Morgunblaðið - 29.04.1995, Blaðsíða 1

■ Whitney tvíæringurinn/4
■ Stjörnurnar á himninum/6
■ Lifandi og mennsk auðn/7
MENNING
LISTIR
PRENTSMIÐJA MORGUNBLAÐSINS LAUGARDAGUR 29. APRÍL 1995
c
BLAÐ'
' Morgunblaðið/Júlíus
CHARLES Czarny ásamt Birgittu Heide og Hany Hadya við æfingar á Adagietto.
*
George Czarny vinnur með Islenska dansflokknum
Kona úr fortíð
Jóns Leifs hólkarnir í Berlín
Lögin sungin
eins og fólkið
söng þau
BIRGITTA Heide dansar
aðalhlutverkið í verki eftir
Bandaríkjamanninn Char-
les Czarny, sem flutt verð-
ur á sýningu íslenska dansflokksins
í Þjóðleikhúsinu, þann 17. maí,
„Heitir dansar". Verk Czarnys,
Adagietto er nokkurs konar kveðju-
dans Birgittu með dansflokkinum
en hann mun þó fá að njóta krafta
henn áfram. Adagietto er samið við
samnefndan þátt 5. sinfóníu Mahlers
og var upphaflega sýnt í ísrael. Auk
þessa Adagietto verða sýnd verkin
Carmen, danshöfundur Sveinbjörg
Alexanders, Til Láru eftir Per Jons-
son og Sólardansar eftir Lambros
Lambrou.
Czamy hefur áður starfað hér-
lendis. Arið 1992 setti hann upp
verkið Concerto Grosso sem byggt
var á íþróttum. Hann hafði hins
vegar ekki unnið með Birgittu en
hafði séð hana dansa og taldi að
Adagietto myndi henta henni vel.
„Þetta er allt mikið tilfínningafólk
hér. Ég lét þau leiða mig áfram með
dansinn, við breytum lit og áferð
verksins þó að ekki verði hróflað við
sjálfum skrefunum. Þetta er skap-
andi og gefandi vinna.“
Auk Birgittu koma fram Hany
Hadaya og Lára Stefánsdóttir. Hany
og Birgitta eru í hlutverkum pars
en hugsunin um konu úr fortíð
mannsins kemur upp á milli þeirra.
Hann hittir hana aldrei en tilfinning-
in fyrir henni er enn til staðar. „Þetta
er alls ekki ástarþríhyrningur,“ seg-
ir Czarny.
Stórhrifinn af að vinna hér
Czarny segir samstarfið með þre-
menningunum hafa gengið að ósk-
um. „Þau hrífa mig, ég get slakað
þegar ég vinn með þeim. Fólk hér
á þessari einangruðu eyju hefur
knýjandi þörf fyrir að tjá sig, allir
rithöfundarnir, leikararnir, dansar-
arnir. Ég er stórhrifínn af því að
vinna hér og tók boðinu um að koma
aftur fegins hendi.“
Czarny hefur búið í Hollandi frá
árinu 1959 þar sem hann dansaði
lengst af með Netherlands Dance
Theater. Eftir að hann lagði dans-
skóna á hilluna starfaði hann sem
dansahöfundur en segist nú hættur
því, málar á milli þess sem hann
setur upp eldri verk sín. Það er er
lítið um ballett og dans í myndum
mínum, ég mála fólk á hjólum, túlíp-
ana, kýr og vindmyllur. Ég er naí-
visti í myndlist, myndir mínar eru
litríkar og sýna vel hrifningu mína
á Hollandi. Ég furða mig enn á því
að einhver vilji kaupa verkin mín en
það gleður mig ekki síður og ég læt
þau af hendi án eftirsjár."
ARNI Bjömsson þjóðhátta-
fræðingur var fyrir
skömmu í Berlín. Hann
■ hitti Susönnu Ziegler,
yfírmann Tónlistardeildar Þjóð-
fræðisafnsins í Berlín, að máli, þar
sem þau bám saman bækur sínar.
En eins og alkunna er fundust hólk-
ar í geymslum í Austur-Berlín eftir
sameiningu Þýska-
lands, sem höfðu m.a.
að geyma upptökur
Jóns Leifs frá því á
þriðja áratugnum af
íslenskum þjóðlögum.
Þessar upptökur
höfðu týnst eftir seinni
heimsstyijöldina, þar
sem Rússar höfðu tekið
alla hólkana þegar þeir
hemámu Berlín og flutt
þá með leynd til Len-
íngrad þar sem þeir
vom til margra ára. Til
er skrá hvað er á meiri-
hluta þeirra hólka sem
em eignaðir Jóni Leifs
og jafnvel til afrit af
þeim á íslandi. En engin afrit em
til af tíu þessara hólka og hvergi
fínnst neitt skráð um hvað sé á þeim,
hvorki á íslandi né í Berlín.
„Mér hafði ekki verið ljóst fyrr
að þessi tíu hólkar eru framhólkar
og hvergi hefur fundist neitt um
hvað sé á þeim,“ segir Árni Bjöms-
son. „Það er samt fullvíst að það
era íslensk þjóðlög, en hvaða lög
veit enginn.“ Það sem er merkileg-
ast við fundinn er ekki endilega að
þarna sé að finna lög sem enginn
hafí kunnað áður, heldur að þarna
munu lögin sungin í einhverri ann-
arri tóntegund heldur en gert hefur
verið í seinni tíð. Þarna era lögin
sungin eins og fólkið söng þau,
áður en farið var að skrifa þau nið-
ur. Því þegar lögunum var safnað
saman og þau skrifuð niður, vora
þau oft lagfærð eftir klassísku að-
ferðinni. Þeir sem skrásettu lögin
héldu jafnvel að fólkið hefði sungið
lögin vitlaust og færðu þau í klass-
ískar tóntegundir.
í upptökUm Jóns Leifs er að fínna
þessi lög óbrengluð af
klassísku viðhorfi, sem
er kannski hin upp-
ranalega gerð laganna.
„Upptökur Jóns Leifs
eru aðeins smáhluti
þessa stóra safns sem
fannst við sameining-
una. Það er samt ljóst
að hingað þarf íslensk-
ur sérfræðingur að
koma til aðstoðar ef,
og þá þegar hægt verð-
ur að afspila þau.“
Ekki er enn ljóst
með styrkveitingu til
verkefnisins, en safnið
hefur sótt um styrk til
nokkurra sjóða m.a.
hjá Evrópusambandinu. Áætlaður
kostnaður við verkefnið í heild sinni,
þ.e. afspilun allra 29.000 hólkanna
sem era með lögum hvaðanæva úr
heiminum, er um 100 milljónir ís-
lenskra króna. Hólkar með upptök-
um eftir Jón Leifs eru aðeins 76
af öllu safninu. „Aðalmálið er að
hólkarnir era nú í góðum höndum.
En líklegast munum við í fyrsta
lagi geta hlustað á þessar upptökur
uppúr aldamótum," sagði Árni
Björnsson sem hélt frá Berlín í
Greifswald í Norður-Þýskalandi að
halda tvo fyrirlestra á norrænum
menningardögum sem þar era
haldnir.
Jón Leifs
Rokkdraumar j apansks gests
FLEIRI þekkja til Salmans Rushdies
vegna dauðadóms klerkaveldisins
í Iran yfir honum en vegna rit-
verka hans. Rithöfundurinn Mart-
in Amis er ekki síður þekktur fyrir þjark
við útgefendur en bækur sínar. Þeir sem
vita hver Kazuo Ishiguro er, þekkja hann
hins vegar fyrst og fremst af verkum hans.
Hann hefur látið lítið á sér bera en er engu
að síður sá rithöfundur breskur sem hefur
átt einna mestri velgengni að fagna að
undanfömu.
Ishiguro hefur sent frá sér fjórar skáld-
sögur á fímmtán árum. Þekktust þeirra er
„Remains of the Day (Dreggjar dagsins)
8. maí kemur út nýj-
asta verk Kazuos Is-
higuros, sem þekkt-
astur er fyrir bók sína
„Dreggjar dagsins<f
sem kvikmynd var gerð eftir og komið hef-
ur út á íslensku. Nýjasta bók hans „The
Unconsoled“ (Þeir sem ekki voru hughreyst-
ir) kemur út í næsta mánuði. Af því tilefni
félist Ishiguro á viðtal við blaðamann Fin-
ancial Times en hann hefur haldið sig fjarri
sviðsljósinu. Ishiguro býr í London, með
skoskri eiginkonu sinni, Lornu og dóttur-
inni Naomi.
Ætlaði að verða rokkstjarna
Á unglingsáranum var draumur rithöf-
undarins að verða rokkstjarna. Hann leikur
á píanó og gítar og ætlaði sér að verða nýr
Bob Dylan. Ishiguro samdi yfír 100 lög og
kom fram í klúbbum í Guildford, þar sem
hann stundaði nám. Hann kynntist því fljótt
hvað það er að vera hafnað eftir að hann
reyndi að koma tónlist sinni á framfæri við
útgefendur. Auk tónlistarinnar eiga kvik-
myndir og knattspyrna upp á pallborðið hjá
Ishiguro. Á siðasta ári var hann í dómnefnd
kvikmyndahátíðarinnar í Cannes, sem valdi
„Reyfara" Quentins Tarantinos bestu
myndina..
Rithöfundarferillinn er tilviljun, segir Is-
higuro. Hann hafí reynt að skrifa, rétt eins
og hann hafí prófað ótal önnur störf. „Ég
veit að þetta hljómar ekki vel, þúsundir
manna era að reyna að fá bækur sínar
gefnar út.“
Faber-útgáfan uppgötvaði hæfileika Is-
higuros er hann sótti námskeið í skapandi
skrifum í Austur-Anglia-háskólanum. Hann
SJÁ NÆSTU SÍÐU