. Jón bróðir þeirra
fluttist til Reykjavíkur, en Guð-
björg og Guðmundur fluttust til
Isafjarðar. Þau keyptu þar hús á
Hnífsdalsvegi 8. Á ísafirði unnu
þau Guðbjörg lengst af í rækju og
í hraðfrystihúsunum. Guðbjörg
vann í fiskverkun allt til áttræðis-
aldurs.
Árið 1986, þegar Kristín systir
þeirra dó, sem búsett var á ísafirði,
þá tóku þau systkinin sig upp og
fluttu suður og vistuðu sig á Ási í
Hveragerði, þar sem Guðmundur
dvelur enn.
Þar hefur þeim liðið vel og farið
vel um þau, og var Guðbjörg mjög
þakklát starfsfólkinu þar og for-
stöðumönnum. Þau hafa þar notið
félagsskapar vina og félaga, um-
hyggju og hlýju, og þar hefur farið
vel um þau á ævikvöldinu. Guð-
björg var ein af þessum samferða-
mönnum, sem fara fagnandi, nær-
gætnum höndum um flesta hluti.
Góðvildin var greypt í hug og sál.
Það geislaði frá hveijum andar-
drætti. Hún gæddi oft mál sitt
glettni og kímni, sem var þó
græskulaust og létti skap annarra
og bætti. Henni var slík hjálpar-
hönd léð, að hika aldrei nætur jafnt
sem daga, að geta ekkert aumt séð
án þess að bæta um og laga.
Nú sit ég hljóður er ég hugsa um okkar
kynni.
Minn söknuður breytist í blessun og þökk,
og bæn yfir minningu þinni.
(S.F.)
Ættingjum og vinum Guðbjarg-
ar Guðjónsdóttur sendi ég mínar
innilegustu samúðarkveðjur. Bless-
uð sé minning hennar.
Hvíl í friði.
Björn Ólafsson.
GUÐJÓN GRÍMSSON
GUÐBJORG
G UÐJÓNSDÓTTIR