Morgunblaðið - 22.04.1995, Blaðsíða 24

24 LAUGARDAGUR 22. APRÍL 1995
MORGUNBLAÐIÐ
L
ji
AÐSEIMDAR GREINAR
• •
Oryggi sjómanna
á minni bátum
Athugasemdir við grein Guðmundar Hallvarðssonar frá 8. apríl sl
A KOSNINGADAGINN 8. apríl
sl. birtist í Morgunblaðinu grein eftir
Guðmund Hallvarðsson 16. þing-
mann Reykjavíkurkjördæmis. Tilefni
greinarinnar var að koma á fram-
færi athugasemdum við grein mína
„Öryggi sjómanna á minni bátum“
sem birtist í Fiskifréttum föstudag-
inn 10. mars sl. og í Morgunblaðinu
laugardaginn 1. apríl sl. Þingmaður-
inn hefur eitt og annað við grein
mína að athuga, m.a. þetta: Tilskrif
formanns Vélstjórafélags íslands
drógust í nokkrar vikur en birtast
nú af einstakri tilviljun rétt fyrir
kosningar. Hann fellur í þá gryfju
að hagræða sannleikanum með
tvennum hætti. í fyrsta lagi með því
að birta hluta og í engu samhengi
það sem eftir mér er haft í þingtíðind-
um. - Eða voru þetta kannske vald-
ir kaflar af hálfu lögfræðings LÍÚ
sem hann fékk í pósti. í annan stað
hefði hann átt að geta frekar um
þau tvö önnur lagafrumvörp sem
fylgdu frumvarpinu um atvinnurétt-
indi vélfræðinga og vélavarða þ.e.
breytingar á lögum um atvinnurétt-
indi skipstjómannanna á íslenskum
skipum nr. 112/1984 svo og frum-
varp til laga um áhafnir íslenskra
kaupskipa sem ég mun sérstaklega
koma inn á hér á eftir. Þingmaðurinn
ber það upp á mig að í grein minni
hagræði ég sannleikanum og slíti
efnisatriði úr samhengi með vilja.
Hér er um stór orð að ræða sem
þingmaðurinn er beðinn, annað
hvort, að staðfesta opinberlega með
rökstuðningi, eða ef engin rök
finnast, en þau koma engin fram í
grein hans frá 8. apríl sl., þá að biðj-
ast afsökunar á ummælum sínum.
Ummæli af þessu tagi geta tæpast
flokkast undir annað en róg af verstu
tegund sem ekki er hægt að sitja
undir og verður ekki setið undir.
Þingmaðurinn gerir birtingartíma
greinarinnar að umtalsefni og lætur
í það skína að ég hafi valið hann,
svona skömmu fyrir kosningar, í
pólitískum tilgangi. Hvað vakir eigin-
lega fyrir blessuðum þingmanninum?
Var ég í framboði? Ekki mér vitan-
lega. Hvaða pólitíska hagsmuni er
verið að fjalla um? Virðulegi þing-
maður, sannleikurinn um birtingar-
tímann er sá að þessi grein var skrif-
Svona vinnubrögð
flokkast undir forsjálni,
segir Helgi Laxdal, rík-
ari en almennt gerist í
okkar samfélagi.
uð 28. feb. sl. eða um sama leyti og
ég átti fyrmefnt símtal við þig. Ég
ætlaði að fá hana birta í Fiskifréttum
en var í fyrstu tjáð að hún fengist
ekki birt þar strax þar sem búið
væri að ráðstafa öðrum plássinu í
blaðinu. Þá leitaði ég til Morgun-
blaðsins og fékk þær upplýsingar að
ég gæti fengið greinina birta, en
engu væri hægt að lofa um hvenær
röðin kæmi að henni, þar sem tölu-
vert væri á lager af greinum sem
biðu birtingar. Við þessa niðurstöðu
sætti ég mig, enda ekki um annað
að ræða, þar sem ég ræð engu um
birtingu né birtingartíma á aðsendu
efni hjá Morgunblaðinu, sem helst
mátti skilja af orðum þingmannsins.
Þú segir að ég hafi slitið áðurnefnd
ummæli þín, sem birtust í þingtíðind-
unum, úr samhengi með vilja og til
þess að staðfesta þá skoðun þína
birtir þú viðbótarkafla úr þinni ræðu
svo og ummæli Pálma Jónssonar al-
þingismanns, sem hann viðhafði þeg-
ar hann mælti fyrir frumvarpinu.
En kemur eitthvað nýtt fram sem
staðfestir þessa fullyrðingu þína?
Þvert á móti, það sem þama kem-
ur fram staðfestir enn frekar það sem
ég hef áður sagt. Báðir látið þið þing-
mennimir að því liggja að með fram-
varpinu sé verið að ganga of langt
varðandi menntun þessara manna.
Það verður ekki skilið á annan hátt
en þann, en að sú þekking sem fyrir-
hugað er að bjóða uppá varðandi
vélbúnað bátanna sé öryggi þeirra
óviðkomandi þrátt fyrir dæmin sem
ég rakti í grein minni sem ganga í
þveröfuga átt. En í hveiju felast nú
kröfumar? Staðreyndin er sú að með
framvarpinu var verið að draga vera-
lega úr kröfum á þessu sviði frá gild-
andi lögum. Það sem meira er, í
framvarpinu var hvorki námstími né
námsefni ákveðið, þess í stað gert
ráð fyrir því að menntamálaráðherra
ákveði hvorutveggja í reglugerð. Til
viðbótar fá þeir sem náð hafa vissum
aldri og starfað hafa ákveðinn tíma
í greininni sín réttindi send heim í
pósti. Að þessu skoðuðu er mér ekki
nokkur leið að átta mig á, á hvaða
forsendu þingmaðurinn taldi að verið
væri að ofgera þessum hópi með stíf-
um reglum einfaldlega vegna þess
að þær hafa ekki verið settar enn
og enginn veit, ekki einu sinni þing-
maðurinn, hvað þær koma til með
að geyma. Svona vinnubrögð hljóta
að flokkast undir forsjálni, ríkari en
almennt gerist í okkar samfélagi.
Þingmaðurinn er alveg hissa, af
hveiju ég geti ekki, svona í leiðinni,
tveggja annarra frumvarpa sem sam-
in vora af sömu nefnd og fylgdust
að í gegnum þingið og það að ég
fjallaði ekki sérstaklega um þau á
að staðfesta það að ég hafi slitið
efnisatriði úr samhengi og hagrætt
sannleikanum. Ég hafði athuga-
semdir við ummæli þín sem tengdust
afmörkuðu efni í einu frumvarpanna,
ber að skilja þig svo að því að ég
hafði athugasemdir við afmarkað
efni í einu frumvarpanna þá beri
mér skylda til að fjalla einnig um
hin hvort sem ég hafði eitthvað um
þau að segja eða ekki? Dæmalaus
málflutningur.
Þingmaðurinn gerir það að um-
talsefni að enginn fulltrúi Sjómanna-
félags Reykjavíkur hafí átt sæti í
þeirri nefnd sem samdi frumvarp til
laga um áhafnir íslenskra kaupskipa.
Það er rétt, hitt er annað mál að um
það er ekki að sakast við formann
VSFÍ, hann skipaði ekki í nefndina,
sem ég vona að þingmaðurinn geri
sér grein fyrir. I nefndina skipaði
samgönguráðherra Halldór Blöndal
og ef þingmaðurinn hefur fram að
færa athugasemdir við skipunina þá
ætti hann að snúa sér til hans með
þær. Það er líka rétt að það komi
fram að ég óskaði eftir því margoft
við formann nefndarinnar að fulltrúi
frá Sjómannafélagi Reykjavíkur tæki
þátt í störfum nefndarinnar þegar
hún fjallaði um mönnunarmálin.
Sama gerðu a.m.k. aðrir fulltrúar
yfírmanna, en greinilega án árang-
urs. Þetta vita bæði forastumenn
Sjómannafélagsins og þingmaðurinn
þótt hann nú þykist
koma af fjöllum og hafi
uppi dylgjur um með-
ferð málsins í nefnd-
inni. Hann gerir efni
6. gr. sem felld var út
í samgöngunefnd
þingsins, án þess að
nefndin leitaði sér upp-
lýsinga um hvað stæði
að baki, sem er kapituli
útaf fyrir sig, að sér-
stöku umræðuefni og
segir mig hafa beitt
mér af ofurkappi fyrir
efni hennar.
Ekki veit ég hvaðan
þingmaðurinn fékk sínar upplýsingar
um störf nefndarinnar.
Það er rétt, ég taldi efni greinar-
innar nauðsynlegt, eingöngu af fag-
legum forsendum sem er ef til vill
framandi fyrir þingmanninn. Tilefnið
er þetta: Með tilkomu mönnunar-
nefndar er fellt.úr lögunum ákvæðið
um fjölda vélstjóra og annarra yfir-
manna á einstökum skipum líkt og
gerst hefur, það ég best veit, á hinum
Norðurlöndunum. Það verður því
hlutverk mönnunamefndar að
ákveða hveiju skipi lágmarksmönn-
un og gefa út skírteini þar um.
A hinum Norðurlöndunum starfa
undirmenn bæði á þilfari og í vélar-
rúmi á kaupskipum. Til þess hafa
þeir hlotið ákveðna grunnmenntun
og þjálfun sem tekur allt að 26 mán-
uði. Það segir sig sjálft að það hlýt-
ur að hafa áhrif á störf og fjölda
vélstjóra um borð í hveiju skipi hafi
þeir sér til aðstoðar sérþjálfaða und-
irmenn.
Þess vegna vildi ég tryggja, ef til
þessa kæmi hér á landi, að undir-
menn kaupskipa hefðu líkan starfs-
vettvang og gerist í næsta nágrenni,
að þá hefðu þeir hlotið til þess
ákveðna grunnþjálfun. I frumvarpinu
var m.v. einn eftirtalinna námsá-
fanga: Vélavarðanám, sveinsréttindi
af málmiðnaðarbraut eða viðurkennt
rafsuðunám. Til viðbótar gerði grein-
in ráð fyrir því að ráðherra festi í
reglugerð nánari ákvæði um mennt-
un þessara manna. En af hveiju voru
þessar námsbrautir valdar? Einfald-
lega vegna þess að hér á landi er
ekki boðið upp á nám og þjálfun
fýrir undirmenn kaupskipa líkt og
gerist með frændþjóðum okkar og
þær námsbrautir sem hér hafa verið
nefndar virðast falla einna best að
störfum þessara manna.
Dylgjur þingmannsins um það að
ég hafí viljað að undirmenn kaup-
skipa lykju vélavarðariami til þess
eins að gera þá að félagsmönnum í
VSFÍ lýsa bara einu, vanþekkingu
þess sem slíkt festir á blað. Þingmað-
urinn á að vita betur sem formaður
Sjómannafélags Reykjavíkur um
árabil og núverandi þingmaður.
Starfsmenntun ein og sér ákvarðar
ekki félagsaðild, það eru önnur atriði
sem henni ráða. Þing-
maðurinn hefur um það
langt mál að deilur hafí
verið uppi milli Sjó-
mannafélags Reykja-
víkur og útgerðar-
manna kaupskipa varð-
andi starfsvettvang
undirmanna. Koma þær
deilur þessu máli við?
Nei, það gera þær ekki
ef við tökum mark á
þeim lögmönnum sem
leitað var til um málið
þegar það var í vinnslu.
Þeirra niðurstaða var
sú að í þeim tilfellum
þegar kjarasamningur Sjómannafé-
lags Reykjavíkur og væntanleg lög
um áhafnir kaupskipa skarast, réði
samningurinn. Þess vegna hefði 6.
gr. framvarpsins, þótt hún hefði orð-
ið að lögum, engu breytt um starfs-
vettvang undirmanna um borð í
kaupskipum. Enda átti hún ekki að
breyta honum. Ákvæðið átti bara að
tryggja það ,að ef Sjómannafélag
Reykjavíkur einhvem tíma semdi um
breytingu á starfsvettvangi sinna
manna um borð í kaupskipum, þá
þyrftu þeir sem starfa bæði á þilfari
og í vél að uppfylla ákveðin námsskil-
yrði. Af hveiju námsskilyrði? Vegna
þess að vinnufyrirkomulag af þessu
tagi hefur það í för með sér að undir-
mönnunum era falin flóknari störf
en áður. Störf sem sumpart falla
undir verkstjórn yfirvélstjóra skip-
anna. Þess vegna verður að tryggja
það að undirmennirnir búi yfir næg-
anlegri verkkunnáttu og hæfni í sam-
ræmi við breytt störf. Sé það ekki
gert eru breytingar í þessa átt gagns-
lausar. Yfirvélstjórum skipanna er
fenginn óþjálfaður starfskraftur sem
ef til vill ræður ekki eða illa við sín
verkefni. Þess vegna er vinnufyrir-
komulag um borð og starfsmenntun
einstakra áhafnarmeðlima ekki
einkamál Sjómannafélags Reykja-
víkur þótt það megi lesa úr orðum
þingmannsins. I lokin getur þing-
maðurinn þess að ég hafí leyft mér
að tala við flokksbræður mína í
Framsóknarflokknum, eins og hann
orðar það, um ýmis mál sem félagið
hefur varðað á liðnum áram. Flokks-
bundinn er ég hvergi. Hitt er rétt,
að ég hefi bæði snúið mér til þing-
manna Framsóknarflokksins og
þingmanna annarra flokka með ýmis
mál sem félagið varðar og hefi í öli-
um meginatriðum ekkert nema gott
um þau samskipti að segja. Þing-
menn hafa almennt tekið minni mála-
leitan vel þótt þar á séu undantekn-
ingar eins og gengur og tæpast get-
ur talist fréttaefni. Ég hef einnig
leitað til þín varðandi tvö mál sem
félagið varðar. Kjósir þú að gera þín
afskipti af þeim að blaðamáli er það
auðsótt mál af minni hálfu.
Höfundur er formaður VSFÍ.
_____Æta._____
Helgi Laxdal
Undarlegir
eni eyiabúar
IJndir
sktlnlngstréiiu
ÓLEYST er enn ráðgátan um
það af hveiju verðandi íslendingar
fluttu frá Noregi út yfir haf. Vitað
er að þeir skáru sig úr um ýmis-
legt þegar áður en þeir fluttu. Eitt
er afar lífleg munnleg frásagnar-
hefð, sem fomritin byggðust á
seinna meir. Það hefur orðið til að
myndast hafa getgátur um annan
uppruna þeirra en þáverandi Norð-
manna yfírleitt. Oft var orsök
flutnings vestur yfir þijóska og
útistöður við nýtt miðstýrt vald
Haralds hárfagra. Margir komu frá
úteyjum norskum eða eyjaklösum
vestan Norðursjávar. - Þeir voru
semsé meira og minna eyjabúar
fyrir er þeir fluttu til hinna undar-
legu útskeija er vér byggjum nú.
Skýringanna á undarlegheitum ís-
lendinga sé þarna að leita, þar eð
eina reglan án undantekinga í
heiminum er sú að eyjabúar séu
skrítnir.
Eyjar Miðjarðarhafsins eru
þekktar fyrir sterkt ættarveldi og
blóðhefnd. írar eru grunsamlega
undarlegir. Færeyingar eru næst-
þráasti þjóðflokkur jarðar. Eng-
lendingar væru undarlegir einnig,
hefðu þeir ekki alltaf litið á sig sem
meginland, og á Evrasíu sem risa-
stóra eyju suðaustan við England,
sbr: fyrisagnir í enskum blöðum
fyrr á öldinni: „Evrópa einöngruð
frá Stóra-Bretlandi vegna þoku á
Sundinu."
Eina eyjan sem rúmar öll þessi
undarlegheit meðal fárra íbúa
sinna er Island. Er ættarveldi? Já!
Er blóðhefnd? Já, en aðeins í mis-
kunnarlausara formi en suður í
Miðjarðarhafi. Borgríkið ísland er
ekki fjölmennari en svo að í Iceland
City hafa allir margséð öllum
bregða fyrir og allir ganga um
með einhvern hvarsáégnúaftur-
þennan svip um göturnar. Fáinenn-
ar klíkur og klön, oft afkomendur
norðlenskra prestaætta sitja í ráðu-
neytunum, stjómmálunum, skóla-
kerfí og samskonar klíkur ráða
listalífinu, ákveða t.d. bókmennta-
smekkinn, hvaða rithöfundar eða
ritverk eru á vetur setjandi og
hver ekki. Frá kokkteilboðunum í
nóvember og desember hvert ár
ganga boðin út um hver skuli sett-
ur á og hver myrtur, með hægu
aðferðinni, þ.e. þeirri kvalafyllri.
Sjálfur hef ég t.d. setið og hlustað
á bókasafnsfræðinga láta boð út
ganga um að þessi bók sé léleg
en hin góð, og þá að sjálfsögðu
að bókunum ólesnum. Morðin taka
etv. tíu ár f stað sekúndu, og þján-
ingin í réttu hlutfalli við lengdina.
Oscar Wilde hefur lýst því í frægu
kvæði um morðingja hvemig hin
hægvirkari vopn eru miskunnar-
lausari en hin. Góðir höfundar sem
em ekki í náðinni eiga sér ekki
viðreisnar von, og verk þeirra
hverfa héðan til eilífðar. Þau em
ekki dæmd eftir þvf hvað í þeim
stendur, heldur hvert sé nafn höf-
undar.
Sjálfur er ég ókunnugri högum
meðal myndlistarmanna og tónlist-
armanna, en ekki kæmi á óvart
að giltu sömu lögmál lögleysunnar
þar. í fáveldi ættarsamfélagsins
er þetta vald oft óformlegt og því
óátækt. Sá sem finnur ekki óvin
sinn getur ekki ráðist til atlögu við
hann.
Fróðlegt er að ferðast með hin-
um innfæddu þessarar eyþjóðar
suður um lönd og fylgjast með við-
brögðum þeirra þegar þeir sjá þá
ótrúlegu nýlundu, að hægt sé að
lifa lífinu á annan veg, og vita-
skuld verri, en þeir lifa sjálfir.
Spánveijar em letingjar og
ómenni, ítalir glæpalýður upp til
hópa.Húsin þeirra em hrörleg eða
ónýt. Hvergi em hús betur byggð
en á íslandi. Svo hafa þau þann
kost að vera rétthyrnd og ekkert
óþarfa flúr á þeim eins og hjá þeim
þarna suður frá. Þannig sólar-
landaferðir enda oftast á þann
hamingjusama veg að menn koma
heim til sín og hafa fengið stað-
fest að allt sé best hjá okkur, í
Ieeland City eða úthverfum henn-
ar.
En fróðleiksþyrstir em hinir inn-
fæddu. Það einkennir gáfaða þjóð.
Þannig er afar mikið um erlendar
fréttir í öllum þeim fjölmiðlum er
þær flytja. Þær em hins vegar oft
dálítið sérstakar að því leyti að þær
snúast ekki um að auka við það
sem við vitum um erlendar þjóðir,
heldur um það hvað þær vita um
okkur. Yfírritaður var fréttaritari
íslensks íjölmiðils í erlendu ríki um
nokkurra ára skeið. Þó nokkuð var
um að ég yrði að neita tilmælum
frá hinum eða þessum um að flytja
af því fréttir þegar lögreglulúðra-
sveit Hesteyrar spilaði á einhveiju
torgi úti í úthverfum. Það gat þurft
hörku að komast hjá að flytja svona
fréttir.
Yfírleitt er það spuming hvort
ekki einkenni þessa þjóð miklu sjálf-
lægari hugsun en gengur og gerist
meðal gróinna menningarþjóða
Evrópu, bæði sjálflæg hugsun á
vegum þjóðarinnar og á vegum
hvers manns um sig. Umferðar-
menningin er sýning á því hvemig
hefur tekist til að kenna mönnum
félagslega hegðun með tilliti til
annarra.
Þeim sem hafa skólast í umferð
á evrópskum vegum fínnst enn að
hann sé að aka inn í hænsnahóp
þegar hann ekur út á reykvískar
götur. Þó skal viðurkennt að þetta
fer hægt batnandi - en hægt.
Skyldi það taka þjóðina tvö hundruð
ár að Iosna við einstaklingshyggju
bændamenningarinnar og taka upp
félagslega hegðun borgarbúans?
Egill Egilsson
r.
»
i
I
i
i
>
>
i
i
f'
>
í
>
>
>
i
i:
i
í
i