Morgunblaðið - 27.04.1995, Blaðsíða 4

4 B FIMMTUDAGUR 27. APRÍL 1995
MORGUNBLAÐIÐ
VIÐSKIPTI
Viðamikil handverkssýning í Perlunni
Smllingar
upp úr skúffum
í júní nk. verður haldin í Perlunni handverks-
sýning fyrír íslenskt handverks- og hugvits-
fólk frá öllum landsfjórðungum. Hanna
Katrín Fríðriksen talaði við Rósu Ingólfs-
dóttur, framkvæmdastjóra sýningarínnar.
„Þetta var upphaflega hugsað
sem farandssýning handverkmið-
stöðvar landsfjórðunga. Þátttakan
var hins vegar það mikil að það er
aðeins hægt að halda sýninguna í
Reykjavík að þessu sinni,“ segir
Rósa. „Síðar væri hægt að taka
ákveðin atriði út úr sýningunni og
ferðast þannig með hana. Þar er
ég ekki síður að horfa til útlanda."
Að sögn Rósu er íðir fyrst og
fremst hugsuð sem menningar- og
sölusýning. „Þetta á líka að vera
virðingarvottur við það fólk sem af
dugnaði og þrautseigju í bland við
alveg ótrúlega listræna útsjónar-
semi hefur brotið sér frumlega og
listræna leið til nýsköpunar. Hér
er um að ræða atvinnuskapandi
farveg til framtíðar, en það er jafn-
framt undirtitill sýningarinnar,"
segir Rósa. „Með því að efna til
þessarar sýningar og bjóða fólki að
taka þar þátt, er ég í raun að draga
snillinga upp úr skúffum. Ég vil
hjálpa fólki að hjálpa sér sjálft."
Samræmt útlit
Litir sýningarinnar eru svartur
og gylltur eins og litir íslenska
skautbúningsins. Verið er að hanna
búninga fyrir þátttakendur í þeim
litum og segir Rósa skilyrði að vera
í þeim. Það sé_ í samræmi við þá
stefnu að hafa íði fyrstu sýninguna
af því tagi þar sem útlitið í öllu
sýningarhaldinu væri samræmt eins
og tíðkist víða á stórsýningum er-
lendis. „Þátttakendur fá þessi föt
frítt sem og ferðir utan af landi til
Reykjavíkur. íslandsflug mun fara
nánast á hvaða krummaskuð sem
er og lenda hjá snúrustaurunum til
þess að ná í fólk. Þá fá þátttakend-
ur fría gistingu á vegum Ung-
mennafélags íslands og ég er að
vinna í því að útvega þeim ódýrt
fæði. Þetta er allt í samræmi við
það markmið að gera öllu hand-
verksfólki um allt land jafnhátt
undir höfði varðandi sýningarþátt-
töku.„
Meðal mikils fjölda sýningarhluta
verður fatnaður og fylgihlutir úr
ýmis konar hráefni, skartgripir,
borðbúnaður, listmunir og ýmsir
Morgunblaðið/Kristinn
RÓSA Ingólfsdóttir hefur undanfarið ár unnið að
undirbúningi yfirgripsmikillar handverkssýningar
sem haldin verður í Perlunni í júní nk.
Utskriftamemar Samvinnuháskólans á Bifröst í námsferð í Portúgal
Myndum við fá trílljón úr
sjóðum Evrópusambandsins?
*
Utskriftamemar Samvinnuháskólans á Bif-
röst fóm í námsferð til Portúgals. Þessi
grein er hin fyrsta af fjórum sem munu birt-
ast í viðskiptablaðinu um rekstrarskilyrði í
Portúgal og um íslensk fyrirtæki þar.
Á MEÐAN nýjar atvinnugreinar hafa byggst upp í Portúgal í
kjölfar inngöngu í ESB hefur staða hinna hefðbundnu atvinnu-
greina, svo sem landbúnaðar, sjávarútvegs og fataiðnaðar, versnað.
LÉLEG lífskjör, mikið atvinnu-
leysi og verðbólga einkenndu
efnahagslíf í Portúgal fyrir
inngöngu þeirra í Evrópusambandið,
ESB, í janúar árið 1986. Erlendar
íjárfestingar voru litlar, samkeppnis-
hæfni hefðbundinna atvinnugreina
fór versnandi og Iífskjör landsmanna
voru léleg. Með aðstoð frá ESB hefur
Portúgölum tekist að endurmóta sam-
félagið með nýjum áherslum á at-
vinnugreinar svo sem; gármálaþjón-
ustu, iðnað og ferðamannaþjónustu.
Á meðan nýjar atvinnugreinar hafa
byggst upp hefur staða hinna hefð-
bundnu atvinnugreina, svo sem land-
búnaðar, sjávarútvegs og fataiðnaðar,
farið versnandi. Ólíkar aðstæður á
íslandi og í Portúgal benda ekki til
þess að við myndum njóta sömu að-
stoðar frá sambandinu og þeir.
Efnahagslíf í Portúgal hafði fyrir
inngöngu í ESB verið frekar bágbor-
ið. Atvinnuleysi var um 20% þegar
það var mest í kringum 1980. Helstu
atvinnugreinar voru sjávarútvegur,
fataiðnaður, efnaiðnaður og land-
búnaður. Það má segja að það sem
stóð Portúgal fyrir þrifum var að það
hafði ekki yfír neinum hefðbundnum
náttúruauðlindum að ráða, s.s. olíu,
orku eða auðugum fískimiðum. Lífs-
kjör voru léleg, verðbólga var um
30% árið 1984 og fjárfestingar er-
lendra aðila var lítil. Það má því segja
að við inngöngu í ESB hafi Portúgal
haft mikið að vinna og litlu að tapa.
Innganga Portúgal í ESB
Innganga í ESB hefur haft gríðar-
leg áhrif á efnahagslíf í Portúgal.
Samkvæmt upplýsingum frá ICEP
(Fjárfestinga- og viðskiptaskrifstofa
Portúgals) þá hefur stökkbreyting átt
sér stað bæði hvað varðar uppbygg-
ingu atvinnuveganna og rekstrarum-
hverfi fyrirtækja. Hefðbundnu at-
vinnuvegimir standa nú flestir höllum
fæti og fólk streymir úr sveitunum í
bæina, í leit að bættum lífskjörum.
Tækifæri sem sköpuðust með inn-
göngu í ESB:
* Möguleikinn á aðstoð frá ESB
hvað varðar uppbyggingu á efna-
hagsumhverfi í Portúgal.
* Aðgengi að Evrópumarkaði
(common market) með íbúafjölda upp
á 340 miljónir.
* Opnara hagkerfí Portúgala gagn-
vart erlendum fjárfestum og sam-
keppni.
* Róttækar breytingar á möguleik-
um erlendra fjárfesta í landinu.
* Þrýstingur á fyrirtæki að laga sig
að aðstæðum og standast samkeppni
á Evrópumarkaði.
* Tengja escudo, gjaldmiðli Portúg-
als við aðra gjaldmiðla í Evrópu í
gegnum Myntbandalagið.
* Stuðla að fijálsum fjármagnsflutn-
ingi milli landa í Evrópusambandinu.
Portúgal liggur landfræðilega vel
við hvers konar þjónustu og iðnaði
við ESB. Þeir hafa lagt áherslu á að
kynna sig gagnvart erlendum fjár-
fÉSBtum hvað varðar aðgengi að
Evrópumakaði og ýmis vilyrði gagn-
vart fjárfestum í landinu. Fjárfesting-
ar erlendra aðila tífölduðust á árunum
1986-1993 og horfðu þeir löngunar-
augum á þau tækifæri sem skapast
við það að komast inn á þennan 340
milljóna íbúa markað. Ennfremur
hefur ESB veitt fyrirtækjum sem tek-
ið hafa þátt í þessari uppbyggingu
ríflega styrki og góð lán.
Portúgalar hafa aðallega verið
þiggjendur fjármagns af ESB og
munu fá 20 milljarða dollara (1,2
trilljónir íslenskra króna) í styrki
fram að aldamótum. í kjölfar aukinn-
ar fjárfestingar fjölgaði fyrirtækjum
og þá sérstaklega sterkum erlendum
fyrirtækjum eða sameignarfyrirtækj-
um (joint venture) og útflutningur
jókst um 10-20% á árunum 1986-
1994. Atvinnuleysi sem var um 20%
fyrir inngöngu hefur minnkað niður
í 6% og er nú töluvert lægra en
meðaltalsatvinnuleysi í ESB. Lands-
framleiðsla hefur aukist um 30% á
þessum árum og verðbólga hefur
lækkað úr 30% niður í 5% árið 1994.
Aðstoð ESB hefur verið í samráði
við stjómvöld í Portúgal og hefur
henni verið hrint í framkvæmd í
gegnum ýmis þróunarverkefni á öll-
um sviðum atvinnulífsins. Einn mikil-
vægasti þátturinn í þessari uppbygg-
ingu var endurbætur á samgöngu-
kerfínu og á ýmsum sviðum iðnaðar.
Sem dæmi má nefna verkefni í iðn-
aði þar sem upplýsingamiðstöðvar
iðnaðarins hafa verið reistar víðsveg-
ar 1 landinu, þar sem innlendir og
erlendir fjárfestar hafa getað sótt
um styrki, aðstoð við þjálfun starfs-
fólks auk þess sem stuðlað hefur
verið að hagræði í rekstri fyrirtækja
í gegnum samráð og samnýtingu á
ýmsum þáttum. Einnig hafa verið
þróunarverkefni í ferðamannaþjón-
ustu, landbúnaði, sjávarútvegi og
textíliðnaði.
Atvinnulíf Portúgals hefur breyst
eftir inngöngu í ESB og í stað hefð-
bundinna atvinnugreina komu upp
nýjar greinar svo sem iðnaður, fjár-
mála- og ferðamannaþjónusta. Gífur-
legu fjármagni hefur verið veitt til
uppbyggingar í ferðamannaiðnaði.
Að sögn deildarstjóra ICEP hefur
einnig verið lögð áhersla á að einka-
væða ríkisstofnanir og má nefna að
nú hafa allir bankar að undanskildum
Seðlabanka Portúgals verið gerðir
að hlutafélögum og þar hafa erlend-
ir fjárfestar átt stóran hlut.
Samanburður við ísland
Nær ómögulegt er að bera saman
þessi tvö lönd hvað varðar áhrif inn-
göngu eða hugsanlegrar inngöngu í
ESB þar sem efnahagsástand, lands-
hættir og almenn lifskjör eru gerólík
í þessum tveimur löndum.
Aðspurðir um mikilvægi ESB í
uppbyggingunni í Portúgal taldi
deildarstjóri ICEP að sá stuðningur
ESB hefur veitt Portúgölum hafí
ráðið úrslitum um hvort gengið yrði
í sambandið. Þegar ESB ákveður
hveijir fá styrki og hveijir ekki er
sú ákvörðun tekin með hliðsjón af
þróunarstigi viðkomandi landa. Sam-
eiginleg jöfnunarstefna ESB kveður
á um að þau svæði sem eru vanþró-
uð fá sérstaka aðstoð og styrki. Port-
úgal er eitt af þeim svæðum sem
teljast til vanþróaðra svæða Evrópu.
Ólíklegt verður að teljast að ís-
lendingar muni njóta sömu aðstoðar
og Portúgalir. Framlög okkar til ESB
yrðu hugsanlega hærri en þeir styrk-
ir sem við myndum njóta. Samkvæmt
nýlegri skýrslu Viðskipta- og hag-
fræðideildar Háskóla íslands kemur
fram að hugsanlegt er að íslending-
um yrðu veittir styrkir til þróunar í
landbúnaði, til menntunar og til sér-
stakra svæða á landinu þar sem upp-
byggingar er þörf. Einnig gæti inn-
ganga orðið til þess að erlent fjár-
magn kæmi til landsins, Evrópu-
markaðurinn myndi ennfremur opn-
ast og meiri stöðugleiki gæti skapast
í hagkerfinu með tengslum við Mynt-
bandalagið og reglugerðir ESB þó
að um leið myndi evigrúm til sjálf-
stæðrar hagstjórnar þrengjast.
Af áðumefndum ástæðum telst
Portúgal ekki vera heppilegt ríki til
samanburðar við ísland hvað varðar
inngöngu í ESB. Hinsvegar gætu
íslendingar lært af þessu og lagt
meira fé í uppbyggingu og nýsköpun
í atvinnulífinu. Aðalmálið er þar með
ekki hvort við fengjum trilljón eður
ei heldur miklu frekar hvort við get-
um í framtíðinni byggt upp sterkt
efnahagskerfi sem stenst samkeppni
bæði við lönd innan ESB og utan
þess. Ef við náum þessu takmarki
þurfum við enga ölmusu og getum
frekar haldið sjálfstæði okkar í al-
þjóðlegum samskiptum.