Morgunblaðið - 27.04.1995, Blaðsíða 6

6 B FIMMTUDAGUR 27. APRÍL 1995
MORGUNBLAÐIÐ
VIÐSKIPTI
Bjartari tímar í iðnaði
NOKKUÐ hefur rofað til í íslenskum
iðnaði á síðustu misserum eftir erfíð
ár þar á undan. Hafa starfsskilyrði
greinarinnar batnað verulega sem
komið hefur fram í lægra raun-
gengi, minni skattaálögum, lægri
vöxtum og öflugri útflutningsmörk-
uðum.
í þessu hagstæða umhverfi jókst
velta um 7,8% í almennum iðnaði á
árinu 1994 og útlit er fyrir að tekist
hafí að snúa tapi í hagnað. Sam-
kvæmt könnun á afkomu 43 fyrir-
tækja í almennum iðnaði á fyrri árs-
helmingi 1994 stefndi í að hagnaður
yrði um 3,5% af tekjum en árið áður
varð 0,5% halli.
Forsvarsmenn iðnaðarins telja þó
ástæðu til að fara að öllu með gát
og stilla væntingum um aukna hag-
sæld í hóf. í ársskýrslu Samtaka iðn-
aðarsins sem lögð verður fyrir Iðn-
þing á morgun er bent á í þessu
sambandi að afkoman sé tæplega
nægilega góð tii að það fjármagn sem
bundið sé í greininni skili ásættanleg-
um arði miðað við hóflega ávöxtun-
arkröfu. Auk þess sé á það að líta
að iðnaðurinn þurfti að þola verulega
þyngri búsifjar vegna efnahagslægð-
arinnar en samdráttur í landsfram-
leiðslu gaf tilefni til. Það sé enn langt
í land að iðnaðurinn nái fullum styrk
og fái til baka allt það sem tapaðist
í efnahagslægðinni.
Velta jókst í flestum
greinum
Samkvæmt virðisaukaskatts-
skýrslum jókst velta í flestum grein-
um iðnaðar á árinu 1994. Mest var
veltuaukning í stóriðju, ál- og kísil-
járnframleiðslu eða um 19%. í vefj-
ariðnaði, skó- og fatagerð og sútun
og verkun skinna var aukningin tæp-
lega 14%. í efnaiðnaði er aukningin
tæplega 13% og í málmsmíði, véla-
viðgerðum, skipasmíði og skipavið-
gerðum ríflega 12%. í matvælaiðnaði
öðrum en fískiðnaði jókst veltan um
5,5% og í steinefnaiðnaði er aukning-
in tæplega 4%. í pappírsiðnaði jókst
veltan um 1,4% en í byggingariðnaði
dróst velta saman um 0,2%. Þessar
tölur verður þó að skoða með þeim
fyrirvara að ekki er tekið tillit til
þess ef um er að ræða blandaða starf-
semi í tilteknu fyrirtæki heldur er
sá þáttur sem er fyrirferðarmeiri lát-
inn ráða flokkuninni.
Útflutningsiðnaðurinn náði veru-
legum árangri á síðasta ári. Útflutn-
ingur stóriðjufyrirtækjanna nam um
13,5 milljörðum og jókst um liðlega
27% milli ára enda varð mikill bati
á útflutningsmörkuðum þessara fyr-
irtækja. En árangur smærri fyrir-
tækjanna er ekki síður athyglisverð-
ur því útflutningsverðmæti annarra
iðnaðarvara nam 7,5 milljörðum og
Starfsskilyrði iðnaðar hafa batnað verulega
á síðustu misserum vegna lækkunar raun-
gengis, lægri skatta, lægri vaxta og
hagstæðari útfiutningsmarkaða. Krístinn
Bríem kynnti sér þau viðhorf sem verða
uppi á Iðnþingi á morgun um stöðu iðnaðarins
Heildarvelta í janúar-desember 1993 og 1994
Samkv. virðisaukaskattskýrslum
AtVÍnnugreín MiUjónir króna Ja^es' Jaí^es-
Matvælaiðnaður 26.520,0 27.990,7 +5,5%
Vefjariðn., skó- og fatagerð, skinnav. 4.793,8 5.454,3 +13,8% |
Trjávöruíðnaður 5.646,7 5.724,3 +1,4% a
Pappírsiðnaður 12.626,9 12.803,8 +1,4% |
Efnaiðnaður 8.641,0 9.751,5 +12,9% f
Steinefnaiðnaður 6.017,0 6.244,7 +3,8% *
Ál- og kfsiljárnframleiðsla 11.013,6 13.135,0 +19,3% s
Málm- og skipasm., véla- og skipaviðg . 12.196,1 13.714,4 +12,4% s
Ymisl. iðnaður og viðgerðir 2.399,0 2.085,0 -13,1%

Útflutningur í janúar-desember 1993 og 1994 Uinnclimroin Bráðab.tölur Jan.-des. Jan.-des. Hlutfallsleg breyting, % vnmsiuyrem /m/W. króna 1993 1994 Magn verðmæti
Afurðir niðursuðu og niðurl. 1.521,0 1.850,1 +19,05% +21,64% §
Afurðir sútunar og skinnav. 622,6 838,4 +16,24% +34,62% |
Afurðir ullarvinnslu 379,1 402,7 +4,63% +6,20% |
Afurðir álvinnslu 8.258,7 10.833,0 +12,22% +31,17% |
Kísilgúr 414,2 540,7 +23,31% +30,55%
Kfsiljárn 2.360,5 2.669,3 +10,72% +13,93% |
Aðrar iðnaðarvörur 2.968,9 3.885,6 +26,88% +30,88% I!
Morgunblaðið/Þorkell
SÝNISHORN af framleiðslu Góu hf., en íslenskur sælgætisiðnað-
ur hefur sótt í sig veðrið í hagstæðu umhverfi síðustu misseri.
jókst sömuleiðis um liðlega 27%. Er
þar um að ræða um 22% magnaukn-
ingu.
Útlit fyrir að greinin dafni
áfram á þessu ári
En hvernig skyldu horfurnar vera
á þessu ári? „Öll skilyrði iðnaðar á
þessu ári eru talin í meginatriðum
mjög svipuð og þau voru í fyrra,“
segir Þórður Friðjónsson, forstjóri
Þjóðhagsstofnunar. „Raungengi
krónunnar breytist mjög lítið sam-
kvæmt því sem við áætlum. Raun-
gengið er núna nálægt því að vera
10% lægra en það var að meðaltali
1980-1993 miðað við hlutfallslegt
verðlag. Munurinn er ennþá meiri á
hlutfallslegum launum eða 15-20%
sem raungengið er lægra. Þetta er
tiltölulega mjög hagstætt raungengi
fyrir iðnaðinn og mun hagstæðara
en hann hefur búið við mjög lengi.
Til viðbótar við þetta hefur lækkun
skatta verið að skila sér og einnig
að hluta lækkun vaxta sem þó hefur
að nokkru gengið til baka. Vextir
hér á landi hafa einfaldlega verið að
hækka seinna hér en í öðrum löndum.
Starfsskilyrði iðnaðar eru um flest
góð og þess vegna er ekki hægt að
gera ráð fyrir öðru en greinin dafni
vel á þessu ári. Við reiknum með því
að það verði töluverð aukning í um-
svifum iðnaðar og ekki sfst sam-
keppnisgreina og útflutningsiðnaðar.
Það má nefna sem dæmi að útflutn-
ingsiðnaður jók útflutning sinn um
22%. Það er dæmi um að góð vaxtar-
skilyrði og stöðugleiki geta áorkað
miklu.“
Leysa þarf sambýlisvandann
við sjávarútveg
En Þórður tekur undir þau vam-
aðarorð að hægt sá að búast við
kollsteypum af því tagi sem áður
hafa verið greininni mjög erfíðar.
„Einna þýðingarmesta verkefnið
framundan sem snýr að atvinnulífinu
og sérstaklega iðnaðinum er að gefa
honum vissu um það að sveiflur í
starfsskilyrðum eins og greinin hefur
þurft að búa við gegnum tíðina verði
ekki jafnmiklar og erfiðar í framtíð-
inni. Þetta tengist því að það þarf
með einhverjum hætti að leysa sam-
býlisvandann við sjávarútveg, báðum
þessum greinum til hagsbóta. Hvor-
ug greinin hefur hag af þessum
sveiflum og það er alveg ljóst að
miðað við þau hagstjórnartæki sem
eru til reiðu núna kemur ekkert sjálf-
krafa f veg fyrir það að raungengi
krónunnar hækki verulega og þar
méð skaði starfsskilyrði iðnaðar ef
uppsveifla verður í sjávarútvegi.
Það hamlar hugsanlega fjárfest-
ingu í greininni að geta búist við því
að það verði einhvers konar koll-
mita
HOLL
HÚSBÓNDA SÍNUM
VÆqvW Guttormsson-Fjölval hf.
■128 Reykjavík • Símar: 581 2788 og 568 8650 • Bréfsími: 553 5821
Mörkin 1 ■
Helstu söluaðilar: REYKJAVÍK, Penninn Hallarmúla - AKUREYRI, Bókval - SAUÐÁRKRÓKUR, Bókabúð Brynjars - ÍSAFJÖRÐUR, Straumur.
_ # * ®
mita
CC-50
Frísklegt vortilboð
MJOG TAKMARKAÐ MAGN
VERÐ AÐUR 3JL9.52U KR
TILBOÐSVERÐ
^150 blaða bakki fyrir A4 blöð.
-Ljósritar 10 síður á mínútu.
►Sérstök stilling til
að ljósrita ljósmyndir.
“Minnkun og stækkun 64% - 156%.
>-Blaðastærð: Frumrit B4 og minna,
afrit A5 og A4.
steypur sem áður hafa verið grein-
inni mjög erfíðar. Þetta sýnir hversu
mikilvægt er að leikreglur og megin-
atriði í hagstjórninni til lengri tíma
séu tiltölulega fastmótuð til þess að
auðvelda mönnum að taka ákvarðan-
ir um fjárfestingar og framkvæmdir
í stað þess að óvissa um framtíða-
rumhverfí haldi aftur af mönnum."
Hagvaxtarnefnd tekur til
starfa
Starfshópur á vegum iðnaðar- og
viðskiptaráðuneytis skilaði sl. haust
skýrslu um starfsskilyrði iðnaðar. Þar
er m.a. lögð áhersla á að sú jákvæða
þróun sem verið hefur að undanfömu
feli í sér tækifæri til sóknar í íslensk-
um iðnaði. Hins vegar séu sveiflur í
raungengi og starfsskilyrðum óvenju
miklar og hafí staðið heilbrigðri þróun
í atvinnulífínu fyrir þrifum. Því sé
brýnt að þeir aðilar sem mestra hags-
muna hafí að gæta móti sameiginlega
tillögur um leiðir til að jafna sveiflur
í þjóðarbúskapnum. I því sambandi
var bent á að tvær meginleiðir virð-
ast vænlegastar til að draga úr áhrif-
um síbreytilegra aðstæðna i sjávarú-
vegi þ.e. annarsvegar verðjöfnun sjáv-
arafurða og hins vegar einhvers kon-
ar gjaldtaka fyrir nýtingarrétt á auð-
lindinni eða auðlindagjald. Ekki var
þó kveðið upp úr með það hvora leið-
ina ætti að fara.
Ein af megintillögum nefndarinn-
ar var að skipuð yrði sérstök nefnd
til að gera tillögur um hagvaxtar-
stefnu til lengri tíma. „Ef að líkum
lætur er þjóðarbúskapurinn nú á
þeim stað í hagsveiflunni sem er
varhugaverður í sögulegu samhengi
með tilliti til ofþenslu og óhóflegrar
bjartsýni. Því þarf að slá varnagla
tímanlega svo tækifærið til að
tryggja stöðugleikann í sessi og
leggja varanlegan grunn að nýju og
öflugu hagvaxtartímabili renni okkur
ekki úr greipum. í þessu ljósi hefur
ríkisstjórnin þegar óskað eftir til-
nefningum í hagvaxtamefnd með
fulltrúum atvinnulífsins og opinberra
hagstofnana og atvinnulífsins..."
Byggingariðnaður er
lengur í gang
En á hvaða sviðum skyldi iðnað-
urinn hafa hvað mestan meðbyr?
Fyrstu batamerkin komu fram í
neysluvöruframleiðslu á síðasta ári
og þar varð fyrst veltuaukning. Hins
vegar lætur batinn ennþá bíða eftir
sér í byggingariðnaði enda er sú
grein jafnan einu til tveimur árum á
eftir að bregðast við hagsveiflum.
„Það er auðvitað misjafnt gengi í
einstökum greinum," segir Sveinn
Hannesson, framkvæmdastjóri Sam-
taka iðnaðarins. „í sumum greinum
eins og byggingarvöruframleiðslu
sem tengjast fjárfestingariðnaði
sjáum við ennþá erfiðleika. Síðan eru
sérstök vandamál í prentiðnaði vegna
skattalagabreytinga. Annars má
segja að hjá iðnaðinum í heild, hvort
sem er í málmiðnaði, fataiðnaði eða
matvælaiðnaði, hefur veltan aukist
og afkoma batnað. Þetta er ein skýr-
ingin á því hversu lítið launahækk-
anir hafa komið fram í verðlagi.
Afkoman hefur leyft að menn hafa
tekið launahækkanir á sig og ekki
velt þeim út í verðlagið með sama
hætti og var gert áður. Þetta er mín
skýring á því að Seðlabankinn spáði
ekki rétt til um verðbólguna. Það er
mjög algengt að iðnfyrirtæki hafí
ekki hreyft verð hjá sér í þijú ár.“
Sveinn kvað það greinilegt að
framhald hefði orðið á þessari já-
kvæðu þróun á þessu ári. „Við erum
einnig byijuð að sjá útflutning á
nýjum sviðum sem er mögulegur
vegna hagstæðs raungengis. Ég get
nefnt útflutning á gosdrykkjum og
lyfjum sem hefur ekki verið möguleg-
ur áður.“
Varðandi byggingariðnaðinn sagði
Sveinn að búast mætti við að hann
yrði lengur í gang, sérstaklega eftir
jafndjúpa niðursveiflu og raun hefði
orðið á. „Fjárfestingin er ennþá mjög
lítil en þegar hún fer í gang byijar
hún í tölvum, bílum og öðrum smærri
hlutum. Það tekur lengri tíma að
taka ákvörðun um að hefja bygging-
ar fasteigna."
Þá benti Sveinn á að óvissu hefði
verið eytt í kjaramálum og stjórnmál-
um en ennþá ríkti óvissa í vaxtamál-
um. „Ég held samt að það hindri
ekki að fjárfesting aukist eitthvað í
sumar.“