Morgunblaðið - 07.05.1995, Síða 7
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 7. MAÍ1995 B 7
Blóðtár og
pílagrímaiðnaður
Rómarbréf
Þótt athygli ítala undanfamar vikur hafi beinst að kosn-
ingunum um daginn hafa þeir þó ekki verið síður upp-
teknir af fréttum um styttu af Maríu mey, sem grét
blóði í bæ rétt við Róm. Sigrún Davíðsdóttir var á
Ítalíu og fylgdist með meyjarfréttunum.
ÓTT ÍTALIR taki stjórnmálin alvarlega
hafa þau orðið að víkja undanfarið
fyrir öðrum og háleitari málum, nefni-
lega hugsanlegu kraftaverki. Fjörutíu sentí-
metra gipsstytta frá Medjugoije í fyrrum
Júgóslavíu hefur vikum saman skyggt á
stjórnmálamennina og stolið dýrmætum sjón-
varpstíma og blaðadálkum frá þeim. Sumir
tala um kraftaverk og tína blóm í garðinum
þar sem styttan hefur staðið. Aðrir tala um
kraftaverkaiðnað og peningaplokk.
Stytta grætur blóðtárum
Sóknarpresturinn við Kirkju heilags Antó-
níusar í Civitavecchia, rétt fyrir utan Róm
heitir Pablo Martin og er spænskur. Þegar
hann var á ferð í Medjugorje á síðastliðnu ári
keypti hann gipsstyttu, sem þar var til sölu,
ásamt mörgum eins. Styttuna tók hann með
heim og gaf einu sóknarbarni sínu, Fabio
Gregori, sem vinnur hjá rafmagnsveitunni.
Gregori og fjölskylda hans komu kirkjunni
fyrir í garðinum við húsið sitt og létu hana
standa á nokkurs konar altari, sem búið er
til úr grjóti, felldu í steinsteypu og stendur á
stöpli. Þeir sem hafa verið á ferð um kaþólsk
lönd kannast vísast við að hafa séð styttur,
sem víða er komið fyrir þar og þessi stytta
virtist í engu frábrugðin þeim.
En litla meyjan frá Medjugoije lét sér ekki
nægja að standa niðurlút í garði Gregorifjöl-
skyldunnar, heldur kom Jessica Gregori, fimm
ára að aldri, einn daginn að styttunni, þar sem
hún grét blóðtárum. Á rúmlega sólarhring
grét hún fimm eða tíu sinnum. Tveimur sólar-
hringum eftir að fréttin spurðist út voru mörg
þúsund manns mætt á staðinn, auk frétta-
manna hvaðanæva að. Bak við gler blasti við
litla meyjan með óljósa rauða tauma á kinn-
um. Gregorifjölskyldan varð að setja upp skilti
um að garðurinn væri einkaeign og aðgangur
bannaður.
Eftir nokkra sólarhringa með styttuna grát-
andi í garðinum og mannfjöldann, svo fjöl-
skyldunni varð ekki svefnsamt, var hún flutt
í kirkjuna, sem er skammt frá heimilinu. Bisk-
up borgarinnar tók hana í sína vörslu og heima
hjá honum grét styttan líka í viðurvist fjöl-
skyldunnar. Biskupinn sá því blóðgrátinn með
eigin augum og sagðist hafa fengið mikilvæg
skilaboð frá styttunni, en greindi þó hvorki
frá því hver skilaboðin væru, nemu þau væru
ekki persónuleg skilaboð til sín, heldur vörð-
uðu mannkynið allt, né hvernig skilaboðunum
var komið á framfæri.
Styttan var síðan tekin í vörslu dómara, sem
átti að kanna hugsanlegt svindl og þar var
styttan yfir páskana, en var síðan skilað. Hún
hefur þó ekki komið fyrir sjónir almennings,
en er lokuð inni á ótilteknum stað. Gregori
hefur hins vegar sett aðra alveg eins styttu í
garðinn hjá sér, en hana fékk hann að gjöf frá
biskupnum, svo hann hefði einhveija meyju.
Og enn streymir fólk að kraftaverkagarðinu.
Sumir horfðu, aðrir tóku myndir, tíndu möl eða
blóm framan við garðinn.
Páfastóll tortrygginn
á kraftaverk
Það voru feiknarmikil vonbrigði fyrir sókn-
ina og bæjarstjórnina að meyja skyldi ekki fá
að standa í kirkjunni yfir páskana. í kirkjunni
var búið að útbúa hillu fyrir hana og bæjar-
stjórnin hafði lagt í heilmiklar framkvæmdir
við bílastæði og aðkeyrslu að kirkjunni. Það
er nefnilega engin smávegis búbót fyrir sér-
hvern bæ og kirkju að áskotnast helgur hlut-
ur, því þá er pílagrímastraumur tryggður og
þar með góður afrakstur.
Vísast hefur farið smávegis skjálfti um ein-
hveija íbúa í Civitavecchia, bæði lærða og
leika, þegar ríkissjónvarpið ítalska sýndi þátt
í dymbilvikunni um pílagrímsbæinn Lourdes.
Það vita kannski ekki allir að næst á eftir
París er Lourdes mest sótti staðurinn í Frakk-
landi. Til Lourdes er stöðugur straumur píla-
gríma árið um kring og er burðarásinn í at-
vinnu- og efnahagslífi bæjarins, sem þiggur
ekki lengur neitt frá ríkinu, því hann er full-
fær um að sjá fyrir sér sjálfur. Margar göturn-
ar í þessum gamla bæ eru einstefnugötur, en
skiltin eru þannig gerð að þeim er hægt að
breyta með einu handtaki og það er gert með
reglulegu millibili til að umferðin deilist jafnt
niður á hverfin og allir njóti viðskiptanna jafnt.
Og fleiri en bæjarstjórnin í Civitavecchia
voru í viðbragðsstöðu að taka á móti páska-
flaumi hinna trúandi, sem aldrei létu sjá sig.
Verslunarmaður frá Medjugoije dreifði um
páskana þúsundum ljósritaðra auglýsinga um
Civitavecchia með tilboði um meyjarstyttu, al-
veg eins og þá grátandi. Verðið var um fimm
þúsund.íslenskar krónur. í auglýsingunni sagði
að hægt væri að kaupa styttu alveg eins og
þá grátandi og að kannski myndi sú sem þú,
lesandi góður, keyptir einnig gráta. „Maður
veit aldrei! Pantaðu hana strax í dag.“ Og
ýmsir aðrir selja meyjarstyttur af ýmsum
stærðum á götum Civitavecchia, standandi á
steinhillum eins og styttan stóð á, þegar hún
tók að gráta.
Páfagarður hefur að sjálfsögðu einnig haft
afskipti af málinu og þar á bæ voru menn
varkárir í orðum. Háttsettir kirkjunnar menn
töluðu um trúgirni og múgsefjun, sem varla
var vel gert gagnvart biskupinum, sem sjálfur
hafði séð meyjuna gráta. Páfastóll er mjög
sparsamur á að viðurkenna kraftaverk. Á
undanförnum 160 árum hefur kirkjan aðeins
viðurkennt fjórtán kraftaverk af mörg þúsund
tilkynntum. Einn af útsendurum páfastóls,
sem kom til Civitavecchia, var Emmanuel
Milingo biskup, ættaður frá Afríku og viður-
kenndur sérfræðingur í útrekstri illra anda.
Hann sá ekki styttuna, því hún fékkst ekki
afhent frá dómaranum.
Styttan kvenkyns — blóðið karlkyns
Athyglin sem blóðtárafréttunum var veitt
ber vitni um að lítt staðfestar kraftaverkafrétt-
ir duga mörgum til. En margir ítalir eru þó
tortryggnir og þá ekki bara páfastóll og nú
stendur yfir rannsókn á tárunum og uppruna
þeirra.
Það hefur til dæmis vakið athygli hinna
vantrúuðu að á myndum sem dreift var af
meyjunni og sem sagðar voru teknar með tíu
tíma millibili þá liggja tárin alveg eins. Og
séu þau skoðuð nánar sýnast kinnar meyjar-
innar fremur ataðar blóði en að blóðið hafi
runnið sem tár.
Nútímarannsóknaraðferðir eru auðvitað
notaðar í kraftaverkamálum, rétt eins og saka-
málum og því hefur verið verið gerð DNA-
greining á blóðinu. í ljós kom að þó styttan
hafi á sér kvenkyns mynd, eins og eðlilegt
er með meyjarstyttu, þá eru blóðtárin karl-
kyns. Næst á dagskrá er að athuga DNA-sam-
setningu þeirra karlmanna, sem komið hafa
nálægt styttunni. Gregori hefur samþykkt að
tekið verði úr honum blóðsýni til greiningar.
Spænski presturinn harðneitar hins vegar
slíkri athugun á sínu blóði og stendur á því
fastar en fótunum að ekki verði efast um
kraftaverkagildi táranna. Því sé óviðeigandi
að gera svona athugun.
En ekki ^ðeins dómarar og páfastóll hafa
afskipti af blóðtárunum. Á Ítalíu er einnig til
nefnd, sem fæst við rannsókn fýrirbæra, sem
við fýrstu sýn virðast yfirskilvitleg. Nefndin
var sett á laggirnar fyrir fimm árum og er
skipuð sérfræðingum eins og eðlisfræðingi og
stjarneðlisfræðingi, en einnig heimspekingi og
öðrum mætum borgurum eins og rithöfundin-
um og fræðimanninum Umberto Eco, sem
gjarnan fæst við yfírskilvitleg fyrirbæri í bók-
um sínum. Nefndin hefur meðal annars varp-
að fram þeirri spurningu hvers vegna styttan
hafi ekki verið sett í innsiglaðan glerskáp og
gráturinn síðan tekinn upp á myndband. Hún
bendir einnig á að mýgrútur sé til af frásögn-
um um grátandi meyjarstyttur, en einnig
mýgrútur dæma um svindl í slíkum tilvikum.
Einnig spyija nefndarmenn hvers vegna svo
langan tíma taki að komast til þess að rann-
saka fýrirbærið almennilega. Og einn nefndar-
manna kunni að segja frá að til væru styttur,
þar sem litarduft væri sett í gipsið. Þegar
styttan stendur úti, veðrast hún og duftið leys-
ist upp, svo það lítur út fyrir að hún gráti blóði.
En í Civitavecchia er hver dagur án úrskurð-
ar dýrmætur, því þó umferðin sé ekki eins
mikil og vonast var eftir, þá er hún meiri en
áður. Og Kirkju heilags Antóníusar munar
um allt, því hún hefur úr litlu að spila og um
það fer enginn nær en spænski presturinn,
sem keypti styttuna góðu í Medjugorje. Og
hver sem úrskurðurinn verður, þá er þetta
örugglega ekki síðasta grátandi styttan á ítal-
íu, því eins og heimildir sýna eru grátandi
meyjarstyttur af einhveijum ástæðum nokk-
urn veginn alveg óþekktar utan Ítalíu, þar sem
alltaf er markaður fyrir góð kraftaverk.
Erfðasyndin
eftir Arnald Indriðason
í BRETLANDI kalla þeir hana
„drottningu sakamálasögunnar" og
kalla ekki allt ömmu sína í þeim
efnum. P. J. James byijaði tiltölu-
lega seint að skrifa en á 30 ára
rithöfundarferli hefur hún sent frá
sér einhveijar bestu sakamálasögur
síðustu ára, sem margar hveijar
hafa komið út í íslenskri þýðingu.
Fjöldi þeirra hefur verið kvikmynd-
aður fyrir sjónvarp þar sem lögre-
gluforinginn og ljóðskáldið Adam
Dalgliesh leysir úr flóknum morð-
gátum. Aðspurð hvað hún mundi
géra ef Dalgliesh birtist allt í einu
á dyrahellunni hjá henni, svaraði
hún: Ef ég hitti hann segði ég,
Mikið hafði ég gaman af síðustu
ljóðabókinni þinni.
Myndræn skrif
P. D. James skrifar við eldhús-
borðið sitt með ijúkandi kaffibolla
sér við hlið. Það tekur hana marga
mánuði að fullvinna söguþráðinn
og hún segir það „dularfullt ferli.
Það er eins og persónurnar svífi
um í lausu lofti og ég kem mér í
samband við þær. Það er meira
opinberun en sköpun. Skrif mín eru
myndræn, ég skrifa eins og ég sé
að búa til kvikmynd".
Nýjasta sagan hennar heitir
Erfðasynd eða „Original Sin“.
Sögusviðið er útgáfufyrirtæki i
Wapping í austurhluta Lundúna,
The Peverell Press, en það gefur
út m.a. bækur sakamálahöfundar-
ins Esmé Carling, eldri konu og
aðeins miðlungsgóða í sínu fagi,
sem var rekin úr vinnunni eftir 30
ára þjónustu og siðan myrt. Einnig
er myrtur nýr forstjóri fyrirtækis-
Drottning bresku saka-
málasögunnar, P. D.
James, hefur sent frá
sér nýja bók, Erfðasynd,
þar sem skáldið og
leynilögreglumaðurinn
Adam Dalgliesh fæst
við enn eitt morðmálið.
ins, Gerard Etienne, sem átti ófáa
óvini; hjákonu sem hann var hættur
með, niðurlægðan rithöfund, kol-
lega sína og ýmsa óánægða starfs-
menn. Svo það er enginn skortur á
fólki sem Dalgliesh grunar um
verknaðinn.
Ein af setningunum í bókinni er
einhvern veginn svona: „Það sem
fólk áleit sig vera var sjaldnast í
tengslum við hvernig það hagaði
sér í raunveruleikanum." James var
spurð að því í einu bresku blaðanna
hvort setningin ætti við hana og
hún svaraði: „Við komum okkur upp
hlíf okkur til varnar. Ég virðist
sjálfsagt örugg með mig en ég veit
ekki hvort ég sé það. Eg er skap-
góð verð ég að segja en ég er viss
um að ég geti orðið talsvert árásar-
gjörn og ofbeldisfull.“ Og áfram
heldur hún: „Ég velti því fyrir mér
hvort persónugerðin sé óhagganleg
eða á hreyfingu, hvort hún er klett-
ur eða fljót. Maður getur aldrei
bent á hana og sagt: Þarna er hún
niðurkomin."
Dalgliesh áhorfandi
P. D. James verður 75 ára á ár-
inu. íslendingar þekkja sögur henn-
ar eins og Heltekinn, Vitni deyr,
Ekki kvenmannsverk og Svarta
turninn ef ekki af lestri þá í gegnum
sjónvarp en velflestar hafa þær
verið kvikmyndaðar fyrir sjónvarp
með Roy Marsden í hlutverki Dalgli-
esh og sýndar hér á landi sem og
víðast annars staðar í heiminum.
„Dalgliesh er áhorfandi. C. P. Snow,
sem manni dettur ekki oft í hug
að vitna í, sagði að það væri mikil
virðing sem fylgdi hlutverki áhorf-
andans en ef þú ert það of lengi
taparðu sálinni,“ sagði P. D. James
nýlega í viðtali.
Hún fæddist í Oxford árið 1920
og var elst þriggja systkina. Eftir
stríðið fór hún að vinna hjá hinu
opinbera en maðurinn hennar kom
sjúklingur úr stríðinu. Hann lést
árið 1964. Seint ásjöunda áratugn-
um þegar hún hafði sent frá sér
nokkrar bækur fór hún að vinna
við réttarlæknadeild lögreglunnar í
Lundúnum og víðar innan lögregl-
unnar en lét af störfum skömmu
áður en hún varð sextug. Hún er
eftirsóttur fyrirlesari og hefur m.a.
haldið fyrirlestra og kennt við há-
skólana í Boston, Ka-
líforníu og Toronto.
Hún vitnar í skáldið
W. H. Auden sem
sagði að enskar
glæpasögur þyrftu að
hafa „gott“ umhverfí
(ensk sveitaþorp). Það
þarf ekki að vera
dyggðugt að hennar
viti en hún segir að
regla verði að taka við
af „óreglu sem ekki
verður leiðrétt".
Spurningunni um
hvort ekki sé skamm-
arlegt að lesendur
skuli hafa svo gaman
af ofbeldi eða óreglu og raun ber
vitni svarar hún með því að segja
að innan sakamálasögunnar ýti „of-
beldi undir öryggistilfinningu le-
sandans, býður uppá viðráðanlegt
stig ofbeldis“.
Hinn áhyggjufulli íhaldsmaður
Oft hefur verið sagt að P. D.
James hafi sameinað sakamálasög-
una og fagurbókmenntirnar. Ruth
Rendell hefur sagt að þegar P .D.
James bjó til alvarlegar bókmenntir
úr sakamálasögunni hafi hún ekki
gert það með því að færa hana í
nútímalegra horf eða með því að
breyta henni í eitthvað „sem skiptir
máli“ heldur með því að laga hefð-
bundinn frásagnarháttinn að sam-
tímanum. James segir að nýja sag-
an hennar, Erfðasynd, beini spjót-
um sínum að vandamálum sam-
tímans í Bretlandi. Hún skrifar frá
sjónarhóli hins áhyggjufulla íhalds-
manns um landið sitt þar sem betl-
arar virðast sérlega vel haldnir,
sakamálum er iðulega vísað frá,
félagsráðgjöf er boðorð dagsins,
bækur víkja fyrir sjónvarpi („mynd-
rænt eiturlyf, án merkingar og
ófært um að vekja nokkra tilfinn-
ingu“), skólamál eru í mestum
ólestri og kennarar vara við lögregl-
unni sem „fasísku kúgunartæki
hinna kapítalísku yfirvalda".
James hefur skrifað um saka-
málasöguna og sagt að hún búi
yfír eiginleikum til að veita „hugg-
un“ nú á tímum ótta og bölsýni.
Hún lýsi eftirsjá eftir staðfastara
þjóðfélagi og haldi á lofti siðferði-
legri ábyrgð einstaklingsins. Hún
krefjist þess að vera sett á hærra
plan í andstöðu við bókmenntafræð-
inga nútímans því hún fjalli um
stóru málin eins og dauða og refs-
ingu en jafnframt um „smáatriði
hversdagslífsins" í leitinni að lausn
sakamála og réttlæti. Þessi sam-
blanda gerir sakamálasögunni
kleift að gefa „nákvæmari og oft
betri mynd af því hvernig það er
að lifa á ákveðnum tímum en yfir-
borðskenndari skáldskapur.“
Reglan og óreglan
Marxíski hagfræðingurinn Er-
nest Mandel hefur bent á í bók sinni
„Delightful Murder“ að það sé eng-
in tilviljun að sakamálasagan hafi
orðið til í Bretlandi á síðustu öld.
Hann segir að hin nýja tegund bók-
mennta hafi hjálpað til við að við-
halda „borgaralegum stöðugleika"
með því að færa öll merki um upp-
reisn gegn samfélaginu yfir á voða-
verk einstakra glæpa- og misindis-
manna. P. D. James hafnar þessari
útskýringu af hjartans lyst og segir
svarið mun einfaldara. „Mannfólkið
hefur alltaf haft gaman af sögum,“
og eftir því sem millistéttin óx varð
til ný eftirspurn eftir spennandi
sögum. í klassískri sakamálasögu
er morðinginn bæði greindur og
þess umkominn að taka siðferðilega
afstöðu. Og sannleikurinn sigrar
ætíð að lokum. „Þetta snýst um að
koma reglu á óregluna — í því liggja
vinsældirnar.“
Heimild: The Guardian,
The Observer o.fl.