Morgunblaðið - 14.05.1995, Blaðsíða 12

12 SUNNUDAGUR 14. MAÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
HINN MARGSLUNGNI
MITfERRAND
Blað er brotið í sögu
Frakklands þegar
Frangois Mitterrand
lætur af embætti
forseta í byijun
næstu viku, segir
Steingrímur Sig-
urgeirsson. Ferill
Mitterrands hefur
verið skrautlegur og
hann oft umdeildur.
Það er þó ljóst að
hann hefur þegar
markað sér sess í
sögu Frakklands.
Reuter
MITTERRAND við niinningarathöfn um ungan Marokkóbúa, sem drekkt var í Signu þann 1. maí sl,
EGAR ég verð stór ætla ég
að verða annaðhvort páfi
eða konungur," sagði Mit-
terrand eitt sinn sem barn. Hann
varð hvorugt. Og þó. Mitterrand
hefur gegnt embætti Frakklands-
forseta í fjórtán ár, jafnvel lengur
en Charles de Gaulle hershöfðingi,
sem árum saman var helsti póli-
tíski andstæðingur hans en að
sama skapi ein helsta fyrirmynd,
er hann sjálfur náði hinu langþráða
takmarki. De Gauelle gegndi „að-
eins“ forsetaembætti í tíu ár. Sem
forseti hefur Mitterrand nýtt sér
hin „konunglegu" völd forsetaemb-
ættisins til fulls og hið virðulega,
alvarlega fas hans hefði sæmt
flestum páfum vel.
Ferill Mitterrands, sem fæddist
í vesturhluta Frakklands árið
1916, er margbrotinn rétt eins og
persónuleiki hans sjálfs. Hann ólst
upp í fimm þúsund manna smábæ,
skammt frá borginni Cognac, og
starfaði faðir hans sem stöðvar-
stjóri á lestarstöðinni i nágranna-
borginni Angouleme. Umhverfí
hans var klassískt, kaþólskt mið-
stéttarumhverfi þessa tíma.
Þrátt fyrir að hann hafi verið í
sviðsljósi franskra stjómmála í
hálfa öld er hann enn að mörgu
leyti ráðgáta. Franz-Olivier Gies-
bert, ritstjóri Le Figaro og höfund-
ur bókarinnar „Le Président", seg-
ir í nýlegri Spiegel-grein, að alla
tíð hafí ferill Mitterrands einkennst
af undarlegu samspili hins versta
í samblandi við hið besta. Mitterr-
and hafí verið kaldhæðinn en jafn-
framt víðlesinn, hugsjónamaður en
ólæknandi nautnaseggur, maður
með framtíðarsýn en jafnframt
macchíavellískur í hugsun. Það sé
heldur engin tilviljun að Mitterrand
hafi alla tíð verið mikill aðdáandi
heimspekingsins Descartes, boð-
bera efahyggjunnar, sem að mati
forsetans endurspeglar best hina
frönsku þjóðarsál.
Samstarf við hægriöfgamenn
A stúdentsárum sínum á fjórða
áratugnum gældi Mitterrand við
hreyfíngu hægriöfgamanna. Hann
barðist í síðari heimsstyrjöldinni,
særðist alvarlega og var tekinn tií
fanga af Þjóðveijum. Þegar hann
flúði fangabúðir Þjóðverja eftir
ósigur Frakka gekk hann ekki
strax til liðs við andspymuhreyf-
inguna heldur leitaði sér athvarfs
í Vichy. Hann átti ekki samstarf
við hemámsliðið en var í nánum
samskiptum við þá sem það gerðu.
í nýlegri bók um fortíð Mitterr-
ands, sem rituð er með samþykki
hans, kemur fram að hann hafí
verið aðdáandi Pétains og vinur
Réne Bouscet, hins illræmda lög-
reglustjóra Vichy.
Þetta breyttist hins vegar árið
1943 er stríðsgæfan snerist Þjóð-
veijum í óhag. Mitterrand lagði til
atlögu við leppstjóm Pétains mar-
skálks, gerðist andspymuhetja og
var hylltur sem slíkur af de Gaulle
í ævisögu hans þó svo að andað
hafi köldu milli þeirra tveggja frá
upphafí, vegna valdabaráttu innan
andspyrnuhreyfíngarinnar.
Giesbert segir hann vera hina
fullkomnu persónugervingu
Frakklands þessa tíma. Þess
Frakklands sem hyllti Pétain áður
en það hóf de Gaulle til skýjanna.
Þegar stríðinu lauk var hann,
einungis 27 ára gamall, einn þeirra
fimmtán manna, sem de Gaulle fól
stjórn landsins fyrstu dagana eftir
frelsun landsins. Mitterrand stofn-
aði lítinn flokk, vinstra megin við
miðju, og gegndi ellefu sinnum
ráðherraembætti á tímum fjórða
lýðveldisins, fram til ársins 1958.
Sameinaði sósíalista
Á sjöunda áratugnum, í kjölfar
stofnunar fímmta lýðveldisins,
gerðist Mitterrand boðberi sósíal-
isma og einn helsti andstæðingur
de Gaulles í stjórnmálum. í júní-
mánuði árið 1971 sameinaði hann
hina mörgu flokka og flokksbrot
franskra sósíalista í einn flokk,
Parti Socialiste, á sögulegu þingi
í bænum Epinay-sur-Seine.
Flokkurinn var málsvari hefð-
bundinna sósíalískra kreddna og
átti náið samneyti við franska
kommúnistaflokkinn. Árið 1972
undirrituðu flokkamir tveir sam-
eiginiega stefnuskrá en Mitterrand
gætti sín þó ávallt á því að ítreka
það sem skildi flokkana að ekki
síður en það er sameinaði þá. Hann
barðist fyrir „sósíalisma hins
mögulega", líkt og hann ritaði árið
1971, og lagði áherslu á húman-
isma og baráttu fyrir mannréttind-
um. Olíkt kommúnistum ákvað
Mitterrand að hlíta þeim leikregl-
um fímmta lýðveldisins, sem de
Gaulle hafði mótað 1958. Sósíalist-
ar sættu sig við hið lýðræðislega
umboð ríkisvaldsins í stað þess að
ætla að sækja valdið til hins „bylt-
ingarsinnaða“ fjölda.
Allt miðaði þetta að því að ná
hinu æðsta valdi ríkisins í sínar
hendur en Mitterrand hafði fyrst
boðið sig fram til forseta árið
1965, þá gegn de Gaulle. Slagorð
hans í kosningunum var „ungur
forseti fyrir nútíma Frakkland"
og meðal umdeildustu baráttu-
mála hans var að leyfa sölu getn-
Giesbert segir Mit-
terrand vera hina
fullkomnu persónu-
gervingu Frakklands
þessa tíma. Þess
Frakklands sem hyllti
Pétain áður en það
hóf de Gaulle til skýj-
anna.
Hann sýndi lítil svip-
brigði þegar Ijést var
að hann hefði náð
kjöri sem f orseti og
þegar stuðningsmað-
ur hrópaði til hans
og spurði hvert yrði
fyrsta verk hans
svaraði hann rólegur:
„Fara á fætur. Það
er það fyrsta sem ég
geri á hverjum
morgni."
aðarvarna. Þó að hann biði ósigur
kusu 44,8% kjósenda hann í síðari
umferðinni og Mitterrand var orð-
inn að sjálfstæðu afli í frönskum
stjórnmálum. Sést það best á þeg-
ar næst var kosið til forseta, þrem-
ur árum síðar, hlaut frambjóðandi
sósíalista, Gaston Deferre, ein-
ungis um 5% atkvæða gegn Ge-
orges Pompidou.
Mitterrandískur flokkur
Sósíalistaflokkurinn var ekki
aðeins umgjörð utan um ákveðna
hugmyndafræði heldur kannski
öðru fremur stökkpallur fyrir for-
setaframboð Mitterrands. Til að
ná því markmiði að komast í
Elysée-höllina varð hann að sam-
eina vinstrimenn og ýta kommún-
istum til hliðar. Flokkurinn var
sósíalískur en fyrst og fremst mitt-
erandískur.
Markmiðinu náði hann í þriðju
tilraun, tíu árum eftir stofnun Sós-
íalistaflokksins, í forsetakosn-
ingunum árið 1981. Eftir að hafa
hlotið 26% atkvæða í fyrri umferð
kosninganna hlaut hann tæp 52%
í þeirri síðari og sigraði þar með
Valéry Giscard’d Estaing, sitjandi
forseta.
Mitterrand hafði beðið úrslit-
anna í smábænum Chateau-Chinon
í miðju Búrgundarhéraði, þar sem
hann hafði verið borgarstjóri frá
árinu 1959. Hann sýndi lítil svip-
brigði þegar ljóst var að hann hefði
náð kjöri sem forseti og þegar
stuðningsmaður hrópaði til hans
og spurði hvert yrði fyrsta verk
hans svaraði hann rólegur: „Fara
á fætur. Það er það fyrsta sem ég
geri á hveijum morgni."
Stefnuskrá Mitterrands fyrir
kosningarnar var mjög vinstrisinn-