Morgunblaðið - 03.05.1995, Blaðsíða 38

Morgunblaðið - 03.05.1995, Blaðsíða 38
38 MIÐVIKUDAGUR 3. MAÍ 1995 MORGUNBLAÐIÐ AÐSENDAR GREINAR Fjölskyldan og reyk- ingar unglinga í TILEFNI reyklausa dagsins 4. maí ætla ég í nokkrum orðum að fjalla um reykingar unglinga á ís- landi, þá einkum hvað einkennir þann hóp unglinga sem byrjar að reykja. Jafnframt að íhuga hvernig foreldrar gætu haft áhrif á reyking- ar bama sinna og neyslU annarra vímuefna. Heilsufar flestra aldurshópa hef- ‘ur farið batnandi í hinum vestræna heimi ef undan er skilið heilsufar unglinga sem að minnsta kosti er- lendis hefur farið hnignandi og er aukin vímuefnaneysla talin ein helsta orsök þessa. Vímuefnaneysla tengist oft aðaldánarorsök þessa ald- urshóps sem er slys. í raun má segja að neysla tóbaks, áfengis og vímu- efna meðal unglinga sé meiri háttar heilbrigðisvandamál sem líkja má við farsóttir fyrri tíma. Stór hluti af starfi lækna nú á tímum felst í vonlítilli baráttu við afleiðingar þess lífstíls sem sjúklingar hafa tileinkað sér á unglingsárum. Fjöldi innlendra kannana hefur sýnt að neysla vímuefna, bæði lög- legra (áfengis, tóbaks) og ólöglegra, hefst oftast fyrir tvítugs aldur og færist neðar í aldurshópunum ár frá ári. Kannanir sem Landlæknisemb- ættið lét gera árin 1984, 1986 og 1989 á notkun vímuefna meðal 16-20 ára ungmenna sýndu að á árunum 1984 til 1989 dró jafnt og þétt úr reykingum 16 ára unglinga og nokkuð dró úr áfengisneyslu á þessum árum. Nýjustu innlendar kannanir staðfesta að reykingar hafa aukist talsvert og áfengisneysla verulega bæði í þessum aldurshóp RIB RANGE bómullarbolir, buxur og samfellur 95% bómull, 5% LYCRA þráöur. Hvítt, vínrautt og svart. Heildsölubirgðir: Davíd S. Jónsson 8 Co. hf. sími 91-5524333 Bryndís Benediktsdóttir og einnig meðal yngri barna. Áfengisneysla og reykingar hafa auk- ist mest hjá stúlkum. Þessi uggvænlega þróun hefúr orðið til- efni rannsókna á þeim þáttum sem tengjast reykingum, áfeng- isnotkun og neyslu annarra vímuefna unglinga. I þessu sam- bandi vil ég vitna í rannsókn sem gerð var af höfundi þessarar greinar ásamt Aldísi Yngvadóttur, mennta- málaráðuneyti, og Þór- arni Gíslasyni lungna- lækni og birtist í Læknablaðinu í desember 1994. Rannsóknin var gerð á árunum 1989 og 1992. Tilgangur hennar var með- al annars að reyna að varpa ljósi á þá áhættuþætti sem fmna mætti í fari og umhverfi unglinga sem byija að reykja, drekka og jafnvel neyta ólöglegra vímuefna. Könnunin náði til 500 unglinga bæði á höfuðborgarsvæðinu og á landsbyggðinni. Við upphaf rann- sóknarinnar voru unglingarnir 12- 13 ára en við lok hennar 15-16 ára. Með spurningalistum voru kannaðar félagslegar aðstæður, lífsviðhorf og einkunnir. Einnig var spurt um reyk- ingar, áfengisneyslu, vímuefna- neyslu hjá unglingunum og hjá fjöl- skyldum þeirra. Ef litið er sérstaklega á reyking- ar, sést að við upphaf rannsóknar- innar voru reykingar nær óþekktar í þessum hóp (12-13 ára) en þremur árum seinna reyktu 21,4% stúlkn- anna og 16,2% strákanna. Meðal þeirra sem reyktu, reyktu strákarnir meira en stúlkurnar. (Tafla 1). Þeg- ar þeir unglingar sem reykja eru bornir saman við hina sem ekki reyktu komu í ljós tölfræðilega sterk tengsl við reykingar á heimili. Ef báðir foreldrarnir reyktu þá reyktu 29,4% unglinganna en 19,6% ef ann- að foreldri reykti en einungis 14% ef hvorugt foreldri reykti. En ef systkini reyktu þá reyktu 36,6% unglinganna. (Tafla 2). Þannig má draga þá ályktun að sú fyrirmynd Samband reykinga í fjölskyldu við reykingar 15-16 ára unglinga. Reykingar í fjölskyldu Systkini reykir Báðir foreldrar reykja Annað foreldri reykir Hvorugt reykir Hlutf. ungl. sem reykja 36,6% 29,4% 19,6% 14,0% Meðaltíðni reykinga í þessum ald- urshópi er 18,6% sem unglingurinn hefur í íjölskyldu sinni er sterkur áhrifavaldur þess hvort hann byijar að reykja eða ekki. Einnig var greinilegur munur á reykingum milli skóla. Það sem einkum einkennir lífsvið- horf þeirra unglinga sem reykja er að þeir virðast vera ósjálfstæðari, áhrifagjarnari og háðari vinum sín- um. Þeir hafa minna sjálfstraust og finna sig síður í hópi. Þetta sést einkum á því að þeir kunna ver við sig í skóla og taka síður þátt í fé- lagsstarfsemi eins og til dæmis íþróttum. Þetta er nokkuð sem sýnt hef- ur verið fram á áður í rannsóknum. Greinilega kemur fram í þessari rannsókn að námsárangur þeirra sem reykja er mun lak- ari og voru þeir nær ein- um heilum lægri í með- aleinkunn í þeim náms- greinum sem teknar eru til samræmds prófs. Erfitt er að túlka þessar niðurstöður á einn veg og er ekki ljóst hvað er hænan og hvað er egg- ið í þessu sambandi. Mikilvægt er að nefna að greini- leg fylgni er á milli neyslu á hinum ýmsu vímuefnum og styður þetta Reykingar sýna að unglingar sem reykja standa sig verr í námi, segir Bryndís Bene- diktsdóttir, þeir eru áhrifagjarnari og ósjálf- stæðari. hugmyndir um að lífsviðhorf og að- stæður sem leiða til neyslu einnar tegundar vímuefnis stuðli einnig að neyslu annarra efna. Flestir foreldrar yrðu afar þakk- látir ef þeir gætu fengið afdráttar- laust svar við þeirri einföldu spurn- ingu: „Hvað get ég gert til að koma í veg fyrir að barnið mitt fari að reykja og drekka? Ýmislegt er hægt að gera til að hjálpa barninu að forð- ast vímuefni. Hins vegar verður að hafa í huga að ástæður fyrir neyslu vímuefna eru margþættar og enn hefur ekki fundist nein töfralausn. Með niður- stöður rannsókna að leiðarljósi má þó reyna að fækka áhættuþáttum í umhverfi og samskiptum við barn- ið.Ýmsar aðferðir eru þess virði að reyna þær þó engin geti tryggt hundrað prósent árangur. Af ofanskráðu má vera ljóst að gagnvart reykingum og vímuefna- neyslu unglinga er ábyrgðin ekki síst á heimilum unglinganna þar sem enginn vafi leikur á að fyrirmynd foreldra og systkina hefur hvað mest forspárgildi um reykingar unglinga. Forvarnirnar hefjast Breytingar á reykingum unglinga frá 12-16 ára aldurs 1989 (12-13 ára) 1992 (15 -16 ára) Reyktu síðustu mánuði Drengir Stúlkur Drengir Stúlkur (n=266) co II (n=266) (n=234) 1-5 sígarettur/dag 2 1 10 25 6-10 sígarettur/dag 11 15 11 sígarettur/dag 22 10 heima fyrir og sem foreldri eða systkin ættum við að byija á að líta í eigin barm og athuga hvernig fyrir- mynd við erum. Gott samband milli unglings og fjölskyldu hans er ómetanlegt. I önn dagsins vill oft gleymast að gefa sér tíma til að tala við barnið eða ungl- inginn, vinna traust hans og trúnað. Flestir hafa mikið að gera og sá litli tími sem varið er með börnunum vill fara í nöldur eða tala um hvern- ig eigi að gera þetta eða hitt (fara á fætur, fara í skólann, læra, leggja á borðið o.s.frv.). Bíddu ekki með að koma á góðu sambandi við milli þín og barnsins þíns þangað til að langt er liðið á unglingsárin. Ef við leggjum okkur eftir að auka tengsl- in við unglinginn erum við líklegri til að kynnast hugarheimi hans, deila með honum áhyggjum og gleði. Jafnframt líklegri til að geta leið- beint honum í lífinu og miðlað af reynslu okkar. Reyndu að eiga stund á hveijum degi með barninu þínu þar sem þið getið rabbað saman í einlægni. Sjáðu til þess að báðum gefist færi á að tala þegar þið ræð- ið einslega. Reyndu að efla sjálfs- traust þess með því að hrósa því fyrir það sem vel er gert og hvettu það til að taka þátt í jákvæðum við- fangsefnum sem gefa því tækifæri á að læra ýmislegt skemmtilegt og nytsamlegt (t.d. gerast skáti, taka þátt í íþróttum, fara á taflnámskeið o.s.frv.). Leitaðu allra slíkra já- kvæðra leiða en gættu þess vel að þú sért ekki aðeins að þröngva barn- inu til að gera það sem þú vilt að það geri. Taktu gjarnan þátt í áhugamálum þess. Rétt er að ræða hreinskilningslega um reykingar, áfengisneyslu og neyslu annarra vímuefna. Láttu afstöðu þina gagn- vart neyslu þessara efna koma skýrt i ljós og segðu beint út til hvers þú ætlast af barninu eða unglingnum í þessum efnum. Ef þig langar að fræðast nánar hvernig taka megi á þessum málum langar mig að benda á bók ætlaða foreldrum sem gefin er út af Vímulausri æsku og heitir Árin sem koma á óvart. Árið 1990 var byijað að nota námsefnið Að ná tökum á tilver- unni, Lions-Quest í nokkrum grunn- skólum. Námsefnið er ætlað 12-14 ára unglingum og með því er kennd lífsleikni. I námsefninu er leitast við að hjálpa ungu fólki til þess að þroska með sér sjálfsaga, ábyrgðar- tilfinningu, góða dómgreind, öðlast aukið sjálfstraust og góða sjálfs- mynd og efla tengsl við fjölskyldu og samfélagið. Með þeim hætti er reynt að hjálpa unglingunum að lifa heilbrigðu lífi án tóbaks, áfengis eða annarra vímuefna. Rannsóknir er- lendis hafa sýnt að með námsefni af þessari gerð má hafa veruleg áhrif á t.d. reykingar. I þessu náms- efni er ætlast til þátttöku foreldra. Sem foreldri gætir þú kynnt þér hvort þitt barn fær þessa kennslu og tekið sjálf þátt í henni. Með þessum orðum vil ég leggja áherslu á að aðstæður og lífsviðhorf eru mikilvægir áhrifaþættir gagn- vart reykingum og annarri vímu- efnaneyslu unglinga. Fjölskyldan er í lykilhlutverki til að móta eins hag- stæðar aðstæður fyrir unglinginn og kostur er svo hann geti í framtíðinni lifað heilbrigðu lifi án vímuefna. Höfundur er heilsugæslulæknir í Garðabæ og lektor í heimilislækningum við Háskóla íslands. I ■íla£2 Þvottavél Lavamat 6251 Vinduhraði 1000 og 700 snúningar á mín.Ullarvagga UKS kerfi. Bíó kerfi. Takki fyrir aukaskolun. Orkunotkun 1.8 kwst.Oko kerfi. Variomatik vinding. Verð nú 89.140,- Stadgr. kr. 82.900,- Venjulegt verd ó sambærilegri vél er a.m.k. 12.000,- kr. hærra. Alveg Einstök Gædi sem ekki verður endurtekið! Aðeins þessi eina sending. OSMSSON HF Umboðsmenn um land allt.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.