Morgunblaðið - 19.04.1995, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 19. APRIL 1995
C 7
GREINAR
Sóun í smábátaútgerð
Eru brennnur nauðsynlegar?
Níels Einarssn
í DAG fylgir sú kvöð á útborgun
úreldingarstyrkja smábáta að bátar
sem úreltir eru sannanlega eyðilagð-
ir eða fluttir úr landi. Margt bendir
til þess að þetta séu óþarfar aðgerð-
ir, til þess eins
fallnar að grafa
undan trausti sjó-
manna og almenn-
ings á aðgerðum
stjórnvalda og um-
borðsmanna þeirra,
sem framfylgja
þessum reglum.
Þetta er auðheyrt á
umræðu meðai almennings þar sem
„bátabrennur“ eru teknar sem dæmi
um tilgangsleysi stjórnvaldsaðgerða
við hagræðingu í sjávarútvegi. Svo
virðist sem almenningur telji þetta
óskiljanlega sóun og ómanneskjulegt
skrifræði.
Ég tel að full ástæða sé til að
leggja hiustir við gagnrýni almenn-
ings á eyðingu úreltra smábáta.
Þessi gagnrýni er til marks um að
reglur um úreldingu séu á skjön við
réttlætistilfinningu almennings og
því aðeins til þess fallnar að auka
lögmætingarvanda ríkjandi fyrir-
komulags við fiskveiðistjórnun sem
er þó ærinn fyrir.
Kvöð um eyðileggingu óþörf
Kvöðin um eyðileggingu er í raun
óþörf. Það er engin ástæða til að
halda að þeir menn sem hingað til
hafa ekki gerst sekir við landsins lög
muni gerast lögbijótar þegar úreld-
ingarstyrkurinn er fenginn. Ef rökin
eru þau að smábátasjómönnum sé
ekki treystandi til að hætta að
stunda sjóinn til fískveiða í atvinnu-
skyni á fleytum sínum, þá má ein-
faldlega auðkenna sérstaklega þá
báta sem úreltir hafa verið. Það
væri þannig hægur vandi að bæta
við bókstaf fyrir framan þá talnar-
unu sem nú er að finna á öllum
smábátum á skipaskrá. Einnig væri
sjálfsagt að gera bátseigendum að
endurgreiða úreldingarstyrkinn ef
upp kemst að þeir efni ekki loforð
um að hætta að nota bátinn til fisk-
veiða í atvinnuskyni.
Ástæöulaus nlðurlæging
Ein ástæða þess að rétt sé að
gera mönnum kleift að halda bátum
sínum er sú ástæðulausa niðurlæg-
ing sem fýlgir því að sá sem hefur
neyðst tii að sækja um úreldingu á
báti sínum, sökum hins gífurlega
niðurskurðar á aflamarki, sé neydd-
ur til að eyða fleyi sínu. Það er þung-
bært fyrir sjómann sem lifað hefur
súrt og sætt með báti sínum, lífs-
háska og gleðistundir, að þurfa að
farga því sem áður veitti ánægju
og lifibrauð. Að vera trillukarl er
nefnilega meira en að stunda vinnu.
Það gefur lífínu gildi og merkingu.
Báturinn er ekki aðeins tæki, hann
er hluti af manninum sjálfum.
Mörgum Vesturlandabúum reyn-
ist raunar erfitt að skilja að um slík
tengsl geti verið að ræða milli manns
og hlutar enda býður neysluhyggja
okkar tíma, þar sem litið er á hluti
eingöngu sem merkingarleysur sem
henda ber þegar ekki eru not fyrir
þá, ekki upp á slík tengsl. Það er
helst að greina megi slík viðhorf,
við gætum kallað það væntumþykju,
þegar fólk heidur í gamla bíla sem
ekki kemur til greina að selja. Það
getur verið þungbært að brenna eða
mylja niður félaga og vin sem hefur
þjónað manni vel. Mörgum þykja
þetta sjálfsagt léttvæg rök andspæn-
is tilfinningalausum reglugerðarrök-
um en það stendur eftir sem áður:
Það getur varla verið markmið í
sjálfu sér að stuðla að frekari niður-
lægingu þeirra sem þegar eru flestar
bjargir bannaðar.
Elga bændur aö brenna
býli sín?
Ef litið er til landbúnaðar á ís-
landi hafa komið upp hugmyndir um
að sauðfjárbændum verði gert kleift
að bregða búi, hætta að framleiða
fyrir markað sem ekki er til staðar.
„Kvöðin um eyðileggingu er í raun óþörf,“ skrif-
ar Níels Einarsson hér og hann heldur áfram:
„ Það er engin ástæða til að halda að þeir menn
sem hingað til hafa ekki gerst sekir við landsins
lög muni gerast lögbrjótar þegar úreldingar-
styrkurinn er fenginn.“
Þetta er hluti af hagræðingarstefnu
sem talin er næstum óumflýjanleg.
Alþýðuflokkurinn hefur þannig talað
um að bændum verði hjálpað til að
hætta með reisn og þá með tilstuðl-
an beingreiðslna sem í raun má líta
á sem nokurs konar úreldingar-
styrki. Verður þeim jafnframt gert,
eins og einyrkjum í sjávarútvegi, að
brenna býli sín eða jafna þau við
jörðu til þess að tryggja að þeir
muni ekki getað svindlað með úreld-
ingarstyrkinn eða verður þeim gert
mögulegt að eiga þess kost að finna
aðrar leiðir til að sjá sér farborða á
þeim stað sem þeir unna mest og
þekkja best, til dæmis við ferðaþjón-
ustu?
Tækifærl í þjónustu við
ferðamenn
Varðandi möguleika við ferðaþjón-
ustu og smábáta má benda á, eins
og nýlega kom fram í ályktun bæjar-
ráðs Ólafsfjarðar, að á tíma atvinnu-
leysis er verið að spilla fyrir tækifær-
um fjölda fólks sem hugsanlega
gæti haft atvinnu af því að nýta
báta sína fyrir ferðamenn, en ferða-
mannaiðnaðurinn er einmitt sá geiri
íslensks atvinnulífs sem mestur vöxt-
ur er í. Er þannig talað um 14%
vöxt milli ára. Atvinnulausum eig-
endum smábáta byðust möguleikar
til tekna við sjálfstæða atvinnustarf-
semi í stað þess að vera vísað í rað-
ir atvinnuleysingja þessa lands.
Trillukarlar hafa sjaldan þann
menntunarbakgrunn sem gæti
tryggt þeim vinnu, enda flestir með
stutta skólagöngu að baki og til-
heyra því þeim hópi fólks sem
minnsta möguleika eiga á vinnu-
markaði. Að auki eru margir þeirra
komnir á þann aldur að þeim er hafn-
að'sem vinnukrafti fyrir þær sakir
einar að vera of gamlir. Þessara áður
dugmiklu og sjálfstæðu einstaklinga
bíður þannig oft aðeins atvinnuleysi
og vonleysi.
Sérmenntaðir leiðsögumenn
Margir þeirra smábátasjómanna
sem ég þekki búa yfir mikilli þekk-
ingu á þeim slóðum sem þeir hafa
nýtt við atvinnu sína, á dýralífí og
vistkerfi, mannlífi og menningu.
Þessir menn eru einstök uppspretta
fróðleiks sem aflað hefur verið í nán-
um tengslum við náttúru heimaslóða.
Þeir eru þannig í raun sérmenntaðir
leiðsögumenn fyrir þá ferðamenn
hafa áhuga á að kynnast lífskjörum,
náttúru og menningu þjóðar sem
hefur lifibrauð sitt af því að nýta
harðbýlt umhverfi. Þeim ferðamönn-
um fer einmitt fjölgandi sem eru að
leita eftir hinu sérstæða í fari þeirra
þjóða sem þeir sækja heim. Það er
reyndar oft talað um að erlendum
ferðamönnum verði helst tíðrætt um
náttúru landsins eftir vistina hér en
hafi lítið sem ekkert um þjóð og
menningu að segja. Það litla sem
ferðamenn sjá af landanum er á
skemmtistöðum höfuðborgarinnar og
það verður að segjast að barirnir í
Reykjavík eru engu frábrugðnir bör-
um annars staðar í heiminum.
Engin haldbær rök
íslendingar munu í nánustu fram-
tíð þurfa að byggja afkomu sína á
nýtingu hverfulia sjávarauðlinda. Ef
þetta á að takast verður að koma
til viss viðhorfsbreyting þar sem
meiri virðing er borin fyrir verðmæt-
um og hætt verði að líta á það sem
sjálfsagðan hlut að sjávarfangi sé
sóað eða vel búnir og vandaðir fiski-
bátar malaðir niður eða brenndir.
Fyrir slíkri sóun eru engin haldbær
rök enda geta þær aðgerðir ekki
verði í samræmi við ábyrga fiskveiði-
stefnu, hagræna og félagslega. Fyr-
irkomulaginu við úreldingu smábáta
er vitanlega hægt að breyta og finna
lausn sem er í senn í samræmi við
markmið og hagræðingarkröfur Þró-
unarsjóðs sjávarútvegsins, en tekur
jafnframt tillit til hins mannlega
þáttar í sjávarútvegi.
Höfundur er mannfræðingur,
sérfræðingur við
Sjávarútvegsstofnun Háskóla
Islands og gistifræðimaður við
Háskólann á Akureyri.
GLUGGAHREINSUIM
1-------H|
» . .‘O',
M
Morgunblaðið/Jén Páll
3
*
Námskeið HI um
fiskihagfræði og
stj órn fiskveiða
ENDURMENNTUNARSTOFNUN
Háskóla íslands gengst fyrir nán-
skeiði um fiskihagfræði og stjóm-
kerfi fiskveiða mánudag og þriðju-
dag í næstu viku. Námskeiðið er
ætlað stjórnendum fiskveiða,
stjórnendum í sjávarútvegsfyrir-
tækjum og sölusamtökum, físki-
fræðingum, hagfræðingum, starfs-
fólki sérfræðistofnana í sjávarút-
vegi, starfsfólki stjórnarráðsins, al-
þingismönnum og öðrum, sem
áhuga hafa.
Megináherzla verður lögð á hin
ýmsu stjórnkerfi fiskveiða, kosti
þeirra og galla. Jafnframt verður
fjallað um fiskveiðistjórnun víða um
heim og horfur á komandi árum.
Að lokum verður fjallað um fisk-
veiðiarðinn og skiptingu hans.
Fjallað verður um fiskihagfræði,
sameiginlegar náttúruauðlindir,
samkeppnisfiskveiðar, hagkvæmar
fiskveiðar, tímtengda aðlögunar-
ferla, flökkustofna, fískveiðilög-
sögu, stjórnkerfi fiskveiða, heildar-
kvóta, sóknartakmarkanir, varan-
lega og seljanlega aflakvóta, veiði-
gjald, kvótaviðskipti, fiskveiðiarð,
skiptingu fiskveiðiarðs og aðlögun-
arhraða.
Leiðbeinendur verða Ragnar
Árnason, prófessor í fiskihagfræði
við Háskóla íslands og Rögnvaldur
Hannesson, prófessor í fiskihag-
fræði við Verzlunarháskólann í
Bergen. Þátttökugjald er 9.500
krónur. Upplýsingar og skráning
fer fram á skrifstofu Endurmennt-
unarstofnunar.
Mikið fyrir borð
í NÝRRI skýrslu, sem unnin var á vegum Evrópusambandsins, er lagt til,
að ákveðin svæði í Norðursjó verði friðuð fyrir öllum veiðum til að kanna
megi áhrif ýmiss konar togveiðifæra á vistkerfið og lífríki botnsins. Verður
skýrslan lögð fyrir Norðursjávarráðstefnuna í Esbjerg 5. júní næstkomandi.
Höfundar skýrslunnar, starfs-
menn hollensku hafrannsóknastofn-
unarinnar, segja, að á togveiðunum
sé hent 10 kg af dauðum fiski og
sex kg af krabbadýrum og öðrum
hryggleysingjum fyrir hvert kg, sem
fæst af seljanlegri sólflúru. Munu
þessar niðurstöður vafalaust endur-
vekja kröfur um friðun ákveðinna
svæða í Norðursjó en jafn víst er,
að til dæmis Spánveijar og Norð-
menn og samtök sjómanna munu
setja sig á móti þeim.
Dr. H.J. Lindeboom, einn af yfír-
mönnum hollensku hafrannsókna-
Vantar báta
íhumarviðskipti
Skinney hf. á Höfn í Hornafirði óskar eftir
bátum í humarviðskipti á komandi humar-
vertíð. Möguleiki á kvóta.
Upplýsingar veitir Aðalsteinn í síma
97-81408.
Skinney hf., Hornafirði.
smíði
= HÉÐINN =
SMIÐJA
STÓRÁSI6 • GARÐABÆ • SÍMI 565 2921 • FAX 565 2927
Hönnun • smíði • viðgerðir • þjónusta
'é LOWARA
stofnunarinnar, heldur því fram, að
verði togveiðunum hagað þannig,
að þær skaði ekki lifríki sjávarins,
verði jafnframt að segja upp helm-
ingi allra sjómanna við Norðursjó.
Rannsóknirnar fóru fram á
Flæmska banka undan Hollands-
strönd og eins og fyrr segir, var
yfirleitt hent 16 kg fyrir hvert eitt
af nýtanlegum flatfiski. Þá voru á
milli 70 og 100% aflans langt und-
ir máli. Áætlað er, að af togskipun-
um í Norðursjó sé hent aftur í sjó-
inn um 270.000 tonnum af fiski
árlega.
RYBFRIAR
ÞREPADÆLUR
Allt að 25 bör
II
3*^
Gæðavara,
mikið úrval,
hagstætt verð,
örugg þjónusta.
= HÉÐINN =
VERSLUN
SELJAVEGI 2 SÍMI 91-624260
ARGUS/SlA