Morgunblaðið - 28.04.1995, Blaðsíða 26

26 FÖSTUDAGUR 28. APRÍL 1995
MORGUNBLAÐIÐ

STOFNAÐ 1913
UTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
YIÐRÆÐUR UM
SMUGUNA
Ifyrradag slitnaði upp úr viðræðum Islendinga, Norðmanna og
Rússa um þorskveiðar íslenzkra fiskiskipa í Smugunni svo-
nefndu. Á fundinum náðist þó sá árangur, sem telja verður nokk-
urs virði, að samningamenn Norðmanna og Rússa voru tilbúnir
til að semja um veiðar íslendinga á þessu hafsvæði sennilega í
námunda við tíu þúsund tonn. Þetta var hins vegar mun minna
aflamagn, en íslenzku samningamennirnir höfðu gert ráð fyrir,
að rætt yrði um á þessum fundi.
Fyrst eftir að íslenzk fiskiskip hófu veiðar í Smugunni neituðu
Norðmenn með öllu að eiga nokkrar viðræður við okkur um veið-
ar íslenzkra fiskiskipa þar. Það verður þess vegna að teljast nokk-
ur árangur, að þeir hafa nú rætt ákveðið aflamagn í samvinnu
við Rússa, þótt íslenzku samningamennirnir telji boðið ekki viðun-
andi. í þessu sambandi má ekki gleyma því, að við teljum okkur
hafa fullan rétt til veiða á þessu svæði, sem sé alþjóðlegt haf-
svæði og af þeim sökum þurfi ekki að semja við Norðmenn og
Rússa um veiðarnar, þótt það geti hins vegar verið hyggilegt út
frá almennum hagsmunum okkar.
Morgunblaðið skýrði frá því sl. þriðjudag, að norsk og rússnesk
stjórnvöld hefðu viðrað hugmyndir við íslenzka embættismenn og
stjórnmálamenn um 15 þúsund tonna veiði. Raunar höfðu íslenzk
stjórnvöld ástæðu til að ætla, að hugsanlegar hugmyndir þeirra
gætu jafngilt allt að 20 þúsund tonnum.
Þótt norsk og rússnesk stjórnvöld hafi ekki viljað ganga lengra
en nefna tölu í námunda við 10 þúsund tonn telur Jóhann A. Jóns-
son, framkvæmdastjóri á Þórshöfn, sem er einn af frumkvöðlum
Smuguveiðanna, að 15-20 þúsund tonn væri alltof lítið. Jóhann
telur, að íslendingar geti veitt allt að 60 þúsund tonn í fq'álsum
veiðum á þessu svæði og þess vegna sé það þjóðinni ekki til hags-
bóta að semja um aflamagn sem er þó helmingi meira en Norð-
menn og Rússar reyndust tilbúnir til að ræða á Oslóarfundinum.
Á síðasta ári veiddu íslenzk fiskiskip tæplega 40 þúsund tonn
í Barentshafi. í spá Þjóðhagsstofnunar fyrir yfirstandandi ár er
gert ráð fyrir sama aflamagni og á þeim grundvelli spáir Þjóðhags-
stofnun um 3% hagvexti á þessu ári. Ef samið yrði um 20 þúsund
tonna veiði í Smugunni mundi sá hagvöxtur verða um 2,7% og
þjóðartekjur verða einum og hálfum milljarði minni en reiknað
hefur verið með. Þetta sýnir glöggt hvað Smuguveiðarnar skipta
þjóðarbúskap okkar miklu máli. Raunar er ljóst, að úthafsveiðar
hafa ráðið úrslitum um afkomubatann í þjóðarbúskapnum.
Hér eru því miklir hagsmunir í veði. En það skiptir líka miklu
máli, að við íslendingar getum stundað þessar veiðar í sátt við
Norðmenn og Rússa. Hvað eftir annað hafa komið fram vísbending-
ar um, að við gætum átt ábatasamari viðskipti við Rússa með
fisk, ef Smugudeilan væri ekki til staðar. Þess vegna á að leggja
mikla áherzlu á að ná samningum.
Það er auðvitað ljóst, að samningar takast ekki um það afla-
magn, sem þeir sem mestar kröfur gera sætta sig við. Hins vegar
benda óformlegar viðræður stjórnvalda í þessum þremur löndum
undanfarna mánuði til þess, að samningar eigi að geta tekizt um
aflamagn, sem við Islendingar getum fallizt á, þótt meira þurfi
til að koma en boðið var í Osló í fyrradag.
Þótt árangur hafi ekki náðst að þessu sinni er nauðsynlegt að
nýta tímann vel og leiða þessar samningaviðræður til jákvæðrar
niðurstöðu fyrir alla aðila áður en Smuguveiðar íslenzku fiskiskip-
anna hefjast á nýjan leik.
STAÐA ALÞINGIS
Síðustu daga hafa nokkrar umræður orðið um stöðu forseta
Alþingis í tengslum við þær sviptingar, sem urðu um ráð-
herraval í þingflokki Sjálfstæðisflokksins. í þessum umræðum
hefur m.a. verið bent á, að staða forseta Alþingis væri a.m.k.
ígildi ráðherrastöðu. Þetta er auðvitað alveg rétt. Forseti Alþingis
er æðsti embættismaður löggjafarsamkomunnar og í því felst að
sjálfsögðu, að hann búi við ekki síðri starfsskilyrði en ráðherrar.
í þessu sambandi er hins vegar ástæða til að vekja athygli á
því, að áratugum saman þróuðust samskipti Iöggjafarvalds og
framkvæmdavalds á þann veg, að það var löggjafarvaldinu mjög
í óhag. Á margan hátt má segja, að handhafar framkvæmdavalds
hverju sinni, þ.e. ríkisstjórn og einstakir ráðherrar hafi um of
getað ráðskast með málefni, sem að réttu er þingsins að ákveða.
Smátt og smátt hefur orðið breyting á þessu viðhorfi og þing-
menn sjálfir hafa vaknað til vitundar um stöðu sína og hlutverk.
Nú er tímabært, að Alþingi taki af skarið og jafni stöðu sína
gagnvart framkvæmdavaldinu. Æðstu embættismenn Alþingis
hljóta að búa við starfsskilyrði, sem eru ekki síðri starfsskilyrðurn
ráðherra. Þingmennirnir sjálfir geta með réttu gert kröfu til þess
að starfsskilyrði þeirra séu ekki verri en æðstu embættismanna
í ráðuneytum.
Aðalatriðið er hins vegar, að Alþingi endurheimti húsbóndavald
sitt yfir framkvæmdavaldinu. Til þingsins sækir framkvæmdavald-
ið umboð sitt og til þingsins sækir framkvæmdavaldið heimildir
til fjárráðstöfunar. Löggjafarvaldið er Alþingis og það er einfald-
lega röng hugsun í því, að langmestur undirbúningur að nýrri
löggjöf fari fram á vegum framkvæmdavaldsins.
HÚS þeirra hjóna stendur enn uppi en hefur verið dæmt 73% ónýtt. í nánd við húsið st
sem snjóflóðið sópaði burt og heimilisbíllinn þeirra er samanpressaður i snjónu
Súðvíkingar bjari
á nýja uppbyggi
ALLIR Súðvíkingar standa í
dag á krossgötum. Við
erum í biðstöðu vegna
þess að framtíð gamla
þorpsins er ekki endanlega ráðin en
þó er ljóst að menn vilja byggja upp
á nýjum stað og halda áfram venju-
legu lífi í bænum. En atburðirnir í
vetur hafa sýnt að þjóðin er eins og
ein stór fjölskylda og Súðvikingar
munu aldrei gleyma þéim samhug
og þeirri hjálp sem landsmenn hafa
veitt bæði félagslegri og fjárhags-
legri. Það hafði mikið að segja að
koma sumarbústöðunum upp þetta
fljótt og var raunar hreint þrekvirki
að það skyldi takast við þessar að-
stæður.‘‘ Þetta segja þau hjónin
Helen Hjalta'dóttir og Steinn Ingi
Kjartansson á Súðavík og undir-
strika vonir um að Súðavík verði
áfram það góða þorp með öruggri
atvinnu og blómlegu mannlífi eins
og verið hafi.
„Nýja skipulagið á Eyrardalsland-
inu lítur vel út og er hentugt bygg-
ingarland og þar verður örugglega
hægt að koma upp skemmtilegri
byggð. Þangað vilja líka flestir bæj-
arbúar flytja því enginn vill upplifa
annan eins vetur í núverandi bæjar-
stæði. Það gildir um alla því um leið
og snjó kyngir niður í norðanáttinni
kemur sá ótti yfír menn að illa geti
farið og við þær aðstæður sofa menn
ekki rólegir. Heimili á að vera skjól
þar sem er öryggi og athvarf og ef
menn finna það ekki er það^ekki
heimili. Þetta búa Súðvíkingar við,“
segja þau Helen og Steinn Ingi og
segja að sennilega geti enginn
ímyndað sér þá vanlíðan Súðvíkinga
sem kemur upp á slíkum stundum.
Færa verður alla byggð
Súðvíkingar eru bjartsýnir á að hægt verði
að byggja upp á ný eftir snjóflóðið sem féll
á bæinn í vetur. I umgöllun Jóhannesar
Tómassonar kemur fram að engin uppgjöf
er í íbúunum þrátt fyrir erfiðleikana
HJÓNIN Helen Hjaltadóttir og Steinn Ingi Kjartansson segja afrek
að hafa komið sumarbústöðunum svo fljótt upp í Súðavík til að leysa
húsnæðisvandann eftir flóðin.
„Fólki finnst það einfaldlega ekki
öruggt á þessu svæði og það gildir
bæði um okkur sem bjuggum á snjó-
flóðasvæðinu og hina sem --------------------
búa bæði utarlega og inn- Heimili á að
arlega í þorpinu. Þess
vegna verður að færa
byggðina, flytja þau hús
hægt
vera oryggi og
athvarf
sem hægt er að taka af
grunni sínum en yfirgefa hin og reisa
ný á hinu nýja skipulagða svæði.
En þetta fer auðvitað alveg eftir því
hvort þorpið allt verður skilgreint
sem hættusvæði og hvort ofanflóða-
sjóður kaupir þá nánast allt íbúðar-
húsnæði.“
Helen og Steinn bjuggu í Túngötu
9 og hjá þeim gekk lífið sinn vana-
gang eins og hjá öðrum landsmönn-
um fram að flóðinu. Þau rugluðu
saman reytum sínum fyrir 25 árum,
bjuggu fyrst um tíma í Reykjavík
þar sem Steinn var loftskeytamaður
hjá BÚR. Helen er fædd og uppalin
á Dvergasteini í Álftafírði til sjö ára
aldurs en foreldrar Steins ráku bú-
skap á Eyrardal allt fram á síðasta
ár svo þau eru bæði innfæddir Álft-
firðingar.
Árið 1974 fluttust þau til Súðavík-
ur og keyptu þá eina húsið sem fáan-
legt var í þorpinu og var þá í smíðum.
Það er 100 fermetra einbýlishús rétt
ofan við fiskvinnsluhús Frosta en þar
hafa þau bæði starfað lengst af.
--------- Steinn var fyrst háseti
á Bessa en síðan við ýmis
störf í landi hjá Frosta og
er nú skrifstofustjóri fyrir-
tækisins. Þá ,var hann
sveitarstjóri Súðavíkur
árin 1982 til 1987. Helen hefur starf-
að við fiskverkun þar til í fyrra er
hún varð að hætta af heilsufarsá-
stæðum. Börn þeirra eru fjögur og
búa tvö þau yngstu í foreldrahúsum
en tveir elstu synirnir stunda nám í
Reykjavík.
ar og útlendingar hafa sett skemmti-
legan svip á tilveruna hjá okkur og
kynnt okkur land sitt og menningu.
Þá hafa börn og unglingar alltaf
farið að vinna mjög snemma. Þau
eru vön því í þessum litlu plássum
að vera að þvælast á bryggjunum
og innan um bátana og alast upp
með sjávarútveginum og vita á hverju
við byggjum afkomu okkar. Þannig
hefur mannlífið hér verið mjög fjöl-
breytt og skemmtilegt, sumir koma
og fara en aðrir hafa búið ---------
hér alla ævi og vilja ekki
annars staðar vera. Þess
vegna má segja að við
séum miklu meira en ná-
grannar. Hér þekkja allir
Hlýl
lands
ómeta
Góður félagsskapur í Frosta
„Mér finnst verst að hafa þurft að
hætta því það er ekki leiðinlegt að
vinna í fiski. Það hefur alltaf ríkt
góður félagsskapur í Frosta, ákveðinn
léttleiki, fólkið ólíkt, allir aldursflokk-
alla og missir eins er missir allra.“
Hús þeirra Helenar og Steins, sem
er í jaðri snjóflóðsins, stórskemmdist
þegar snjórinn ruddist gegnum hluta
þess. Húsið er meira og minna
sprungið, bæði veggir og þak og stór
hluti af innbúi þeirra ónýtt og fjöl-
skyldubíllinn sömuleiðis en hann
pressaðist saman undan snjóþungan-
um utan við húsið. Húsið er óíbúðar-
hæft og verður vart lagfært og hefur
verið metið 73% skemmt. Þau urðu
því fyrir umtalsverðu eignatjóni og
nánir ættingjar Helenar fórust.