Morgunblaðið - 22.04.1995, Blaðsíða 6

6 C LAUGARDAGUR 22. APRÍL 1995
MORGUNBLAÐIÐ
Norrænar bókmenntir á Spáni
Kuldi og hiti í
norðri o g suðri
ÞRJÚ skáld „kynslóðarinnar frá 1927“ saman á mynd þetta bók-
menntasögulega ár: Federico García Lorca, Pedro Salinas og
Rafael Alberti.
NORÐRIÐ er í augum Spánveija
tákn kuldans. Spánveijum verður
því tíðrætt um kulda þegar þeir
ræða við og um Norðurlandabúa.
Skáldið Luis García Montero frá
Granada sem skrifar inngang að
bókinni Norrænar smásögur í
hundrað ár sem komin er út hjá
Ediciones de la Torre í Madríd legg-
ur út af kuldanum í umfjöllun sinni
um norrænar bókmenntir.
Inngangurinn nefnist Sagt frá
kuldanum og þar er komist að þeirri
niðurstöðu að frásagnir af kuldan-
um auki skilning Spánveija á hitan-
um því að sérhver vitneskja um
aðra stuðli að sjálfsskilningi, sé
manni sjálfum spegill. Samkvæmt
því sé unnt að vera norrænt skáld
á Spáni eða Miðjarðarhafshöfundur
í Noregi. Við berum öll norðrið og
suðrið í okkur, kuldann og hitann.
í þessu tilviki má líklega enn einu
sinni leita fanga í Alsnjóa Jónasar
Hallgrímssonar: „Ber sig það allt í
ljósi lita, lífið og dauðann, kulda
og hita.“
García Montero vitnar í sögu
Guðbergs Bergssonar, Maðurinn er
myndavél sem birtist í Norrænum
smásögum og segir í upphafi frá
dögunum sem voru: „Undarlega
sólríkir, hafið rennislétt eins og
nýrunnið út úr minni guðs. Og það
var undarlega hlýtt, svona langt í
norðri, en það var svalt í söngvum
og ljóðum."
Norðmaðurinn Rafael Alberti
Rafael Alberti (f. 1902) er eina
skáld „kynslóðarinnar frá 1927“
sem enn er á lífi. Þessi Andalúsíu-
maður að uppruna lýsti því yfir
ungur að árum og í því skyni að
storka umhverfí sínu að hann væri
í raun og veru norskur höfundur.
Að mati García Monteros vildi Rafa-
el Alberti ekki láta líta á sig sem
skáld vinsællar andalúsískrar hefð-
ar sem García Lorca var meðal
annars fulltrúi fyrir. Hann vildi
ekki láta skipa sér í sveit eða binda
sig við menningu föðurlandsins.
„Kynslóðin frá 1927“ er ein hin
merkasta í spænskri bókmennta-
sögu og hefur verið kölluð ný gull-
öld. Ung skáld komu saman í Se-
villa 1927 til að minnast skáldsins
Luis de Góngora. Auk Albertis til-
heyra þessari kynslóð Federico
García Lorca, Pedro Salinas, Jorge
Guillén og Dámaso Alonso. Síðan
bættust við Gerardo Diego, Luis
Cemuda, Emilio Prados, Manuel
Antolaguirre og Vicente Aleix-
andre.
Alberti vakti mikla athygli fyrir
ljóðabók sína, Sjómaður í landi
(1924), en kunnasta ljóðabók hans
er Um englana (1929). Þetta er
heimslokabók, myndrík ljóð í anda
súrrealista. Eini engillinn sem lifir
ósköpin af er sár og vængbrotinn.
Spænskur súrrealismi
En það var ekki síst Vicente
Aleixandre með Skugga paradísar
(1944) og öðrum verkum sem gerði
spænskan súrrealisma svo sérstæð-
an og magnaðan að oft heyrist því
fleygt að súrrealisminn hafí náð
lengra á Spáni og skilað dýpri list
en í heimalandinu, Frakklandi.
Hjá García Lorca var skrefið stig-
ið til fulls í Skáldi í New York (ljóð-
in ort í New York 1929-30, komu
fyrst út 1940 í Mexíkó og Banda-
ríkjunum).
Skáld í skugga
í skugga „kynglóðarinnar frá
1927“ hafa spænsk skáld ort síðan.
Það hefur ekki komið í veg fyrir
að mörg merk skáid hafa komið
fram á Spáni: Miguel Hemández,
Blas de Otero, José Hierro, Jaime
Gil de Biedma, Pere Gimferrer og
fleiri. Hið eilífa þroskar djúpin sín,
úrval spænskra ljóða 1900-1992 í
þýðingu Guðbergs Bergssonar sýnir
þetta meðal annars. Yngsta skáldið
í þeirri bók er Blanca Andreú (f.
1959), en hún hefur tekið upp dul-
úðgan og myndrænan stíl sem
minnir fremur á „kynslóðina frá
1927“ en hina svokölluðu „kynslóð
frá 1936“ sem kennd er við borga-
rastyijöldina og var skorinorð í ljóð-
um sínum sem oft vora ádeilur. Til
gamans má geta þess að Blanca
Andreú leitar á slóðir kuldans því
að hún tileinkar sænska skáldinu
Wemer Aspenström ljóð sem að
einhveiju Ieyti sækir innblástur til
hans.
Dæmigert skáld fyrir kynslóð
borgarastyijaldarinnar er José Hi-
erro (f. 1922). Hann sat lengi í
fangelsi á Francotímunum og hefur
ort raunsæislega um samtímann,
en hallast að annars konar ljóða-
gerð nú. Hierro býr í Madríd og er
mjög viðurkennt og margverðlaun-
að skáld, m.a. hlaut hann Spænsku
þjóðarverðlaunin í bókmenntum
1990. Bók ofskynjananna eftir Hi-
erro kom út 1966 og hafa menn
til einföldunar freistast til að skipta
ljóðagerð hans í tvö tímabil: Heim-
ilda- og ofskynjana.
„Við lifum og deyjum dauða og
annarra manna lífi. / Hinir dauðu
hvfla níðþungt á herðum okkar“,
yrkir Hierro í þýðingu Guðbergs.
Jóhann Hjálmarsson
Klukku-
streng’ir í
Hveragerði
Hveragerði. Morgunblaðið.
LEIKFÉLAG Hveragerðis fram-
sýnir leikritið Klukkustrengi eftir
Jökul Jakobsson í Hótel Ljósbrá í
kvöld laugardagskvöld kl. 20.30.
Leikritið Klukkustrengir §allar
um líf fólks í litlum bæ þar sem
lítið er um að vera. En koma orgel-
stillara til bæjarins veldur upp-
námi meðal bæjarbúa og á eftir
að verða afdrifarík.
Leikstjóri verksins er Anna Jór-
unn Stefánsdóttir og með helstu
hlutverk fara Svala Karlsdóttir,
Stefán Pétursson og María Krist-
jánsdóttir.
Leikfélagið hefur nú fengið að-
stöðu í Hótel Ljósbrá undir æfing-
ar og sýningar og er það mikil bót
frá því sem áður var er leikfélagið
sýndi í Grannskólanum í Hvera-
gerði.
Næstu sýningar á Klukku-
strengjum verða síðan á Hótel
Ljósbrá sunnudags- og þriðjudags-
kvöld kl. 20.30.
♦ ♦ »
Burtfarar-
tónleikar
GESTUR Pálsson saxófónleikari
heldur burtfarartónleika í dag
laugardag kl. 16
í sal FÍH-tónlist-
arskólans að
Rauðagerði 27.
Á efnisskránni
era lög úr ýmsum
áttum og hefur
Gestur fengið til
liðs við sig Árna
Heiðar Karlsson
píanóleikara, Ró-
bert Þórhallsson bassaleikara og
Einar Val Scheving trommuleik-
ara. Sérstakur gestur er gítarleik-
arinn Kristján Eldjárn.
Aðgangur er ókeypis.
Gestur
Pálsson
Barnabókaútgáfa 1994
Hvað bjóðum
við bömunum?
í fyrri yfírlitsgrein sinni um bama- og unglingabækur liðins
árs gallar Sigrún Klara Hannesdóttir um frumsamdar
íslenskar bækur og víkur að þeirri staðreynd að dregið
hefur verið úr bamabókaútgáfu.
ETTA er í ijórða sinn sem undirrit-
uð gerir tilraun til að draga saman
yfírlit yfír barnabókaútgáfu næstl-
iðins árs. Tilgangur yfírlitsgreinar
af þessu tagi er þó ekki að gefa einstökum
bókum umsögn. Fyrst og fremst er verið
að skoða afrakstur liðins árs, leita að ein-
hvers konar tilhneigingum, benda á það sem
vekur athygli og skoða þá þróun sem orðið
hefur. Að sjálfsögðu er ekki mögulegt að
nefna allar bækur sem út koma og ekki er
heldur gerð tilraun til að fjalla um rit eftir
einhverri gæðaröð.
Árin 1992 og 1993 virtist bókaútgáfa
fyrir böm og unglinga vera nokkuð grósku-
mikil og bæði árin komu fram á sjónarsvið-
ið nýir höfundar sem bættu við gróðri á
akur íslenskra bamabóka. Þetta hefur verið
mjög ánægjuleg þróun því þjóðinni er mjÖg
mikilvægt að bömin hafí gott úrval af lestr-
arefni við sitt hæfi. Bækumar þurfa að vera
vandaðar, vel unnar og efnið að höfða til
lesendanna. Hvort íslensk þjóð verður jafn-
vel læs í framtíðinni og hún hefur verið hing-
að til fer eftir því hvort bækur era þannig
úr garði gerðar að þær geti keppt við ótal
aðra miðla sem kalla á athygli yngri kynslóð-
arinnar.
Samkvæmt íslenskum bókatíðindum
1994 komu út um það bil 40 framsamdar
bækur (þar með taldar endurútgáfur) og
um 60 þýddar bækur. Þetta er talsvert
minna en undanfarin ár, þegar útgáfan hef-
ur verið 140-150 titlar á ári, en þó má vera
að eitthvað komi út af bókum sem ekki
komast inn í íslensku bókatíðindin. Þar má
telja til dæmis allar bækur Námsgagnastofn-
unar, sem sinnir talsvert mikilli útgáfu ann-
arra bóka en beinna kennslubóka, en heldur
er ólíklegt að þar hafí orðið aukning milli ára.
ADDA lærir að synda eftir Jennu og
Hreiðar kom út í fjórðu útgáfu. Mynd-
skreytingar eru eftir Erlu Sigurðar-
dóttur.
Nýir liðsmenn
Þótt augljóslega sé samdráttur í bókaút-
gáfu fyrir börn á íslandi skal þó fyrst nefna
vaxtarbroddana, þá sem nýir koma fram á
sjónarsviðið. Þar má fyrst telja Guðrúnu
Eiríksdóttur, sem fékk Islensku barnabóka-
verðlaunin árið 1994 fyrir bók sína Röndótt-
ir spóar. Enn hefur nýr höfundur fengið
fyrstu bók sína útgefna fyrir tilstilli Is-
lensku bamabókaverðlaunanna og hefur
sjóðurinn því náð fyllilega þeim tilgangi
sínum að örva höfunda til skrifta og auka
fjölbreytni á íslenskum bamabókamarkaði.
Ánnar nýr höfundur er Hildur Einarsdóttir,
sem sendi frá sér nútíma sveitasögu með
nafninu Dekurdrengur á dreifbýlisbomsum.
Báðar era sögurnar rótfastar í íslensku
nútímasamfélagi og sýna börn í eðlilegu
umhverfi. Hér má einnig nefna yngsta rit-
höfundinn, Helga Bachmann, sem er aðeins
níu ára. Saga hans Ævintýraprinsinn vekur
bjartsýni á að í framtíðinni vilji höfundar
leggja það fyrir sig að skrifa bækur fyrir
börn. Samt vekur það athygli hversu fáir
nýir höfundar feta nú út á þessa braut og
er hér talsvert mikil fækkun á milli ára.
Má getum að því leiða að útgefendur séu
heldur ragir við að gefa út bækur óþekktra
höfunda.
Myndlistarmenn
Fleiri nýliðar reyna sig við myndskreyt-
ingar og er það athyglivert að sjá hversu
margir íslenskir myndlistarmenn era til
taks við að myndskreyta. Má ef til vill
þakka það þróttmiklu starfi myndlistarskól-
anna. Af nýliðum hér má nefna Þorfínn
Sigurgeirssön, sem á myndir og texta í
bókinni Lísa Dóra súpersterka. Þar segir
frá lítilli stelpu sem getur horfíð frá hafra-
grautnum á augabragði og tekst að láta
hversdagsleikann víkja fyrir hugarfluginu.
í hennar heimi er ekkert vandamál að binda
hnút á Kuldabola. Þó kann ég ekki við
þessa nafngift. Við eigum ágætt orð yfir
það sem á enskunni er kallað „super“.
Þorfínnur á einnig myndir við texta Sigríð-
ar T. Óskarsdóttur í bókinni Rebbabræður
eignast vini. Tófumyndir hans vantar feg-
urð refsins og tign og rebbarnir hans eru
ekki nógu íslenskir. Halla Sólveig Þorgeirs-
dóttir myndskreytir Kvöldsögur Þorgríms
Þráinssonar. Myndimar eru í fullum litum,
líflegar og skemmtilegar. Auk heilsíðu-
myndanna eru litlar skrejlingar á textasíð-
unum. Halla er greinilega upprennandi
myndskreytir. Olga Bergmann mynd-
skreytir sögu Árna Bergmanns um Stelp-
una sem var hrædd við dýr. Ásta er hrædd
við öll dýr, stór og smá, en tekst að yfír-
vinna hræðsluna. Myndirnar era vatnslita-