Morgunblaðið - 22.04.1995, Blaðsíða 16

16 LAUGARDAGUR 22. APRÍL 1995
MORGUNBLAÐIÐ
r KRIPALUJÓGA ^
OPIÐ HÚS
í dag 22. apríl
Samlelld dagskrá allan daglnn!
væntanleg námskeið:
Byrjendanámskeið:
Hefst mánudaginn 24. apríl kl. 20.
Leiðbeinandi Ingibjörg G. Guðmundsdóttir.
Byrjendanámskeið:
Hefst þriðjudaginn 2. mal kl. 16.30.
Leiðbeinandi Áslaug Höskuldsdóttir.
Heildrænn lífsstíll:
Hefst þriðjudaginn 2. maí kl. 20.
Leiðbeinandi Nanna Mjöll Atladóttir.
JÓGASTÖÐIN HEIMSLJÓS
Ármúla 15., 2. hæð.
Símar 588 9181/588 4200
kl. 17-19 alla virka daga - einnig símsvari.
SÆTÚNI 8 • 105 REYKJAVÍK
SÍMI 69 15 00 • BEINN SlMI 69 14 00 • FAX 69 15 55
mmrnmmm
mmmmmm
mm
mm
íi
TÆKNI- OG TOLVUDEILD
TIME-LAPSE myndbandstækl
með allt að 960 klst. upptöku.
Sjónvarpsmyndavélar og
sjónvarpsskjáir.
® Heimilistæki hf.
Festu
þjofinn
a mynri
Eftíplitskerfi
frá PHiupsog sanyo
Amerísk gæða
framleiðsla
White-Westinghouse
• 75 - 450 lítrar
• Stillanlegur vatnshiti
• Tveir hitastillar
• Tvö element
• Glerungshúð að innan
• Oryggisventill
• Eínstefnulokar
• Frí heimsending í Rvk.
og nágrenni
VISA - EURO - RAÐGREIÐSLUR
2 O
ÁRA
RAFVORUR
ARMULI 5 • 108 RVK • SIMI 568 6411
NEYTENDUR
Brenndur búðing-
ur og íslenskur
aldursforseti
HANN er ekki aðeins sígildur gamli
franski eftirrétturinn Créme brölée
heldur hefur hann á allra síðustu
árum verið hafínn til virðingar á
nýjan leik af helstu meistarakokk-
um. í þessu bakaða frauði eru egg
og sykur, mjólk og rjómi, vanilla
og ef vill appelsínuvatn. Rétturinn
minnir með góðum vilja á aldursfor-
seta íslenskra búðinga, Hvítmos,
sem gefin er uppskrift að í handriti
frá síðari hluta 15. aldar. Annars
virðist Neytendasíðunni lífi lítið vera
til af gömlum íslenskum uppskrift-
um. Að minnsta kosti ef leitað er
lengra en 200 ár aftur.
I Hvítmos er saffran, ólíkt fínna
krydd en vanilla, en bragðið eftir
því sem næst verður komist ekki
eins ljúft og af Créme brúlée. Mosin
er nefnilega ósæt, nema mjólk sem
í henni á að vera sé sykruð, en gerð
að auki úr rifnu hveitibrauði, eggi
og smjöri. Neytendasíðan vill heldur
franska búðinginn, sem þekktur
sérfræðingur um þarlenda matar-
gerðarlist, Julia Childs, segir raunar
kominn frá kreólum í Vesturheimi.
En þeir fluttust þangað meðal ann-
ars frá Frakklandi svo allt getur
komið heim og saman og alltént
hafa Frakkar eignað sér eftirrétt-
inn. Á íslensku gæti hann heitið
Brenndur búðingur, en látið það
ekki aftra ykkur.
Créme brúlée
Eftirfarandi uppskrift er ætluð
sex, undirbúningurinn tekur um 15
mínútur og baksturinn hálftíma. Þá
kemur fjögurra tíma bið hið minnsta
og svo örstutt lokaskref. Þeir sem
vilja þykkari búðing geta tvöfaldað
ijómann og sleppt mjólkinni. App-
elsínublómavatninu má síðan
sleppa:
2,5 dl mjólk
2,5 dl rjómi
4 stórar eggjarauður
2,5 dl sykur
1 /2 teskeið vanilludropar
1 msk. af appelsínublómavatni
Hitið ofninn í 200 gráður. Hitið
mjólk og ijóma að suðumörkum á
meðalheitri plötu. Sláið eggjarauð-
urnar saman við helming sykursins
í skál þar til blandan þykknar svolít- -
ið. Hrærið þá heitu mjólkinni og
ijómanum saman við og bætið van-
illu og appelsínublómavatni í ská-
lina. Hellið þessu svo í sex litlar eld-
fastar skálar.
Setjið þær í kalt vatnsbað í
ofnskúffu eða ofnföstu móti (vatnið
ætti að ná hálfa leið upp hliðar
smáskálanna) og bakið í 15-18 mín-
útur, uns himna hefur myndast ofan
á búðingnum. Hann er þá enn fljót-
andi undir yfirborðinu. Kælið skál-
arnar í ísskáp í fjóra tíma að minnsta
kosti.
Hitið nú grillið í ofninum og strá-
ið yfir hveija skál matskeið af sykr-
inum sem eftir er. Setjið búðings-
skálarnar nálægt grillinu og bíðið
2-3 mínútur meðan sykurinn bráðn-
ar í karamellu. Passið að hafa ekki
skálamar lengur undir grillinu, því
þá sýður búðingurinn upp gegnum
sykurlokið. Látið kólna og berið fram
meðan karamellan er stökk, innan
tveggja til þriggja tíma.
Gamlar íslenskar uppskriftir
Elsta íslenska kokkabókin er oft
talin Einfalt matreiðsluvasa-kver
fyrir heldri manna húsfreyjur eftir
Mörtu Maríu Stephensen. Kverið
kom út árið 1800 en vel má leita
lengra aftur. í handritadeild Lands-
CRÉME brúlée er einn frægasti
franski eftirrétturinn.
bókasafns eru fáein brot með matar-
uppskriftum úr eldri bókum, oftast
samsettum af ýmiskonar efni. Eitt
þessara brota er til að mynda aftan
í Snorra-Eddu, skrifaðri ásamt fleiri
„fornfræða-ritlingum" á 17. og 18.
öld og samanfestri í eitt á Flatey í
Breiðafirði árið 1830. Þama segir
af brennivíns dygðum sé það hóflega
brúkað og um matargerð, en rithönd-
in er síra Páls Bjömssonar í Selárdal.
Brot úr matreiðslubók er síðan í
samtíningi frá 18. og 19. öld (ÍB-
651,8vö). Gefín er uppskrift að kál-
saupi og ýmsum grænmetissúpum
og stöppum öðram. Kartöflubrauð
er þarna, kornmatur og fínerí eins
og perlugijónasaup. Nokkuð langur
kafli um skelfísk er loks í þessu hand-
riti, geymsluaðferðir og steikingu,
krækling og krydduð ígulker.
Þriðja gamla handritið, sem Sjöfn
Kristjánsdóttir á handritadeild fann
til fyrir blaðið, er frá 18. öld. Þar
eru meðal annars skráðar skáldskap-
arkenningar, steinafræði og kafli um
grös, mat og drykk. Sjöfn segir býsna
lítið um matreiðslubækur frá því fyr-
ir 1800 í deildinni, líklega vegna
þess að ástæðulaust hafi þótt að
skrifa upp jafn sjálfsagða hluti og
aðferðir við matargerð. Þannig sé
yfirleitt vísað til venju þegar minnst
er á algengan mat eins og rúllupylsu.
„Líklega hefur lítið verið um mat-
reiðslubækur í íslenskum hlóðaeld-
húsum,“ segir Sjöfn, „og þær hafa
þá eyðst þar upp. En helsta ástæða
matreiðslubókaskrifa hafa verið þýð-
ingar erlendra uppskrifta, til að
auðga íslenská matargerð og venjur.
Varðveisla gamalla hátta gæti verið
önnur ástæða, þótt mér virðist hún
ekki eiga við um þessi handrit."
Hvítmos
Þar með er ekki öll sagan sögð
því Konunglega akademían í
Dyflinni varðveitir íslenskar matar-
uppskriftir í handriti frá síðari hluta
15. aldar. Og Henning nokkur Lars-
en gaf þær út í Ósló árið 1931 í
lækningabókinni An Old Icelandic
Medical Miscellany. Ein þessara
uppskrifta er einmitt að Hvítmús-
inni, eins og hún væri kölluð núna,
og hljóðar svona orðrétt:
„Maður skal taka sæta mjólk og
vel stappað hveitibrauð og slegið
egg og vel malið saffran. Láta það
velia allt saman til þess verður
þykkt. Síðan láti það upp á disk og
kasti í smjörvi. Þetta heitir Hvítm-
os.“
Ráðleggingar fjallahjólamanns um búnað þegar ferðast er langar leiðir á hjóli
Bögglaberar
og töskur
Ferðalög á hjólum eiga
vaxandi vinsældum að
fagna. Hér segir Magn-
ús Bergsson formaður
Islenska fjallahjóla-
klúbbsins fráýmsu sem
menn skyldu huga að.
BÖGGLABERAR verða að vera
sterkir, og sérstaklega ef ekki er
hjólað á malbiki. Þeir sem eru að
fara í sína fyrstu ferð eru oft ofhlaðn-
ir farangri og fylgir því sú hætta að
eitthvað láti undan. Áthuga þarf all-
ar suður þegar bögglaberar eru
keyptir. Hafa ber í huga, að því fleiri
stög sem halda grindinni saman, því
sterkari verður bögglaberinn. Best
er að hafa hann úr ál- eða stál pípum
frekar en úr teinum. Athuga skal
vel suður og frágang á stöðum sem
mikið mæðir á, t.d. á festingunni,
þar sem bögglaberinn er festur við
gaffalenda hjólsins. Ef bögglaberinn
er úr áli er best að styrkja suðumar
betur. Hægt er að láta gera það hjá
fyrirtæki í Kópavogi sem heitir Al-
tækni. Athugið að stálbögglaberar
þola oft meira álag en álbögglaber-
ar. Fyrir þá sem gera miklar kröfur,
eru bestu bögglaberamir gerðir úr
léttum „cromolid“-stálpípum. Má þar
ma. nefna bögglabera frá Bmce
Gordon Cycles, en þeir em því miður
ófáanlegir hér á landi.
Skrúfurnar, sem festa bögglaber-
ann við hjólið, þurfa að vera úr sér-
staklega hertu stáli. Þær er að fá í
versluninni GJ Fossberg. Passið að
setja lásró með hverri skrúfu svo að
hún losni ekki. Á flestum hjólum er
ekki unnt að setja ró á skrúfuna,
sem er drifmegin að aftan, vegna
þess að keðjan rekst í hana. Þar
verður að setja gengjulím, (t.d. Loc
Tite), sem líka fæst hjá GJ Foss-
berg. Mikiivægt er að sem flestar
skrúfur séu fyrir sömu lyklastærð
svo að ekki þurfi að hafa marga
lykla með í ferðalög. Sexkantar eru
betri en skiptilyklar. í sumum versl-
unum er unnt að skipta út skrúf-
unni sem festir sveifína á sveifaröx-
ulinn og fá í hennar stað skrúfu
með sexkanthaus. Með henni má
bæði festa sveifina og losa frá öxlin-
um.
Töskur
Góðar töskur skipta miklu máli.
Varast ber þunnar nælontöskur. Nú
er töskuúrvalið orðið nokkuð gott
hér á landi. Töskur, gerðar úr Cord-
ura eða Ks-100 efnum, henta vel
íslenskum aðstæðum. Þó að hér séu
nefnd þessi tvö efni, em mörg önnur
efni sem duga nokkuð vel við venju-
legt álag. Töskurnar þurfa að vera
með hörðu baki, svo að þær fari ekki
í teinana. Athuga þarf, hvort vel sé
gengið frá saumum, festingum og
krókum, að utan sem innan. Rétt er
að athuga, hvort töskurnar passa vel
á bögglaberann með því að máta þær
þegar þær eru keyptar. Þá má ekk-
ert los vera á töskunum. Ekki mega
þær vera reyrðar þannig niður, að
reyni á festingamar eða erfítt verði
að losa þær af bögglaberanum. Einn-
ig þarf góð regnhetta að vera yfír
opinu og ólar til að herða að farangri.
Einn kost hafa Karrimor-töskur
fram yfir aðrar töskur. Það em krók-
amir. Þeir eru sterkir og er hægt
að skipta um þá ef þeir brotna. Þeir
era stillanlegir, og hægt er að ljölga
þeim. Það er góður kostur ef menn
eru með álbögglabera, því að álags-
dreifingin verður jafnari.
Því miður eru ekki fáanlegar nein-
ar töskur hér á landi sem eru vatns-
heldar. Því er gott ráð að pakka öllu
í plastpoka. Plastpokar varna því líka
að farangur eyðileggist vegna hrist-
ings. Þeir sem vilja töskur úr vatns-
heldu efni, fá þær i Þýskalandi. Þær
heita Ortlib, en frést hefur að Karri-
mor-verksmiðjan sé farin að fram-
leiða töskur úr líku efni. Þessum
töskum fylgir þó sá galli að efnið
„andar“ ekki og ef vatn á annað
borð kemst í þær getur aliur farang-
ur farið á flot.
Aldrei ætti að bera farangur á
bakinu eða á annan hátt utan á sér,
nema viðkvæman búnað ss. myndvél.
Það er líka slæmt að hlaða öllum
farangri aðeins aftan á hjólið. Þu-
malfingursregla er að hafa 40%
þungans framan á hjólinu en 60% að
aftan. Sumir mæla með 60% að fram-
an og 40% að aftan. Láttu þér ekki
bregða þegar þú stígur á hjólið, eftir
að farangur er kominn á það. Þú
venst tilfinningunni eftir tvo daga.