Morgunblaðið - 20.04.1995, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 20. APRÍL 1995 C 7
VIÐSKIPTI
Frelsi tíl fnunkvæðis
Sjónarhorn
Á undanfömum árum hefur
frelsi til frumkvæðis veríð að
ryðja sér til rúms í erlendum
fyrirtækjum. Höskuldur
Frímannsson segir það
beina afleiðingu harðnandi
samkeppni þar sem nauðsyn-
legt er að fullnýta hæfíleika
starfsfólks.
Höskuldur
Frímannsson
Frelsi til frumkvæðis (empower-
ment) þýðir að sérhver starfsmaður
er stundum leiðtoginn og að „hefð-
bundnir" leiðtogar koma ekki alltaf
fram sem slíkir. Nokkur dæmi um
slíkt má lesa í neðangreindri upp-
talningu:
- Starfsmaður stöðvar framleiðslu-
ferlið þótt það kosti tugi þúsunda á
mínútu, vegna þess að hann eða hún
tóku eftir galla.
- Fólk með sama markmiðið skipu-
leggur sig í sjálfshjálparhópa til þess
að glíma við vandamál.
- Vinnuhópur fer út á land í tvo
mánuði til að hanna nýja kynslóð
af tölvubúnaði án þess að fá heim-
sókn frá aðalskrifstofu.
- Að hafa ekki aðeins rétt til heldur
þá skyldu að framkvæma starfsmat
á yfirmanni þínum.
- Eiga rödd í umræðunni um fram-
tíðaráætlanir á eigin vinnustað.
- Fá alla þá þjálfun og upplýsingar
sem þörf er á til að geta unnið verk-
efnið eða verið í starfinu.
Frelsi til frumkvæðis þýðir að all-
ir í samfélaginu eða fyrirtækinu
geti haft áhrif á eigin framtíð og
laðað fram eigin hæfileika til fulln-
ustu. Það þýðir að gefa meiri völd
til þeirra sem nú hafa litla mögu-
leika til að stjóma því sem þeir gera
og hafa ekki tök á að hafa áhrif á
ákvarðanir sem teknar eru í kringum
þá.
Einhver kann að spytja hvort fyr-
irtæki verði ekki stjórnlaust með
þessu móti. Rannsóknir á valddreif-
ingu hafa sýnt að völd eru ekki föst
stærð eins og rjómakaka sem minnk-
ar eftir því sem fleiri fá sneið. Þvert
á móti aukast heildarvöld fyrirtækis-
ins eftir því sem þeim er dreift víðar
innan þess.
Fyrirtæki sem taka upp frelsi til
frumkvæðis taka eftir því að ákvarð-
anatökukerfin halda áfram að
starfa, þau tryggja að reglum sé
viðhaldið og þær virtar til heilla fyr-
ir fyrirtækið. Það sem breytist er
að skipulag og kerfi sem styðja að
fyrirtækið nái árangri, er þróað af
starfsfólki fyrirtækisins, í stað þess
að vera þvingað upp á það af æðstu
stjórnendum. Starfsmenn fyrirtæk-
isins eru reiðubúnir að samþykkja
þau öfl sem binda þá við sameigin-
legan tilgang.
Hvað þarf til að innleiða frelsi
til frumkvæðis?
Verkefnið er tvíþætt. Að veita
fólki frelsi til frumkvæðis og frelsa
fyrirtækið úr ánauð.
Fyrra atriðið þýðir að stjórnendur
skilji fólk og þá andlegu leikni sem
starfsmenn þurfa að ráða við til að
geta laðað fram og lagt af mörkum
áður óvirka (dulda, ómeðvitaða)
hæfileika og þekkingu. Þetta þýðir
líka að fólk er stutt til að fjarlægja
efnislegar eða félagslegar hindranir
á þroskabrautinni.
Síðasta atriðið er að þróa stjórn-
skipulag fyrirtækisins þannig að
fleiri komist að við ákvarðanatöku.
Það er sama hve mikið frelsi fólk
hefur á starfssviði eða verkefnasviði
sínu, það hefur ekki öðlast fyllilega
frelsi til frumkvæðis nema það geti
haft áhrif á ákvarðanatöku um þau
mál sem snerta það sjálft.
Hvað vinnst með frelsi til
frumkvæðis?
Athuganir á fyrirtækjum hafa
sýnt að ávinningur af frelsi til frum-
kvæðis er mikill, m.a. á eftirtöldum
sviðum:
Helgun (commitment): í fyrir-
tækjunum myndast nánast trúarhiti
um fyrirtækin og þau verkefni sem
unnið er að innan þeirra. Fólk er
reiðubúið að leggja sig meira fram.
Betri þjónusta við viðskiptavini.
Starfsmenn hafa betri tök á að
bregðast rétt við óvæntum óskum
viðskiptavina fyrirtækisins og þar
með auka tryggð þeirra við fyrirtæk-
ið. í verslunarkeðjunni Nordstorm
hefur einn af yfirstjórnendum henn-
ar gefið út eftirtalda reglu:
Regla 1: Beittu ávallt dómgreind
þinni.
Regla 2: Það eru engar frekari reglur.
Gerbreyting (transformation) ein-
staklinga. Starfsmenn fyrirtækja
tala um að þeir hafí fengið tækifæri
til að vaxa persónulega. Þetta rekja
þeir m.a. til þess að þeim var treyst
og falin meiri ábyrgð.
Kostnaður og sparnaður. Starfs-
maður með frelsi til frumkvæðis
getur brugðist mun fyrr við þegar
gallar eða mistök finnast en ef mál-
ið þarf að bíða ákvörðunar verk-
stjóra eða einhvers annars yfir-
manns. Að hafa rétt til þess að
stöðva framleiðsluferilinn, þrátt fyrir
óhemju kostnað, leiðir til þess að
gallaðar vörur komast síður út á
markaðinn. Það eru meiri líkur á
fækkun galla í vörunum, að við-
skiptavinirnir verði ánægðari og
minni tími fari í að leysa úr kröfum
óánægðra viðskiptavina.
Hugsanleg vandamál Starfsmenn
geta upplifað að þeir hafi axlað
meiri ábyrgð en þeir ráða við. Streita
með sínum fylgikvillum getur orðið
afleiðing frelsis til frumkvæðis. Það
er sérstaklega hætt við streitu þegar
fyrirtæki hafa ekki vandað til undir-
búnings, uppbyggingar upplýsinga-
kerfa, þjálfunar og menntunar.
Einnig er mönnum hættara við
streitu þegar ekki er til staðar stuðn-
ingskerfi, þar sem hlustað er vand-
lega á starfsmanninn, honum sýnd
samhygð og leitað með honum að
úrlausn á vandanum.
Lokaorð
Fyrirtæki eru ekki risavaxin tíma-
laus fyrirbæri sem hafa fest rætur
að eilífu né eru þau óumbreytanleg.
Þau eru sköpunarverk mannsins.
Þess vegna má efast og spyija og
endurhugsa hvernig þau starfa.
Spurningalistinn er nánast óendan-
legur en hér koma nokkur atriði sem
má skoða:
- Eru markmiðin rétt?
- Hvernig virka kerfin og vinnu-
brögðin?
- Má skýra betur hvaða árangri við
viljum ná?
- Byggja skýrslugjöf og fundakerfi
hugsanlega á gömlum og úreltum
sjónarmiðum?
- Eru starfsmenn þjálfaðir nógu
markvisst til að gera betur það sem
þeir eru að gera?
Rekstur fyrirtækja er endalaust
kapphlaup. Með viðhorfi frelsis til
frumkvæðis hefur stjórnendum tek-
ist að virkja alla starfsmenn til að
læra fyrr, betur og markvissar þann-
ig að þekkingunni er beitt jafnóðum
í verkefnum þeirra. Akvörðunin sem
stjómandinn getur tekið er hvort
hann á að halda áfram í sama farinu
eða koma fyrirtækinu upp úr hjólför-
unum og beina kapphlaupinu á ný
svið, þar sem fyrirtæki hans er fyrst
til að hagnýta sér ný tækifæri og
ákveða keppnisreglurnar.
Höfundur er rekstrarr&ðgjafi þjá
Ráðgarði og lektor við Háskóla
íslands.
Daglegar fréttir á
ensku á Intemeti
NÝ FRÉTTAÞJÓNUSTA á Inter-
neti frá Iceland Review markar
tímamót í samskiptum útlend-
inga við ísland að því leyti að
nú geta þeir í fyrsta sinn fylgst
með gangi mála á Islandi frá
degi til dags.
Frá mánaðamótum hefur út-
gáfufyrirtækið Iceland Review
starfrækt daglega fréttaþjón-
ustu á ensku á Interneti. I frétt
frá Iceland Review kemur fram
að daglegum heimsóknum á
heimasíður Iceland Review fjölg-
aði um 300% að meðaltali fyrstu
vikuna eftir að fréttaþjónustan
fór af stað. Fjöldi erlendra heim-
sókna jókst enn meira því að
meðaltali guðuðu um 60 manns
á glugga Iceland Review í mars
en það sem af er apríl hafa frá
200 og upp í nærri 600 erlendir
gestir gert vart við sig á degi
hverjum.
Fram kemur að Iceland Revi-
ew hefur ákveðið að veita þessa
þjónustu án endurgjalds og því
megi búast við enn fleiri heim-
sóknum þegar þessi fréttaþjón-
usta verði betur kynnt á netinu.
Einnig segir að fram til þessa
hafi útlendingar, sem ekki skilja
íslensku, verið háðir mánaðar-
legr*i útkomu News From Iceland
og tilviljanakenndum fréttaflutn-
inga alþjóðlegra fréttastofa. Nú
geta þeir útlendingar sem áhuga
hafa eða eiga hagsmuna að gæta
í fyrsta skipti fylgst með gangi
mála hér á landi frá degi til dags.
Það sé ekki hvað síst á sviði
viðskipta- og ferðaþjónustu sem
þörfin fyrir trausta upplýsingam-
iðlun hafi aukist. Þeim erlendu
viðskiptamönnum sem hagsmuna
eiga að gæta á Islandi fjölgi á
degi hveijum og hópur ferða-
manna sem kynnst hefur íslandi
af eigin raun og er líklegur til
að halda einhveiju sambandi við
landið stækkar um sem nemur
180.000 manns á ári hveiju.
Daily News From Iceland er
að finna á veraldarvefnum á slóð-
inni http://www.ccentrum.is/ic-
erev/
VIDSKIPTI/ATVINNULIF
DAGBOK
Námstefna um
mæliaðferðir í
matvælaiðnaði
MFTC á íslandi heldur náms-
stefnu um tækninýjungar og
hraðvirkar mæliaðferðir í
matvælaiðnaði 27.-28. apríl
nk. Eins og á námstefnu sem
haldin var í síðasta mánuði,
verður áhersla lögð á lausnir
sem nýtast framleiðendunum
sjálfum við að efla innra eftir-
lit. Gestafyrirlesarar koma
frá Rannsóknarstofnun
fiskiðnaðarins, Rannsókn-
arstofnun landbúnaðarins,
embætti yfirdýralæknis og
Vicam technology (USA).
Síðari daginn (kl. 9-12) verð-
ur sett upp rannsóknarstofa
til að kynna nokkrar mæliað-
ferðir .
Aðalfundir
mAÐALFUNDUR Tækniv-
als hf. verður haldinn þriðju-
daginn 9. maí nk. í Húnabúð,
Skeifunni 17, 3. hæð, og
hefst kl. 20.00.
MAÐALFUNDUR Skag-
strendings hf. verður haldinn
í Fellsborg, Skagaströnd,
fimmtudaginn 27. april og
hefst hann kl. 17.00.
MAÐALFUNDUR Út-
gerðarfélags Akureyringa
verður haldinn í matsal UA
mánudaginn 24. apríl nk. og
hefst kl. 16.00
MAÐALFUNDUR SR-mjöls
verður haldinn föstudaginn
28. apríl nk. kl. 14.00 á
Grand Hótel Reykjavík.
MAÐALFUNDUR Lyfja-
verslunar íslands hf. verður
haldinn í Háskólabíó laugar-
daginn 29. apríl og hefst kl.
10.00.
MAÐALFUNDUR Granda
hf. verður haldinn föstudaginn
28. apríl. í matsal fyrirtækis-
ins að Norðurgarði og hefst
kl. 17.00.
(!)
Ráðstefnuskrifstofa
”*”ÍSLANDS
SÍMI 626070 ■ FAX 626073
Við sjáum um
hraðsendingamar
á HM'95
FORGANGSPÓSTUR
90 nfgreiðiluataðir um ianð ailf
Viötökustaöir sendinga eru á póst- og
símstöðvum unr land allt og í Hraðflutnings-
deildinni,,Suðurlandsbraut 26,108 Reykjavík.
Þar eru veittar allar nánari upplýsingar
ísíma 550 7300, fax 550 7309.
Opið frá kl. 8:30-18:00 alla virka daga
og á laugardögum frá kl. 9:00-12:00.
PÓSTUR ©§ §ÍMI
MéNtíiTUAMI HM