Morgunblaðið - 29.04.1995, Blaðsíða 2

2 C LAUGARDAGUR 29. APRÍL 1995
MORGUNBLAÐIÐ
Á ÞESSARI mynd sést vel hve miklum breytingum freskur Miche-
langelos tóku við hreinsunina.
Deilt um hreinsun
gamalla listaverka
SVO hart er deilt um réttmæti
þess að hreinsa gömul listaverk
að sjónarmið forvarða annars
vegar og málara og sagnfræð-
inga hins vegar virðast oft á tíð-
um ósamrýmanleg. Þekktasta
dæmið um þetta er líklega gríð-
arlega umfangsmikil hreinsun
sem staðið hefur yfir á verkum
Michelangelos í Sixtusarkapell-
unni í Róm. Á nýlegri ráðstefnu
um hreinsun á gömlum lista-
verkum voru menn sammála um
nauðsyn þess að forverðir og
safnverðir ynnu saman að
hreinsun, hinir fyrrnefndu
legðu til tæknikunnáttuna og
handverkið, hinir síðari vörpuðu
ljósi á sögu verkanna og list-
fræðilegt og sögulegt gildi
þeirra.
Að sögn breska tímaritsins
Economist reyna æ fleiri að fara
hálfa leið, að hreinsa verkin
aðeins að hluta til. Kostirnir eru
þeir að margt það sem aldagöm-
ul óhreinindi hylja, kemur í ljós
án þess að breytingin stingi í
augu en hættan er jafnframt sú
að verkin kunna að virðast skell-
ótt.
Hreinsun á Sixtusarkapell-
unni, sem lauk á síðasta ári, er
enn umdeild. Hafa forverðir
verið sakaðir um að hafa geng-
ið of hart fram í hreinsuninni.
Einn harðasti gagnrýnandinn
er líklega James Beck sem hef-
ur gefið út bók þar sem hann
færir rök fyrir máli sínu. Meðal
þeirra má nefna þau að í verk-
unum sjáist nú litir sem ekki
hafi verið heimildir fyrir að
væru til, enda hafi Michelang-
elo ekki hlotið lof fyrir liti held-
ur áferð. Gamlar myndir af loft-
inu sýni skugga sem ekki séu
lengur sýnilegir. Sótið sem fjar-
Iægt var kunni að hafa sest á
myndirnar er Michelangelo
vann að þeim, hann hafi jafnvel
notað það til að dempa liti. Efni
sem notuð voru til að hreinsa
myndirnar kunni að hafa gert
litina skærari en þeir voru fyr-
ir og að verk sem hafa um ald-
ir verið undir lagi af lími séu
nú óvarðar.
Kvikmyndaiðnaðurinn í Frakklandi
Konurnar eflast
FRANSKUR kvikmyndaiðn-
aður er í lægð. Þrátt fyrir
að til hans renni háir
styrkir frá hinu opinbera
á ári hveiju og að stjórnmálamenn
hafi varið franska menningu með
kjafti og klóm gegn erlendum áhrif-
um, fóru færrri í bíó til að sjá
franskar myndir (og fleiri til að sjá
bandarískar kvikmyndir) en nokkru
sinni áður. Ekki er þó öll von úti
og samkvæmt grein í International
Herald Tribune kunna konur að
verða til þess að breyting verði á
en þær hafa sótt mjög í sig veðrið
að undanförnu.
Sú franska mynd sem hefur ver-
ið undantekning frá reglunni um
minni aðsókn er myndin „Gazon
Maudit" en fleiri áhorfendur hafa
farið á hana í mars en smelli frá
draumaverksmiðjunni í Hollywood
á borð við „Afhjúpun" og „Stjörnu-
hlið“. Þetta er gamanmynd um ást-
arþríhyrning, að þessu sinni um
karl, gagnkynhneigða konu og lesb-
íu. Leikstjóri og handritshöfundur
er kona, Josiane Balasko.
Frakkar hafa ekki haft neitt á
móti konum fyrir framan kvik-
myndavélamar og nægir þar að
nefna Brigitte Bardot og Juliette
Binoche. Framan af árum var Agn-
es Varda hins vegar nær eina kon-
an sem eitthvað kvað að við leik-
stjórn en henni var þó langt í frá
vel tekið. Meðal mynda hennar má
nefna „Cléo de 5 á
7“._
Á níunda áratugn-
úm fóru konur á borð
við Diane Kuys, Cla-
ire Denis, Aline Iss-
erman og Chantal
Ackerman að gera
ódýrar myndir en
karlarnir stýrðu
áfram stórmyndun-
um. Ein af fyrstu
konunum til að gera
metsölumynd var
Coline Serreau, sem
gerði „Trois Homme
et un Coffin" (Þrír
menn og barn) sem
síðar var endurgerð
í Bandaríkjunum.
Nú verður hins
vegar ekki þverfótað
fyrir kvenkyns kvik-
myndaleikstjórum.
Myndir þeirra eru
sýndar um heim all-
ÚR myndinni „6 dagar, 6 nætur“ eftir Diane Kurys.
an, nýleg dæmi eru
„Mina Tannenbaum"
eftir Martine Dugow-
son og „Le Fils de
Requin" eftir Agnés
Merlet, sem sýndar
eru í New York um
þessar mundir og „6
dagar, 6 nætur“ sem
nýlega var sýnd hér á
landi. Varda, 66 ára,
starfar enn af fullum
krafti. Fimm af níu
hálf-sj álfsævisöguleg-
um kvikmyndum sem
Frakkar og Þjóðverjar
styrktu nýlega, voru
eftir konu og þijár af
fimm myndum sem útnefndar voru
sem bestu byijendaverk til César-
kvikmyndaverðlaunanna í Frakk-
landi, voru sömuleiðis verk kvenna.
Þetta er ekki árangur sérstakra
áætlana um jafnrétti kynjanna í
frönskum kvikmyndaiðnaði eða
vegna þess að verk kvenna séu
skyndilega í tísku. Þá er ekki einu
sinni víst að kvenréttindabarátt-
unni einni saman sé um að þakka.
Að minnsta kosti vilja ijölmargar
franskar menntakonur ekki láta
tengja sig við herskáa baráttu kyn-
systra sinna. „Ég hef alltaf þver-
tekið fyrir það að tengja nafn mitt
kvennakvikmyndahátíðum eða
greinum um kvenleikstjóra," sagði
Diane Kurys, höfundur „6 daga
og 6 nótta“ er IHT
óskaði eftir viðtali
vegna greinarinnar.
„Ég vii ekki láta
brennimerkja mig sem
kvenleikstjóra. Mér
finnst það einangra
konur. Állavega finnst
mér ég ekki eiga neitt
sérstaklega sameigin-
legt með öðrum kven-
leikstjórum. Mér
finnst ég oft standa
nær körlum.“
Agnés Varda segir
að kyn leikstjórans
skipti ekki lengur
máli. Nú séu ekki
gerðar kvennamyndir eða karla-
myndir, aðeins kvikmyndir.
Daniel Toscan du Plantier, óháður
framleiðandi og framkvæmdastjóri
kynningarsamtaka franska kvik-
myndaiðnaðarins, tekur undir
þetta. Myndir kvenna njóti meiri
vinsælda en áður því konur geri
ekki lengur kvennamyndir.
„Hvorki áhorfendur né framleið-
endur hafa áhuga á kvikmyndum
þar sem hugmyndafræðin skiptir
mestu. Nýju kvenleikstjórarnir
gera ekki myndir vegna þess að
þær séu konur. Þær reyna ekki að
gera félagslega byltingu með
myndum sínum og handritin falla
mun betur að markaðnum en
áður.“
Agnes Varda
hafði skráð sig á námskeiðið til að slaka á
við skriftir eftir erfíða törn í starfi sínu á
gistiheimili fyrir heimilislausa. Ishiguro naut
frá upphafí þeirra forréttinda að þurfa ekki
að skila af sér efni fyrr en hann var reiðubú-
inn til þess. Sem honum þótt gott, „því sjáðu
til, ég fæ ekki margar hugmyndir."
Fjórar bækur á fimmtán árum
Fyrsta bók Ishiguros „A Pale View of
Hills" gerist í Englandi en byggist fyrst og
fremst á endurminningabrotum frá Naga-
saki skömmu eftir lok heimsstyijaldarinnar
síðari. Önnur bókin „An Artist of the Float-
ing World“ fjallar um roskinn málara sem
gerir sér smám saman grein fyrir því hvers
vegna hann getur ekki ráðskast með ráða-
hag dóttur sinnar. „Remains of the Day“
(Dreggjar dagsins) segir frá bryta, sem
viðurkennir of seint ást sína til ráðskonu á
setrinu en Ishiguro segir bókina fyrst og
fremst fjalla um endurminningu, eftirsjá,
bældar tilfínningar, venjur og yfirdrifíð
velsæmi. Fjórða bók hans „The Unconsoled“
er einnig bók um mann sem reynir að
bæta fyrir löngu liðin mistök. í henni gerir
Ishiguro tilraunir með nýtt form og þykir
hún þyngri aflestrar fyrir vikíð. Hann segir
að sé mönnum einhver huggun í því, þá
kunni ýmislegt að skýrast í bókinni sem
hann er nú að skrifa.
Gagnrýnendur og aðrir þeir sem hafa
lesið bókina eru ekki á eitt sáttir, sumir
telja hana mikið listaverk en aðrir segja
það hafa verið kvalræði að komast í gegn-
um hana.
Það vekur athygli að Ishiguro kannar
ekki þau svið sem hann hyggst skrifa'um.
Honum hefur hins vegar tekist svo vel upp,
t.d. í Dreggjum dagsins, að nokkrir brytar
skrifuðu honum í þakklætisskyni fyrir að
hafa náð að snerta strengi í bijóstum þeirra.
Salman Rushdie, einn af vinum Ishiguros
lýsir honum svo: „Ishiguro ber hið við-
kvæma og dularfulla með sér, hann spyr
spurninga. Hann þykist ekki skilja en skilur
í raun fullkomlega."
Rithöfundar í ólagi
Er Ishiguro er spurður hvað rithöfundar
eigi sameiginlegt, nefnir hann skort á and-
legu jafnvægi. „Ég segi ekki að rithöfundar
séu bijálaðir því mér er ekki gefið um staðl-
aðar manngerðir. En svo virðist sem eitt-
hvað sé í ólagi með þá sem manneskjur,"
segir hann og bætir því við að skriftirnar
kunni að vera tilraun til að bæta það sem
farið hafi úrskeiðis.
Hvað hann sjálfan varðar, segir Ishiguro
að hann hafi ekki átt erfítt líf. Hann hafi
verið hamingjusamt barn og lifí venjulegu
og heldur tilbreytingarsnauðu lífi.
Gestur í Bretlandi
Ishiguro er fæddur í Nagasaki árið 1954,
níu árum eftir að Bandaríkjamenn vörpuðu
kjamorkusprengju á borgina. Föður hans,
sem var vísindamaður, var boðið að starfa
við hafrannsóknir í Norðursjó og fjölskyldan
fylgdi í kjölfarið, tímabundið að því er hún
hélt. „Við litum aldrei á okkur sem innflytj-
endur. Við vorum gestir. Ég kvaddi því
VERKUM Kazuos Ishiguos hefur ver-
ið líkt við hljómtæki og súmóglímu,
austurlenskar veggmyndir og kirsu-
berjatré í blóma.
Japan aldrei almennilega. Mér fannst að
heimili mitt væri í Japan og að.ég myndi
halda aftur þangað."
Ishiguro telur að samband hans við afa
hans hafí hafi haft mest áhrif á hann í
barnæsku. Faðirinn var lítið heima og því
kom afinn að mörgu leyti í hans stað í lífi
Kazuos litla. Miklar væntingar voru bundn-
ar við hann, eins og jafnan við drengi í
Japan. Nú segist hann finna til söknuðar
eftir heimalandinu og ekki síður afa sínum
og ömmu. „Afí minn lést þegar ég var
fimmtán ára. Hann hefði ekki þekkt mig,
hefði hann séð mig þá. Hann hefði ekki
orðið ánægður með að sjá hvað orðið var
úr barnabarninu hans. Hann hefði orðið
ósáttur við að sjá mig verða að Englend-
ingi.“
Brottfluttur Japani
Áður fyrr dreymdi Ishiguro um heima-
landið en það er liðin tíð. Ástæðuna segir
hann þá að haldi menn skyndilega á brott,
leggi þeir sig fremur fram um að muna
smáatriðin. „Mér finnst ég finna fyrir þeirri
persónu sem ég hefði getað orðið. Ég hefði
getað lifað öðru lífi en ég geri. Ég tel þetta
þó ekki hafa valdið mér djúpstæðri sálar-
kreppu, mun alvarlegri atburðir hafa hent
annað fólk. Ég er ekki einu sinni viss um
að það sé neitt slæmt við það að hafa flutt
burt.“
Ishiguro viðurkennir að hann sé upptek-
inn af því að vera brottfluttur Japani. Um
tíma hafi hann fundið fyrir sterkri þörf
fyrir að skrifa um föðurlandið. Hann segist
hins vegar ekki vita hvort það hafí komið
honum vel eða illa við skriftirnar.
Súmóglíma og kirsuberjatré
Aðrir fjalla ekki síður um uppruna Ishigu-
ros en hann sjálfur. Verkum hans hefur
verið líkt við hljómtæki og súmóglímu, aust-
urlenskar veggmyndir og kirsubeijatré í
blóma. „Það ergir mig jafnmikið og ef ég
væri ítalskur höfundur og söguþræði í bók
minni væri líkt við spaghetti og nákvæmn-
inni við leigumorðingja mafíunnar. Þetta
er allt ósköp kjánalegt. Alvarlegra er þó
að fólk virðist ekki geta litið fram hjá upp-
runa mínum. . . Það er merki þess að það
geti ekki horfst í augu við hlutina."