Morgunblaðið - 10.05.1995, Blaðsíða 22

22 MIÐVIKUDAGUR 10. MAÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Að trúa á sjálfan sig
ÞAÐ er með ólíkindum, hvað sum-
ir geta verið blindir á eigin getu.
Tilefni þessarar fullyrðingar og
kveikjan að þessari grein voru eftir-
farandi hugleiðingar í leiðara dag-
blaðsins Tíminn 4. maí sl.:
„Þótt samstaða sé um að halda
fískveiðum frá erlendri fjárfestingu,
gæti verið nauðsynlegt að búa svo
um hnútana að völ sé á erlendu
áhættufjármagni í fullvinnslu sjáv-
arafurða. Fyrir þessa grein gæti
verið eftirsóknarvert að fá aðila til
samstarfs, sem búa yfir markaðsað-
stöðu og tækniþekkingu sem nýtist
í þessari starfsemi. Nauðsyn ber til
að búa svo um hnútana að þetta
stangist ekki á við það markmið að
fiskveiðarnar sjálfar séu á forræði
íslendinga.
Markmiðið með að laða að erlenda
fjárfestingu hlýtur fyrst og fremst
að vera að styrkja grundvöll fyrir-
tækjanna í landinu og auka atvinnu,
og það ætti að vera keppikefli að
fá fjármagn og markaðs- og tækni-
þekkingu inn í landið. íslenskt efna-
hagslíf er háð útflutningi vegna lít-
ils heimamarkaðar. Sá markaður
freistar ekki erlendra fjárfesta, svo
að útflutningsstarfsemi hlýtur að
vera verkefni þeirra sem fjárfesta
hér á landi.“
Sama dag, sem þessi leiðari birt-
ist, hófst aðalfundur stærsta útflutn-
ingsfyrirtækis íslendinga, Sölumið-
stöðvar hraðfrystihúsanna. Þar kem-
ur m.a. fram að aldrei fyrr í sögu
þessa farsæla fyrirtækis, hefur það
náð jafn glæsilegum árangri. Arið
1994 seldi félagið 121.700 tonn af
afurðum fyrir um 28,4 milljarða
króna (CIF). Frá árinu á undan er
um 32% aukningu að ræða í magni
og 34% í verðmæti. Á sínu sviði ber
SH ægishjálm yfír önnur íslensk
fyrirtæki og á erlendum vettvangi
er SH viðurkennt fyrirtæki á heims-
mælikvarða og eftirs:
óttur viðskiptaaðili. I
dollurum mælt var sala
SH 1994 um 452 millj-
ónir (miðað við kaup-
gengi dollarans 3. maí
sl. kr. 62,84). Það þykir
mikið erlendis.
Sölumiðstöð hrað-
frystihúsanna var
stofnuð árið 1942 af 15
frystihúsamönnum,
sem byggðu framleiðslu
sína fyrst og fremst á
bátafiski. Á þessum
tíma sigldu togararnir
með aflann til Bret-
lands, þar sem hann var
seldur ísaður og fersk-
Guðmundur
H. Garðarsson
ur. Þótt stofnendur SH væru raun-
sæir athafnamenn, voru ýmsir for-
ystumenn þeirra miklir hugsjóna-
menn, sem tóku mikla áhættu með
því að ryðja nýjar brautir í fram-
leiðslu og sölu frystra sjávarafurða.
Stofnun SH og öll gerð fyrirtækisins
var meistarastykki í vissum skilningi
eins og framvinda mála átti eftir að
sýna og sagan hefur staðfest. SH
varð- strax framsækið fyrirtæki,
sveigjanlegt en jafnframt hæfilega
íhaldssamt.
I aðalfundarræðu 1963 sagði þá-
verandi og fyrsti formaður SH, Elías
Þorsteinsson, m.a. eftirfarandi í
setningarræðu:
„Það voru þeir Ólafur Þórðarson
frá Laugabóli og Einar Sigurðsson
frá Vestmannaeyjum, sem beittu sér
fyrst og fremst fyrir stofnun þessara
samtaka og má því segja, að þeir
séu feður að þessum félagasamtök-
um. Og ég tel, að það hafi verið
mikið happaspor, sem þessir menn
stigu og ákvað ég að fylgja á eftir.“
Þessi orð, hins vitra og gætna
formanns SH, sem hafði forystu fyr-
ir stjóm þess svo til óslitið fyrstu
22 árin í starfssögu SH,
sem sögð voru fyrir 32
árum reyndust orð að
sönnu. Það verður eigi
ofsagt, þótt hér sé bætt
við, að SH reyndist
meira en happaspor,
SH var gæfuspor fyrir
íslenska fiskframleið-
endur og þjóðina í
heild. Segja má að saga
fyrirtækisins hafí verið
samfelld sigurganga
með nokkrum sveiflum,
sem rekja má til ytri
aðstæðna. Árangur
ársins 1994 heima fyrir
og erlendis, sannar það
enn einu sinni.
En hvers vegna hefur svo vel til
tekist sem raun ber vitni? Svar við
þeirri spurningu felur í sér mikla og
flókna söguritun, sem spannar yfír
hálfa öld í atvinnusögu íslendinga.
Útilokað er að gera því efni skil í
blaðagrein, en upp úr standa nokkr-
ar grundvallarstaðreyndir, sem allar
geta heyrt undir fyrirsögnina: Að
trúa á sjálfan sig.
Hvað felst í þessari setningu í
rökréttu samhengi við árangursríkt
sölustarf SH?
Þegar hefur verið vikið nokkuð
að stofnun og félagsformi, sem hef-
ur tekið sjálfsögðum og eðlilegum
breytingum í samræmi við þarfír
eigenda, frystihúsanna, og breyting-
ar í starfsumhverfi. Grundvöllur SH
sem sölufyrirtækis hvíldi á fram-
leiðslu frystihúsanna, sem voru í
eigu íslendinga. Þeir, frystihúsaeig-
endur, réðu yfir rekstri og fram-
leiðslu og höfðu lokaorðið um hvað
skyldi framleitt hverju sinni. í hönd-
um þessara manna, frystihúsaeig-
enda, hvíldi lokaábyrgðin um skipt-
ingu tekna og myndun eigna vegna
þessarar atvinnustarfsemi. Því mið-
Hvers vegna hefur svo
vel til tekist sem raun
ber vitni í rekstri SH?
Guðmundur H. Garð-
arsson segir það felast
í því að trúa á sjálfan
sig.
ur bjuggu frystihúsin oft á tíðum
við erfíðar starfsaðstæður vegna
rangrar, ef ekki neikvæðrar afstöðu
stjórnvalda til þessarar atvinnu-
greinar. En þrátt fyrir það stóðst
hraðfrystiiðnaðurinn áföllin. Sölu-
samtök eins og SH áttu ríkan þátt
í þeirri varnarbaráttu. Hæfir fram-
kvæmdastjórar, heima fyrir og er-
lendis, komu þar mjög við sögu, sem
og gott starfsfólk.
A öllum stigum frá veiðum til
vinnslu og úti á mörkuðum voru það
íslendingar sjálfir sem höfðu foryst-
una. Á ýmsum stigum var að sjálf-
sögðu góð samvinna við erlenda
aðila. Víða var og er stuðst við þekk-
ingu þeirra og reynslu. Slíkt er óhjá-
kvæmilegt, ef góður árangur á að
nást, en velmenntaðir íslendingar,
eigendur sem starfsmenn, höfðu
lokaorðið, þar sem máli skipti. Út-
gerðin, fiskiðjuverin, fiskiðnaðar-
verksmiðjur og sölufyrirtæki voru í
eigu íslendinga sjálfra. Þeir lögðu
fram eigið fjármagn og tóku lán
innanlands sem erlendis til uppbygg-
ingar sölukerfa og alhliða starfsemi
því tengdu.
Árangurinn svarar
fyrir sig sjálfur
SH er öflugt sölufyrirtæki með
vel rekin dótturfyrirtæki á eftirsótt-
ustu fískmörkuðum heims:
Sala 1994, millj.
Coldwater Seafood Corp., Bandaríkin $ 187
Icelandic Freezing Plants Ltd., Bretl. GBP 56,4
Icelandic Freezing Plants
Handels GmbH, Þýskaland DM 132
Icelandic France S.A., Frakkl. FRFR 265
Tókýó-skrifstofa SH, Japan jen 12.000
Hjá þessum dótturfyrirtækjum
SH erlendis störfuðu árið 1994 rúm-
lega 1.100 manns, auk tuga umboðs-
aðila á mörkuðum viðkomandi landa.
Þetta er eitt sterkasta og öflugasta
sölunet í heiminum fyrir frystar sjáv-
arafurðir.
Á aðalfundi SH 1995 kom m.a.
eftirfarandi fram:
Coldwater Seafood Corp. hefur
í áratugi verið forystufyrirtæki á
sínu sviði í Bandaríkjunum. Forstjóri
CSC, Magnús Gústafsson: Gæðin
eru forsenda árangurs.
IFPL, England, forstjóri Agnar
Friðriksson: Aukin hlutdeild á
breska markaðnum. Þróun á traust-
um grunni.
IFPG, Þýskaland, framkvæmda-
stjóri, Kristján Hjaltason: Við erum
stærsti seljandi karfaafurða í Evr-
ópu.
IFSA, Frakkland, framkvæmda-
stjóri, Lúðvík B. Jónsson: Við erum
einn af stærstu seljendum frystra
sjávarafurða til veitingahúsa og
mötuneyta.
Tókýó-skrifstofa, Japan, fram-
kvæmdastjóri, Jón Magnús Krist-
jánsson: 1994 metár hjá SH í Tókýó,
SH seldi 42.000 tonn af ýmiss konar
sjávarafurðum fyrir um 7,1 milljarð
íslenskra króna.
Hagnaður SH og dótturfyrirtækja
árið 1994 var 624 milljónir króna,
þá er þegar búið að greiða hagstæð-
ustu skilaverð til framleiðenda sem
eru í viðskiptum við SH.
Eigi þarf að fjölyrða frekar um
gott ár hjá SH árið 1994, en að
baki þess eru íslenskir fiskframleið-
endur og íslenskir starfsmenn, sem
hafa mikla markaðsþekkingu og
hæfileika til að framkalla glæsilegan
árangur.
Þetta er í anda upphafsmann-
anna, athafnaskáldanna eins og
skáldið Matthías Johannessen orðaði
svo vel á sínum tíma. Þeir trúðu á
sjálfa sig. Það gera allir góðir og
framsæknir íslendingar.
Höfundur er fyrrverandi
alþingismnður.
Við viljum
Jón Múla aftur
Stórkostlegur niðurskurður
á framlagi Reykjavíkur-
borgar til Vinnuskólans
RÍKISÚTVARPIÐ hrakti ný-
lega einn virtasta og vinsælasta
útvarpsmann landsins út um
dyrnar í Efstaleitinu. Eftir sitjum
við hlustendur með sárt ennið.
Jón Múli Ámason komst að
því að mönnum var mismunað í
launagreiðslum fyrir þáttagerð;
hann fékk minna fyrir jassþætti
sína en aðrir fyrir sambærileg
störf. Þegar yfírmenn Ríkisút-
varpsins neituðu að leiðrétta
þetta ranglæti var Jóni Múla
skiljanlega svo misboðið að hann
gat ekki annað en gengið út.
Getur þetta talist siðleg fram-
koma við fagmann í slíkum
gæðaflokki sem Jón er - og sem
starfað hafði nærri hálfa öld við
Ríkisútvarpið?
í árdaga sjónvarps í Banda-
ríkjunum þótti Milton Berle hafa
slík tök á miðlinum að hann var
útnefndur Mister Television. Ég
er ekki í nokkrum vafa um að
hefði Jón Múli verið Bandaríkja-
maður hefði hann hlotið titilinn
Mister Radio. Slík er fagmennska
hans og færni.
Nú er hljómþýð rödd hans
þögnuð á öldum ljósvakans.
Hann er ekki lengur leiðsögu-
maður okkar hlustenda um töfra-
heima jasstónlistarinnar, þar sem
hann miðlaði af yfirgripsmikilli
þekkingu sinni, smekkvís og
skemmtilegur.
Ríkisútvarpið skuldar okkur
dyggum hlustendum Jóns Múla
Árnasonar skýringar. Hér með
er óskað eftir þeim.
Vilhelm G. Kristinsson,
útvarpshlustandi.
í FJÁRHAGSÁÆTLUN R-listans
í vetur var augljóst að hvetju stefndi,
varðandi framlag Reykjavíkurborgar
til Vinnuskóla Reykjavíkur. Miðað
við árið 1994 þurfti 185 milljóna
króna framlag, ef starfsemi skólans
yrði óbreytt í ár, þ.e. 2.500 ungling-
ar 14 og 15 ára fengju vinnu í átta
vikur í sumar. Fljótlega
kom í ljós hvað R-listinn
ætlaði sér. Niðurskurð
allt að 40%. í fjárhagsá-
ætlun í ár var sett 110
milljóna króna framlag
til skólans. Þegar menn
fóru að vinna með þess-
ar 110 milljónir króna
kom í ljós að útilokað
var að starfrækja skól-
ann með þessa fíárhæð.
Þegar upp er staðið og
miðað við þær tillögur
sem búið er að sam-
þykkja, þarf R-listinn
að sækja um til borg-
arráðs viðbótarframlag
til að uppfylla eigin til-
lögur, 1994 var Vinnu-
skólinn starfræktur í átta vikur,
vinnutími unglinganna var, í yngri
hópnum (14 ára), fjórar klst. á dag
fimm daga vikunnar. Fyrir þetta
fengu þeir í lauh 26.864 krónur.
Eldri hópurinn (15 ára) vann helm-
ingí lengur á dag eða átfa klst., fímm
daga vikunnar. Laun voru 60.893
kr. fyrir átta vikria vinnu.
Samkvæmt þeirri tillögu sem nú
hefur verið samþýkkt í stjórn Vinnu-
skólans, á bæði að stytta vinnutíma
unglinganna hvem dag og fækka
vinnuvikunum. Gert er ráð fyrir að
laun fyrir yngri hópinn skerðist um
ca 35% miðað við 1994 eða í ca
17.500 kr. fyrir tímabilið, og í ca
38.000 kr. fyrir eldri hópinn. Þá verð-
ur leiðbeinendum fækkað úr ca 140
í 100. Ráðnir hafa verið að mestu
háskólanemendur og munu þessar
ráðstafánir ekki bæta atvinnuástand-
ið á þeim bæ.
Það sem er alvarlegast, er að for-
eldrar þessara 2.500 unglinga sem
gera má ráð fyrir að
sæki um vinnu í skólan-
um, hafa ekki fengið
neitt að vita um þessar
ráðstafanir fyrr en um
síðustu mánaðamót.
Þetta hlýtur að hafa
mikil áhrif, bæði hvað
varðar hinn félagslega
og fjárhagslega þátt
fjölskyldunnar.
Við sjálfstæðismenn
fluttum tillögu fyrir
tveimur mánuðum,
þess efnis að starfsemi
Vinnuskólans yrði
óbreytt í ár og tíminn
fram að næsta skólaári
yrði notaður til að
skoða nánar þessar
breytingar og jafnframt að kynna
þær með góðum fyrirvara. Því miður
var þessi tillaga felld af R-listamönn-
um.
19. apríl sl. áður en endanleg til-
laga R-listans um starfstíma ungl-
inganna var samþykkt lögðu sjálf-
stæðismenn í stjórn Vinnuskólaris
fram eftirfarandi tillögu:
1. Viðvera unglinganna skal vera
átta vikur, á tímabilinu júní-ágúst.
2. Vinnutími skal að jafnaði vera
fjórar klst.' á dág, fyrir yngri .hópinn,
en átta klst. á dag fyrir eldri hópinn.
3. Starfstími yngri hópsins verði
frá kl. 08.00-12.00 eða kl. 13.00-
17.00, frá mánudegi til föstudags.
R-listinn ræðst á garð-
inn þar sem hann er
lægstur, segir Hilmar
Guðlaugsson, með því
að vega að Vinnuskóla
Reykjavíkur og starfs-
möguleikum unglinga.
Stundarhlé skuli vera 30 mínútur.
Starfstími eldri hópsins verði frá kl.
08.00-16.00, frá mánudegi til föstu-
dags. Stundarhlé skuli vera 30 mín-
útur, tvisvar á dag.
4. Hluta úr degi í viku hverri skal
nota til fræðslu.
Ofangreindri tillögu sjálfstæðis-
manna var hafnað.
Með þessum breytingum á starf-
semi Vinnuskólans er R-listinn að
ráðast á garðinn þar sem hann er
lægstur. Að mínu áliti hefði verið
hægt að spara á einhveijum öðrum
sviðum. T.d. á að auka fræðslustarf-
semi í skólanum verulega. Það er að
sjálfsögðu hið besta mál, en það
kostar peninga, eins og þetta er
hugsað. . :
Niðurstaðan er þessj: Það er verið
að skerða laun unglinganna í Vinnu-
skóla Reykjavíkur um 35% og það
er verið að fækka leiðbeinendum við
skólann um rúm 30%. Var ekki lofað
fyrir einu ári að auka atvinnu í borg-
inni? Er þetta leiðin?
Höfundur er borgarfulltrúi og í
stjórn Vinnuskólans.
=Frilel
djúpsteikingarpottana
Sérhannaðir pottar fyrir heimili sem
steikja eins og pottar á
veitingastöðum.
Helstu kostir:
Olian brennur ekki og hún endist
þrisvar sinnum lengur.
18/10 3tál í potti - engin tæringfrá áli.
Frönsku kartöflumar verða ,
stökkar og fallegar. _. !
Auðveld þrif. " ' •(
Ytra byrði hvítt eða stál.
Stærðir: 2, 3, 3.5 og 4lítra.
Verð frá aðeins kr. 9.900.
Einar
M! ' Farestveit&Co.hf.
Borgartúni 28 B 562 290I og 562 2400
Hilmar
Guðlaugsson