Morgunblaðið - 03.05.1995, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 3. MAÍ 1995 C 3
_______________________________FRETTASKYRIMG_________________________________
Stöðfirðingar og Breiðdælingar skilja að skiptum eftir stutta en stormasama sambúð í Gunnarstindi
Deilt um fjöregg
Togstreita milli stjómenda og byggðarlaganna hefur orðið til þess
að Stöðfírðingar og Breiðdælingar sem fyrir þremur og hálfu ári
sameinuðu sjávarútvegsfyrirtæki sín em nú að slíta samstarfínu.
Fyrirtækið hefur í raun aldrei verið sameinað nema að nafninu
til, skrifar Helgi Bjamason. Kunnugir telja að ímyndaðir
hagsmunir byggðarlaganna og tilfínningar hafí ráðið meiru en
hagsmunir fyrirtækisins.
Morgunblaðið/Helgi Bjamason
ÞETTA eru kostir íbúa Breiðdalsvíkur: Slitnað hefur upp úr samstarfi við Stöðfirðinga, en þangað
eru 18 kílómetrar, en framundan er samstarf við íbúa Djúpavogs sem er 64 kílómetra í burtu.
AÐUR en. Hraðfrystihús
Stöðvarfjarðar og Hrað-
frystihús Breiðdælinga
gengu í eina sæng voru
gerðar nokkrar tilraunir til samein-
ingar. Formleg tillaga var t.d. lögð
fyrir hluthafafundi 20. ágúst 1991.
Bæði fyrirtækin höfðu farið í gegn
um greiðslustöðvun og opinbera
sjóðameðferð hjá Atvinnutrygg-
ingasjóði og Hlutafjársjóði Byggða-
stofnunar þannig að síðamefndi
sjóðurinn átti verulegan eignarhlut,
tæplega helming á Breiðdalsvík og
fjórðung á Stöðvarfirði. Þá átti
Utvegsfélag samvinnumanna og
tengd fyrirtæki stóran hlut í húsinu
á Breiðdalsvík. Sáu þessir aðilar
möguleika á hagræðingu í rekstri
með sameiningu og að unnt yrði
að byggja upp sterkara fyrirtæki.
Byggðastofnun lagði mikla áherslu
á sameininguna.
Andstaða við samelningu
Aftur á móti var mikil andstaða
heima fyrir og er fullyrt að mikill
meirihluti fólks hafi verið á móti.
Breiðdælingar voru búnir að missa
að mestu eignarhald síns fyrirtækis
en hreppsnefnd Stöðvarhrepps
hafði neitunarvald út á 28% eignar-
hlut sinn í Hraðfrystihúsi Stöðvar-
fjarðar. Rökin þar á móti samein-
ingu voru m.a. þau að fyrirtækið
stæði vel eins og rekstri þess væri
háttað og því ekki þörf á samein-
ingu. Jafnframt myndu aðilar utan
sveitarfélagsins verða of áhrifa-
miklir í sameinuðu fyrirtæki. Felldi
hreppsnefndin formlega tillögu um
sameiningu.
Byggðastofnun tókst að fá þess-
ari afstöðu breytt. Lofaði hún að
veita sameinuðu fyrirtæki 50 millj-
óna króna lán til að kaupa togarann
Patrek ásamt kvóta frá Patreks-
firði. Fékkst þá meirihluti hrepps-
nefndarinnar á Stöðvarfirði til að
samþykkja- sameininguna og var
það gert á hluthafafundum í félög-
unum tveimur mánuðum eftir að
sameining hafði verið felld, eða 25.
október 1991. Hugur starfsfólks
var þó ekki breyttur, eins og
kannski sést best á veggskreyting-
unni í frystihúsinu á Stöðvarfirði:
„Lengi lifi HSS“. Af samtölum við
fólk á Stöðvarfirði að ráða er það
enn sannfærðara en áður um að
sameiningin hafi verið hrapalleg
mistök sem Stöðfirðingar séu nú
að súpa seyðið af.
Ekki samstaða um aðgerðlr
Gunnarstindur var með ágæta
eigna- og kvótastöðu í upphafi. Að
mati kunnugra átti það að geta
spjarað sig ekki síður en mörg fyrir-
tæki sem verið hafa að gera það
gott síðustu ár. Staða fyrirtækjanna
var svipuð við sameiningu en áber-
andi drifkraftur hafði verið í Hrað-
frystihúsi Stöðvarfjarðar um skeið
og ákvað stjórnin að reyna að nýta
sér hann fyrir fyrirtækið allt og réð
framkvæmdastjórann, Jónas Ragn-
arsson, sem framkvæmdastjóra
Gunnarstinds hf. Skrifstofuhald var
að mestu lagt niður á Breiðdalsvík
og fjárhagurinn endurskipulagður.
Maður sem þekkir vel til rekstrarins
segir að fyrirtækið hafi byijað
ágætlega. Stjórnunarkostnaður
hafí lækkað en ekki náðst sá árang-
ur í hagræðingu í vinnslu og öðrum
þáttum sem að hafði verið stefnt.
Fyrirtækið hafí raunar alltaf staðið
sig fremur slælega í 'fískvinnslunni
samanborið við önnur sambærileg.
Síðan hefur leiðin legið niður á
við. Félagið fékk skell í gengisfell-
ingum og tapaði alls um 200 millj-
ónum kr. á rekstri þriggja ára.
Togstreita var hjá stjórnendum fé-
lagsins og milli staðanna þannig
að ekki náðist samstaða um aðgerð-
ir til að draga úr kostnaði. í þessu
sambandi er vert að minna á hina
miklu andstöðu sem var við samein-
inguna og ekki ólíklegt að stjórnar-
menn, sem jafnframt voru fulltrúar
meirihluta hreppsnefnda, hafí átt
erfitt með að réttlæta aðgerðir sem
myndu leiða til minni starfsemi og
jafnvel fækkunar starfsfólks í
byggðarlagi þeirra. ímyndaðir
hagsmunir byggðarlaganna tveggja
réðu en ekki hagsmunir fyrirtækis-
ins, sagði einn viðmælandi Morgun-
blaðsins fyrir austan.
Fyrirtækið var áfram rekið eins
og tvö fyrirtæki, undir sama nafn-
inu. Frystihúsin voru að gera líka
hluti. Kambaröst landaði á Stöðvar-
fírði og Hafnarey á Breiðdalsvík
og þjónusta fyrir skipin og fyrirtæk-
ið allt þurfti að vera á báðum stöð-
um. Mikið tap var af útgerð Pat-
reks, hann reyndist ekki henta við
þær aðstæður sem þama voru, og
var hann seldur en kvótinn fluttur
yfír á togarana.
Flestir sem blaðamaður ræddi við
á Breiðdalsvík og Stöðvarfírði voru
sammála um að togstreita stjórn-
enda félagsins væri orsök erfíðleik-
anna. Fyrirtækið væri enn rekið
eins og tvö fyrirtæki og ekki virtist
mögulegt að ná samstöðu um nein-
ar aðgerðir. Nær allir tóku það jafn-
framt fram að starfsfólki og al-
mennum hreppsbúum hefði ekki
verið gerð grein fyrir því hvað væri
að gerast. Þá bentu menn á mistök-
in með kaupin á Patreki.
Starfsfólk i frystihúsinu í Breið-
„VIÐ viljum koma drift í þetta
fyrirtæki á nýjan leik. Það hefur
verið á hraðri niðurleið frá því í
haust, eingöngu vegna sofanda-
háttar í stjórmm þess,“ sagði
Björgvin Guðmundsson, oddviti
Stöðvarhrepps, um áform meiri-
hluta hreppsnefndar.
Björgvin sagði að tilgangur
hreppsnefndar með því að bjóða í
hlutabréf Þróunarsjóðs hafi verið
að ná völdum í fyrirtækinu. Nauð-
synlegt hafi verið að losna undan
valdi hins opinbera. Spurður að
því hvort ekki hefði verið betra
fyrir fyrirtækið og hreppinn að
auka hlutaféð í stað þess að leggja
alla peninga hreppsins í að kaupa
bréfin af Þróunarsjóði sagði Björg-
vin að ekkert vit væri í því að
leggja peninga í fyrirtækið eins
dalsvík sem blaðamaður hitti í kaffí-
stofunni sagði að þó gamalgróinn
rígur væri milli Stöðvarfjarðar og
Breiðdalsvíkur hefði það ekki háð
samstarfí verkafólksins, það gæti
vel unnið saman. Spennan væri í
stjórnuninni.
Báðir meirihlutarnir falla
Framkvæmdastjóri Gunnarstinds
vildi flytja alla útgerðina til Stöðv-
arfjarðar, taldi það hagkvæmara
en fékk því ekki framgengt. Stjórn-
in reyndi að ná samstöðu um að-
gerðir en ýmislegt varð til að tefja
fyrir. Til dæmis var ákveðið að
fresta öllum aðgerðum fram yfír
kosningar um sameiningu sveitar-
félaganna, sem fram fóru í febrúar
í fyrra, til að hafa ekki áhrif á niður-
stöður þeirra. Sameiningin var þó
felld. Síðan kom upp spenna milli
framkvæmdastjórans og stjórnar-
manns sem framkvæmdastjórinn
fór fram á að viki úr stjórn, að
öðrum kosti segði hann upp störf-
um. Taldi meirihluti stjómarinnar
þá fullreynt að Jónas Ragnarsson
gæti framkvæmt nauðsynlega hluti
og tók hann á orðinu þó hann vildi
draga uppsögn sína til baka. Ungur
og því hefði verið stjórnað.
„Stjómunarhættir gengu þvert á
hagsmuni Stöðfirðinga. Þótt við
ættum verulegan eignarhlut en
Breiðdælingar sáralítinn var unnið
að því að leggja niður starfsemina
hér og flylja hana á Breiðdalsvík.“
Hann sagði að ekki þýddi að
bjóða fólki upp á að vinna í öðru
byggðarlagi, þótt ekki væri langt
á milli. „Vinnan er ástæða þess
að fólk býr í þessum litlu sjávar-
plássum. Það er örstutt að fara í
vinnuna og sækja börnin á leik-
skólann. Ef menn hafa ekki vinnu
á staðnuin flytja inenn þangað
sem vinnan er,“ sagði Björgvin.
Hann sagði að Stöðfirðingar
treystu sér til að reka fyrirtækið
eftir skiptingu þess. Þeir hefðu
rekjð þessa einingu áratugnm
maður, Jón Hermann Óskarsson,
var ráðinn í hans stað og þurfti
hann tíma til að setja sig inn í verk-
efnið.
í hreppsnefndarkosningunum í
maí í fyrra féllu meirihlutarnir á
báðum stöðum og höfðu atvinnu-
málin sín áhrif í því efni. Nýju
meirihlutarnir fóru að krefjast þess
að fá sína menn í stjóm. Um þetta
leyti var, samkvæmt heimildum
blaðsins, loks að myndast samstaða
í gömlu stjórninni um nauðsynlegar
hagræðingaraðgerðir á grundvelli
útreikninga nýja framkvæmda-
stjórans. Hann benti til dæmis á
að vélaverkstæðið á Stöðvarfirði
væri rekið með miklu tapi, tíminn
þar kostaði í raun töluvert á þriðja
þúsund en hægt væri að fá hann
þúsund kr. ódýrari, til dæmis á
einkareknu verkstæði á Breiðdals-
vík. Fékk hann heimild til að segja
upp öllum véla- og verkstæðis-
mönnum og leggja niður vélaverk-
stæðið og átti það að vera fyrsta
skrefíð í hagræðingarátaki. Á verk-
stæðinu vann nýkjörinn oddviti
Stöðvarhrepps og í kjölfar uppsagn-
anna blossuðu upp deilur á Stöðvar-
fírði og milli staðanna.
satnan og ekki væri nokkur
ástæða til að ætla annað en það
tækist áfram. Hann tók það þó
skýrt fram að það væri algert
skilyrði að þeir ættu meirihluta í
fyrirtækinu, þeir vildu að það
ætti ekkert á Breiðdalsvík og
Búlandstindur ekkert í þeirra fyr-
irtæki. Að öðrum kosti yrði fyrir-
tækinu ekki skipt.
Reiknað er með að fyrirtækið
haldið eftir um 1.400 tonna kvóta
fyrir Kambaröst. Björgvin sagði
að til þess að bæta fyrirtækinu
upp minnkandi kvóta þyrfti að
reyna að komast inn í þann mikla
afla af smábátum sem seldur væri
í burtu i gámum. Einnig hefði
verið rætt um samstarf við fyrir-
tæki á Fáskrúðsfirði um hráefni-
söflun og vinnslu.
Húsakynni frystihúss Gunnars-
tinds hf. á Breiðdalsvík eru nýrri
og talin mun betri en á Stöðvar-
fírði. í stjórninni voru uppi hug-
myndir um að leggja meiri áherslu
á hefðbundna vinnslu þar en vera
áfram með ýmsar aukategundir á
Stöðvarfírði. Það hefði væntanlega
leitt til þess að starfsfólki hefði
verið ekið eitthvað milli staðanna
en átján kílómetrar eru á milli
þeirra.
Stöðvarhreppur reynir að ná
völdum
í þessari stöðu óskaði Útvegsfé-
lag samvinnumanna eftir hluthafa-
fundi fyrrihluta vetrar og þar var
kosin ný stjórn. Þróunarsjóður sjáv-
arútvegsins nýtti þar í fyrsta skipti
vald sitt til að kjósa tvo menn í
stjóm og var talið að þeirra hlut-
verk væri einkum að stuðla að því
að hlutur sjóðsins yrði söluhæfur
og síðan að selja hann. Bréfín voru
auglýst til sölu eins og gert hafði
verið árlega án þess að nokkur
hefði sýnt þeim áhuga. Nú brá svo
við að nokkur tilboð bárust. Stöðv-
arhreppur bauð 40 milljónir í öll
bréfín sem voru þriðjungur af hluta-
bréfum í félaginu og var tilboð
hans samþykkt. Með þessu móti
hefði hreppurinn náð völdum í fé-
laginu með rétt tæplega 50% eign-
arhlut sínum. Hins vegar áttu aðrir
hluthafar og starfsfólk forkaupsrétt
og var hann nýttur að hluta þannig
að hreppurinn náði ekki markmiði
sínu.
Enn meiri tortryggni og tog-
streita virðist vera í nýju stjóminni
milli fulltrúa staðanna en þó var í
gömlu stjórninni og tilboð Stöðvar-
hrepps í hlutabréf Þróunarsjóðs
virkaði eins og olía á eldinn. Fyrir-
tækið er komið í greiðsluerfíðleika
og ákvað stjómin að selja togarann
Hafnarey frá Breiðdalsvík án kvóta
til að létta á skuldastöðunni. Jafn-
framt komu upp hugmyndir um
samvinnu við Búlandstind hf. á
Djúpavogi um hráefnisöflun og
vinnslu á Breiðdalsvík. Þessar hug-
myndir komu upphaflega frá Útsam
og Breiðdælingum en fulltrúar
Stöðfirðinga í stjórninni óskuðu síð-
an eftir því að skipting fyrirtækis-
ins yrði reynd. Er nú unnið að því
máli en óljóst er hvort samningar
nást. Þurfa menn að semja um
skiptingu skulda og fá samþykki
kröfuhafa. Þá gera Stöðfírðingar
það að skilyrði að þeir nái völdum
í fyrirtækinu eftir að búið er að
selja Breiðdalseignirnar til Bú-
landstinds hf.
Nýr átakapunktur SH og ÍS?
Framkvæmdastjóraskipti urðu
aftur 1. maí. Jón Hermann Óskars-
son sagði upp störfum í mars og
varð að samkomulagi að hann hætti
nú þó ekki væri búið að ljúka skipt-
ingu fyrirtækisins. Stjórnin hefur
ráðið Jónas Ragnarsson, fyrri fram-
kvæmdastjórann, til að reka fyrir-
tækið þennan mánuð sem búist er
við að skiptin taki. Reikna menn
með að meirihluti hreppsnefndar á
Stöðvarfírði hugsi sér hann sem
framkvæmdastjóra þeirra fyrirtæk-
is.
Kvóti Gunnarstinds er að verða
búinn. í því óvissuástandi sem ríkt
hefur treysti fráfarandi fram-
kvæmdastjóri sér ekki til að hrinda
í framkvæmd áformum sínum um
breytingar á útgerðarháttum í þeim
tilgangi að treina kvótann til loka
fiskveiðiársins. Sjá menn nú fram
á erfítt atvinnuástand á báðum
stöðunum í sumar.
íslenskar sjávarafurðir selja fyrir
Gunnarstind hf. í ljósi átaka stóru
sölusamtakanna, Sölumiðstöðvar
hraðfrystihúsanna og íslenskra
sjávarafurða, hafa Stöðfirðingar
nefnt möguleika á því að fá SH til
liðs við sig eftir að fyrirtækinu verð-
ur skipt. Telja sumir að það hafi
orðið til þe_ss að Útsam og tengd
félög úr ÍS-blokkinni vilji ekki
sleppa hendinni af fyrirtækinu.
Fulltrúar meirihluta hreppsnefndar
neita því að slíkar áform séu uppi.
Vilja drift í fyrirtækið