Morgunblaðið - 13.05.1995, Blaðsíða 26

26 LAUGARDAGUR 13. MAÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Ferliverk
HAUSTIÐ 1992
setti þáverandi heil-
brigðisráðherra Sig-
hvatur Björgvinsson
fram nýja reglugerð
sem snertir starfsemi á
sjúkrahúsum. Reglu-
gerð um ferliverk, eins
og hún heitir, tók gildi
frá og með 1. október
1992. í kynningarbréfi
með reglugerðinni var
tilgangurinn skil-
greindur sem svo:
.. „Reglugerðin veitir
sjúkrahúsum mögu-
leika á að veita fleiri
sjúklingum göngu-
deildarþjónustu án þess að öryggi
sé skert og auka hagræðingu í
rekstri.“
í þeirri vinnu sem fram fór til
undirbúnings setningar reglu-
gerðarinnar kom fram hjá Guðjóni
Magnússyni í heilbrigðisráðuneyt-
inu að færa þyrfti starfsemi sjúkra-
húsanna til sama horfs og tíðkast
í nágrannalöndum okkar hvað það
varðar að aðgerðir framkvæmdar á
sjúkrahúsum (innlagðir sjúklingar)
skuli vera 60% hlutfall, en göngu-
deildaraðgerðir verði 40%. í dag er
skiptingin 80% innlagðir og 20%
göngudeild.
Til þess að ná þessu fram þurfti
að breyta töluvert forsendum fyrir
göngudeildaraðgerðum og var meg-
Nýr heilbrigðisráðherra
verður að breyta eða
fella úr gildi reglugerð
um ferliverk, segir
Arní Sverrísson, enda
óásættanlegt að búa
við óbreytt ástand.
inmarkmiðið að skilgreina slíka
þjónustu sem 24 tíma þjónustu. Þá
er átt við það að sjúklingur sem
sækir þjónustu til sjúkrahúss og
þarf að jafnaði ekki á meiri þjón-
ustu að halda en rúmast innan sólar-
hrings skal skilgreindur sem göngu-
deildarsjúklingur. Þar sem þarna
var á ferðinni umtalsverð breyting
þótti ástæða til að finna nýtt orð
"*yfir þessa þjónustu og var orðið
„ferliverk" fyrir valinu.
í áðumefndu kynningarbréfi em
ferliverk skilgreind með eftirfarandi
hætti: „Með reglugérðinni er ferli-
verkaþjónusta skilgreind á þann
hátt að samræmis gæti hvort heldur
sama læknisverk er stundað á
læknastofum eða sjúkrahúsum svo
og hvort unnið er á stómm tækni-
væddum sjúkrahúsum eða minni
landsbyggðarsjúkrahúsum. Ferli-
verk em skilgreind sem þau læknis-
verk, sem vinna má á stofum al-
mennra lækna, sérfræðinga eða
göngudeilda sjúkrahúsa án þess að
til innlagnar þurfi að koma nema í
undantekningartilvikum. Til viðmið-
unar um hvaða læknisverk komi hér
til álita má benda á flest þau læknis-
verk, sem talin eru upp í II. kafla
gjaldskrár L.R. (sérfræðigjald-
skrár). Sé læknisverkið að jafnaði
gert á stofu (eða göngudeild) telst
það ferliverk skv. reglugerðinni og
gildir þá einu þótt einstaka sjúkling-
ur kunni að þurfa á skammvinnri
innlögn að halda í framhaldi af að-
gerð.“
Þegar litið er yfír þann tíma sem
reglugerðin hefur verið í gildi þá
er ljóst að illa hefur til tekist að
mínu mati, en þar era tvö megin
atriði helstu orsökin. Þessi atriði
em:
Sjúklingur þarf nú að greiða fyr-
ir þjónustu sem áður var gjaldfrí.
Greiðslan er í samræmi við reglu-
gerð um hlutdeild sjúkratryggðra í
kostnaði vegna heilbrigðisþjónustu.
Sérfræðingur getur ákveðið sjálf-
’ur hvort sjúklingur er lagður inn
eða meðhöndlaður sem
„ferliverk" á grandvelli
þess hvemig hann
sjálfur túlkar reglu-
gerðina.
Þegar þessi tvö atriði
em skoðuð nánar kem-
ur í ljós að veruleg mis-
munun á sér stað innan
heilbrigðiskerfísins,
svo mjög að ekki verður
við unað og mun ég
nefna nokkur dæmi þar
um.
Dæmi 1.
Tveir sjúklingar
liggja á sömu stofu í
rúmum hlið við hlið og
vom í sömu aðgerð. Annar sjúkling-
urinn þurfti að borga (ferliverk), en
hinn borgaði ekkert (var lagður inn).
Ástæðan, jú sjúklingamir vora hjá
sitt hvomm sérfræðingnum og þeir
túlka reglugerðina með mismunandi
hætti.
Dæmi 2.
Tveir sérfræðingar í sömu sér-
grein eru með stofu hlið við hlið í
læknamiðstöð, en starfa á sitt hvom
sjúkrahúsinu. Annar getur boðið
sínum sjúklingum að fá aðgerðina
frítt en hinn verður að segja sínum
sjúklingum að því miður geti hann
ekki framkvæmt aðgerðina nema
sjúklingurinn borgi allt að c.a.
18.000 kr. Þarna starfa sjúkrahúsin
með mismunandi áherslu á ferli-
verkum*.
Dæmi 3.
Tveir sérfræðingar í sömu sér-
grein starfa á sitt hvom sjúkrahús-
inu. Annar er í fastlaunaðri stöðu
og sinnir sínu starfi án þess að það
hafi einhver áhrif á launagreiðslur,
en hinn er undirverktaki á sínu
sjúkrahúsi og fær greitt fyrir hvert
unnið læknisverk, þannig að afköst
ráða því hversu Iaunin em há. Nú
kemur frá ráðuneytinu ný reglugerð
um ferliverk, og hvað gerist? Sá sem
er á föstum launum hættir að leggja
sjúklinga inn vegna minniháttar
aðgerða, sinnir þeim áfram í vinnu-
tímanum en eykur nú tekjur sínar
með því að skrifa reikning fyrir
hverja aðgerð og sendir til Trygg-
ingastofnunar ríkisins. Hinn sér-
fræðingurinn heldur áfram að þjón-
usta sína sjúklinga með nákvæm-
lega sama hætti og áður, nema að
í staðinn fyrir að fá greiðsluna frá
sjúkrahúsinu fær hann greitt frá
TR og borgar sjúkrahúsinu 40% í
aðstöðugjald vegna aðgerðarinnar.
Dæmi 4.
Vegna mikils álags hefur aðstaða
fyrir minni aðgerðir á stóm sjúkra-
húsi (A) minnkað vemlega, þannig
að gerðir em samningar við minna
sjúkrahús (B) um að leggja til að-
stöðu fyrir sérfræðinga sjúkrahúss
A til þess að framkvæma þessar
minni aðgerðir á sjúkrahúsi B. Það
er langur biðlisti eftir þessum að-
gerðum á sjúkrahúsi A og strax er
hafist handa. En þá kemur babb í
bátinn. Fram að þessu hafa allir
sjúklingar sem farið hafa í þessa
tilteknu aðgerð á sjúkrahúsi A verið
lagðir inn, en nú verða sjúklingar
sem fara í aðgerðina á sjúkrahúsi
B að borga fyrir, þar sem aðgerðin
er ferliverk. Sjúklingar númer 1,2,3
og 4 á biðlistanum þurfa að borga
á sjúkrahúsi B en sjúklingur númer
5 borgar ekkert á sjúkrahúsi A, og
svo koll af kolli. Til þess að full-
komna afskræmingu þessa fyrir-
komulags er sjúklingur númer 4
starfsmaður á sjúkrahúsi A og veit
að einn og einn af biðlistanum sem
er svo heppinn að fá aðgerðina á
sjúkrahúsi A sleppur við að borga.
Þessi sjúklingur verður mjög ósáttur
við að þurfa að fara á sjúkrahús B
og talar við sinn yfírmann, sem
hringir til kollega síns á sjúkrahúsi
B og spyr hvort ekki sé nú í lagi
að leggja þennan eina sjúkling inn
svo að hann sleppi við að borga.
Svarið er nei, það skal engum mis-
munað. Það næsta sem gerist í
málinu er það að Sjúkrahús A til-
kynnir sjúkrahúsi B að reikningur
vegna þessa ákveðna sjúklings muni
verða greiddur af sjúkrahúsi A.
Árni Sverrisson
Gjald fyrir aðgerð sem um er að
ræði í þessu dæmi er c.a. 17.000 kr.
Þessi dæmi sýna svo ekki verður
um villst að veraleg mismunun er
til staðar með tilvist reglugerðarinn-
ar, bæði á milli sjúklinga, sjúkra-
húsa og sérfræðinga.
Til þess að reyna að koma í veg
fyrir þessa mismunun hefur verið
unnin listi yfir ákveðnar aðgerðir
og læknisverk sem alltaf eiga að
falla undir reglugerðina, en ein-
hverra hluta vegna hefur ráðuneytið
verið að pukrast með listann sem
var unninn á vegum ráðuneytisins
strax sumarið 1993. Listinn hefur
verið sendur á faxi til nokkurra
sjúkrahúsa án formlegrar staðfest-
ingar, en það gerir ekkert til að
leysa málið. Ég hef það á tilfinning-
unni að hér sé verið að ota okkur
á sjúkrahúsunum út í eitthvert forað
sem menn þora ekki að setja nafn
sitt við, enda er málið hápólitískt
og var m.a. stungið ofan í skúffu
við síðustu fjárlagagerð.
í staðinn fyrir þann tilgang reglu-
gerðar um ferliverk sem skilgreind-
ur er í fyrstu málsgrein pistilsins
þá gæti allt eins staðið,: „Regiugerð-
in veitir sérfræðingum möguleika á
því að mismuna sjúklingum sínum,
og auka tekjur sínar á kostnað ríkis-
ins, auk þess sem ráðuneytið getur
aukið vanda þeirra sjúkrahúsa sem
lent hafa í mestum niðurskurði. Þá
mun aðgengi sjúklinga með peninga
aukast í heilbrigðiskerfinu á kostnað
þeirra sem enga peninga eiga. Það
skal þó tekið fram að sjúkrahúsum
er í sjálfsvald sett hvort þau fara
eitthvað eftir þessari reglugerð."
Það er deginum ljósara að nýr
heilbrigðisráðherra verður að taka
á þessu máli annaðhvort með því
að fella reglugerðina úr gildi, eða
að ganga frá málinu með það skýr-
um hætti að allir sitji við sama borð.
Það er algerlega óásættanlegt að
búa við óbreytt ástand.
Höfundur er framkvæmdastjóri
St. Jósefsspítala í Hafnarfirði.
Iþróttir og áfengi
ÞAU em skýr skila-
boðin sem æsku Islands
hafa verið gefin síðustu
daga: íþróttir og áfengi
eiga svo sannarlega
samleið! Handknatt-
leikssambandið hefur
mælt eindregið með
því. Æðstu yfirvöld
Reykjavíkurborgar og
fjölmennra bæjarfélaga
hafa staðfest það. Þeg-
ar mikið stendur til í
íþróttaheiminum er
óhugsandi að komast
af án áfengis. Já, svo
djúp er lotning manna
fyrir bijóstbirtunni
góðu að jafnvel landslögum er vikið
til hliðar svo hægt sé að leggja rauð-
an dregil fyrir Bakkus. An hans
væri líka alveg óhugsandi að halda
sanna heimsmeistarakeppni í einni
vinsælustu íþróttagrein í heimi. Eða
hvernig færi annars fyrir stemmn-
ingunni í Höllinni? Það vita allir (og
Með Bakkus sér við
hlið, segir Þórarinn
Bjömsson, er nefnilega
hægt að hrópa hærra.
syngja gjarnan líka) hversu það er
mikið lifandi, skelfíngar, ósköp
miklu skemmtilegra að vera svolítið
hífaður. Jafnvel steinrunnum þurs-
um liðkast um málbeinið þegar
bijóstbirtan hefur tendrað ljós sitt
innra með þeim og slíkt er ekki
amalegt _þegar hrópa þarf hátt:
ÁFRAM ISLAND! Með Bakkus sér
við hlið er nefnilega hægt að hrópa
hærra og skemmta sér betur. Þess
vegna er líka svo bráðnauðsynlegt
að sem allra styst sé í næstu bjór-
sölu þegar jafn mikil-
vægur íþróttaviðburður
á sér stað og heims-
meistarakeppni í hand-
bolta. Að ekki sé nú
talað um hve auglýsin-
gatekjurnar hefðu ann-
ars orðið rýrar og allt
saman líklega farið á
hausinn. Bakkus eykur
ekki aðeins ánægjuna,
hann styrkir líka ijár-
hagsstöðuna. Ég þýst
við að þeir sem þekkja
Bakkus náið hljóti að
taka undir það. Og hver
veit nema hann styrki
líka heilsuna?
I nýlegri könnun á vegum Rann-
sóknastofnunar uppeldis- og
menntamála kemur fram, að vorið
1992 reyktu daglega um 24,7%
þeirra unglinga í 10. bekk sem
stunda nánast aldrei íþróttir á meðan
einungis 7,5% þeirra sem æfa íþrótt-
ir 5 sinnum í viku eða oftar reykja
daglega. Munurinn er afgerandi
enda almennt viðurkennt að reyking-
ar séu óhollar og því óæskilegar
fýrir þá sem ná vilja langt í íþrótt-
um. Þegar á hinn bóginn áfengis-
notkun er skoðuð kemur í ljós að
um 70,6% unglinga í 10. bekk sem
stunda nánast aldrei íþróttir neyta
áfengis en 63,5% þeirra sem æfa 5
sinnum í viku eða oftar. Hér vekur
athygli hve munurinn er sláandi lít-
ill milli þessara tveggja samanburð-
arhópa, enda virðist sú skoðun nú
hafa skotið rótum meðal fyrirmanna
og sumra leiðtoga íþróttahreyfingar-
innar að áfengi og íþróttir eigi ágæta
samleið, ekki síst þegar mikið stend-
ur til. „Hvað höfðingjarnir hafast
að, hinir meina sér leyfíst það“ —
og lái þeim það enginn!
Höfundur er framkvæmdastjóri
Skógarmanna KFUM.
Þórarinn Björnsson
Launamisréttið eykst
- hvað er til ráða?
SKYRSLA Jafnrétt-
isráðs um launamynd-
unina og kynbundinn
launamun fékk óskipta
athygli íjölmiðla þegar
hún var birt í byijun
þessa árs. Stjómmála-
fólk gerði hana að um-
talsefni í kosningabar-
áttunni og af umræð-
unni mátti skilja að nú
væri nóg komið. Ekki
yrði lengur setið hjá og
horft á óréttlætið magn-
ast ár frá ári. Eftir kosn-
ingar hefur málið ekki
farið jafn hátt og marg-
ur hefði ætlað, en jafn-
Bryndís Hlöðversdóttir
karla og kvenna eykst
í samræmi við aukna
menntun en flesta sem
fylgst hafa grannt með
jafnréttisumræðunni í
gegnum árin hefur
grunað þetta nokkuð
lengi. Ekki er mark-
tækur munur á kaupi
karla og kvenna sem
einungis hafa lokið
gmnnskólanámi, konur
með framhaldskóla-
menntun hafa um 78%
af launum karla með
sömu menntun og eftir
háskólaprófið hafa kon-
umar einungis 64% af
réttisumræðan hefur þeim mun meira
snúist um rýran hlut kvenna í embæt-
taúthlutunum eftir kosningar, sem
er vissulega áhyggjuefni.
Kaldur raunveruleikinn
Því hefur jafnvel verið haldið fram
að konur séu svo illa settar sem
raun ber vitni vegna þess að þær
hafi skilgreint sig sem kúgaðan og
undirokaðan hóp, en ekki sem ein-
staklinga. Það má eflaust velta því
fyrir sér hvort eitthvað í kvennabar-
áttunni hafí mátt vera öðruvísi í
gegnum tíðina og er okkur öllum
hollt að líta til baka annað slagið
og meta gjörðirnar. Skýrsla Jafn-
réttisráðs staðfestir hins vegar svo
ekki verður um villst að raunveru-
leikinn er dapurlegur fyrir konur
launalega séð, hvort sem þær vilja
skilgreina sig sem hóp eða einstakl-
inga. Einkum er hlutskiptið sorglegt
þegar að menntun og áhrifum henn-
ar á laun kemur.
Menntun og laun
Mennt er máttur segir máltækið,
en það lítur út fyrir að mátturinn
sé mismikill eftir því hvort kynið á
í hlut. Skýrslan góða sýnir svo ekki
verður um villst að munur á launum
launum karlanna. Ekki er rétt að
draga þá ályktun af skýrslunni að
menntun sé einskis virði launalega
séð fyrir konur, því hún leiðir til
vemlegrar launahækkunar hjá báð-
um kynjum. Karlar fá hins vegar
meira í vasann fyrir menntunina en
konur.
Stöðuhækkanir og
„kvenlegt eðli“
Könnunin bendir til að konur hafí
almennt séð töluverðan áhuga á
stöðuhækkunum, en yfirmenn virð-
ast hins vegar ólíklegir til að biðja
konur um að koma fram fyrir hönd
fyrirtækisins út á við. Eftir því sem
konur hafa minni menntun er lík-
legra er að viðbrögð vinnuveitanda
við beiðni um stöðuhækkun verði
jákvæð, en eftir því sem menntun
karlanna er meiri em þeir líklegri
til að fá stöðuhækkun. Þessi þáttur
könnunarinnar er eftirtektarverður
og býður upp á frekari skoðun þar
sem könnunin gefur aðeins vísbend-
ingar í þessa átt. Það heyrist nefni-
lega enn sú fráleita skoðun að konur
vilji ekki hafa áhrif eða taka við
stöðuhækkunum, þegar þeim bjóðast
þær, slíkt henti ekki hinu „kvenlega
eðli“. Slíkar alhæfíngar em út í hött
Kvenréttindafélag ís-
lands boðartil morgnn-
verðarfundar um launa-
misréttið, segir Bryndís
Hiöðversdóttir, þriðju-
daginn 16. maí að Hótel
Sögu kl 8.15-10.00.
og til þess eins fallnar að viðhalda
fordómum.
Krefjumst leiðréttingar
Launamisréttið sem viðgengst hér
á landi má ekki láta óáreitt. Það er
eitt af mikilvægustu hlutverkum okk-
ar í dag að sjá til þess að komandi
kynslóðir kvenna þurfi ekki að búa
við sama óréttlæti og kynsysturnar
í gegnum tíðina. Kvenréttindafélag
íslands er þverpólitískt félag sem
hefur starfað frá árinu 1907 með það
að markmiði að vinna að jafnrétti
kynjanna. Félagið lítur á það sem
eitt af sínum mikilvægustu hlutverk-
um að fylgjast með þróun jafnréttis
og halda umræðunni um það vakandi.
Félagið hefur nú boðað til morg-
unverðarfundar um launamisréttið
og leiðir til úrbóta í Skála, Hótel
Sögu, kl. 8.15-10.00 þriðjudaginn
16. maí. Stuttar framsögur verða
um efnið og umræður að þeim lokn-
um. Þennan sama dag kemur Al-
þingi saman í fyrsta sinn eftir kosn-
ingar og fyrir fundinn verða lögð
drög að áskoran til stjórnvalda um
að láta málið ekki leggjast í þagnar-
gildi. Allt áhugafólk um efnið er
hvatt til að mæta á fundinn og leggja
þannig sitt af mörkum.
Höfundur er alþingismaður og
formaður Kvenréttindafélags
íslands.