Morgunblaðið - 27.04.1995, Qupperneq 12
12 C FIMMTUDAGUR 27. APRÍL 1995
MORGUNBLAÐIÐ
Af landsins
gæðum
Um íslenskan landbúnað
hafa ýmsir fjallað og ekki
alltaf af sanngimi.
Sjónvarpið hefur á þriðju-
dag sýningar á þáttaröð
um íslenskan landbúnað,
þar sem leitast er við
að gefa innsýn inn í störf
bænda, starfsskilyrði
og framtíðarhorfur í ein-
stökum búgreinum.
Ami Matthíasson tók
handritshöfundinn Vil-
borgu Einarsdóttur tali af
þessu tilefni og komst
að því að skoðanir hennar
á íslenskum landbúnaði
hafa mikið breyst
við þáttagerðina.
ÁTTARÖÐIN sem hefst á þriðju-
dagskvöld heitir Af landsins gæð-
um og eru þættirnir alls tíu, tutt-
ugu mínútur hver. Handritshöf-
undurinn Vilborg Einarsdóttir segir að eðli-
lega sé ekki hægt að gera íslenskum land-
búnaði tæmandi skil í þáttaröð sem þess-
ari, til þess sé umfangið of mikið. Sú leið
hafí verið valin að taka eina búgrein fyrir
í hveijum þætti, þótt búgreinar á íslandi
séu vissulega fleiri en tíu: hrossarækt,
Öleikjueldi, landgræðslu, sauðfjárrækt,
ferðaþjónustu, loðdýrarækt, svínarækt,
nautgriparækt, garðyrkjubúskap og ali-
fuglarækt. Vilborg segir að af nógu sé að
taka og þættimir hefðu eins getað orðið
fleiri, en leitast hafí verið við að taka þær
greinar Iandbúnaðarins fyrir sem lunginn
af 6.000 íslenskum bændum starfar við.
Áherslan er á búgreininni sjálfri og
umhverfí hennar. Ymist er einn bóndi eða
tveir leiðsögumenn í gegnum þáttinn og
þá bændur sem standa framarlega í sinni
búgrein og gjörþekkja hana; iðulega bænd-
ur sem hafa farið mjög raunhæfar og heppi-
legar leiðir til að mæta samdrætti og bregð-
ast við nýjungum. Búgreinamar standa
misjafnlega vel eins og allir vita, sumar
allvel, en aðrar mjög illa og Vilborg segir
það eðlilega endurspeglast í þáttunum. Til
að mynda dyljist engum að bleikjueldi eigi
mikla framtíð fyrir sér, þá ekki síður ferða-
þjónustan og hrossarækt standi vel, en á
móti séu búgreinar sem eru að laga sig
að gerbreyttu starfsumhverfí, eins og
sauðfjárrækt sem miklir erfíðleikar era í
nú. En hún segir einnig margt benda til
þess að á sama tíma geti sauðfjárræktin
kannski átt mestu framtíðarmöguleikana.
Vilborg segir að þáttaröðin sé ekki hall-
elúja- eða hörmungasamantekt, frekar
þugsuð til að gefa sem skýrasta innsýn inn
í viðkomandi búgrein, með þeim skýringum
sem þarf. „Aðalmálið er að sýna'hvemig
búgreinin stendur í dag. Við hittum fyrir
bændur sem vinna af mjög miklum krafti
og framsýni og hafa gert góða hluti hver
í sinni búgrein, kynnum okkur starfsum-
hverfí þeirra og aðstæður, til að mynda
landnýtingu og aðföng, og horfum til næstu
framtíðar."
Breytt viðhorf
Vilborg segir að viðhorf sitt til íslensks
landbúnaðar hafí tekið nokkrum breyting-
um við vinnslu þáttanna. „Ég er borgar-
barn og þó ég eigi rætur í sveit eins og
flestallir Islendingg.r þá era þær ansi fjar-
lægar og landbúnaður mér að vissu leyti
framandi. Á mínum áratug í blaðamennsku
fjallaði ég um flest annað en landbúnað
og var aldrei í þeirri aðstöðu að þurfa að
setja mig inn í landbúnaðarmál; málaflokk
sem ég hef stundum sagt eftirá að mér
þyki mjög margir hafa mjög miklar skoðan-
ir á, sem grundvallist á mjög litlum skiln-
ingi. En þar held ég að tengslaleysið á
milli þéttbýlisbúans og sveitafólks spili stórt
hlutverk, merkilega stórt miðað við hversu
lítið okkar samfélag er.“
ímynd bóndans átt
undir högg að sækja
Vilborg segir að gerð þáttanna hafi ver-
ið afskaplega skemmtileg og lærdómsríkt
að kynnast því fólki sem starfar við íslensk-
an landbúnað. „írnynd bóndans hefur átt
undir högg að sækja og það segir sína
sögu að sonur minn sex ára var mjög hissa
er hann kom með mér í tökur eitt sinn og
sagði, „þetta er ekki bóndi, hann er ekkert
gamall“. Það vill nefnilega gleymast að
bændastéttinni tilheyrir fólk á öllum aldri,
konur og menn.“
Byijað var að huga að þessari þáttagerð
fyrir nokkuð löngu, en verkefnið fór ekki
af stað fyrr en fyrir um það bil ári og þá
í samvinnu við Upplýsingaþjónustu land-
búnaðarins. Síðastliðið haust hófust kvik-
myndatökur undir stjóm Sveins M. Sveins-
sonar, en kvikmyndafyrirtæki hans, Plús
film, sem í gegnum tíðina hefur unnið tals-
vert af sjónvarpsefni tengt sveitumn lands-
ins, er framleiðandi þáttaraðarinnar.
Býsna margt sem kannski
kemur á óvart
En hvernig lítur svo handritshöfundurinn
á landbúnaðinn að verki loknu?
„Mín afstaða er að minnsta kosti sú að
eftir þetta er ég miklu glaðari að greiða
fyrir íslenskar landbúnaðarafurðir og með-
vitaðri um þau foréttindi sem við höfum
hér. ísland er afskaplega hrein og heilbrigð
matarkista og það að íslenskur búfénaður
drekkur sama vatnið og við mannfólkið
segir allt sem þarf. Og þótt að fleiri lönd
geti framleitt hreinar, eða vistvænar land-
búnaðarafurðir, þá er sá stóri munur á að
erlendis þurfa menn að kosta miklu til við
slíka framleiðslu, en hér höfum við einfald-
lega gert þetta svona alla tíð. Þegar maður
leggst í gögn frá aðilum eins og Land-
búnaðareftirlitsnefndum EB, matvælaeftir-
liti á Norðurlöndunum og öðrum sem mark
er á takandi þá er ekkert skrýtið þótt
maður ákveði með sjálfum sér að leggja
sér aldrei til munns svínakjöt frá Belgíu
eða nautakjöt frá Frakklandi, svo dæmi
séu tekin. Og þetta snýst ekki bara um
þá gífurlegu fúkkalyfja- og hormónanotkun
sem víða er í evrópskri búfjárrækt, heldur
ekki síður um ferlið áður en að sláturhúsi
kemur. Grimmd og virðingarleysi í með-
höndlun dýra á okkar mælikvarða að
minnsta kosti fylgir verksmiðjubúskapnum
víða og ég held að sá þáttur eigi eftir að
vega miklu þyngra í umræðunni um land-
búnaðarafurðir, innfluttar og innlendar, í
næstu framtíð. En þarna er ég nú kannski
komin nokkuð út fyrir efni þáttanna, því
þar erum við ekki í einhveijum saman-
burðaræfingum við erlendan landbúnað,
við erum fyrst og fremst að skoða það sem
íslenskir bændur eru að gera íslenskum
landbúnaði til framdráttar og það er býsna
margt sem kannski kemur á óvart.“