Morgunblaðið - 16.05.1995, Blaðsíða 20

20 ÞRIÐJUDAGUR 16. MAÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR: EVRÓPA
SENDINEFNDIR VES-ríkjanna og bandamanna
þeirra í Lissabon í gær.
Ráðherrafundur
Vilja styrkja
stöðu VES
Lissabon. Reuter.
AÐILDARRÍKI Vestur-Evrópu-
sambandsins (VES) ákváðu á ráð-
herrafundi í Lissabon í gær að
fjölga verkefnum sambandsins,
þannig að það gæti tekist á við
erfiðari verkefni í framtíðinni.
Helmut Scháfer, aðstoðarvamar-
málaráðherra Þýskalands, sagði að
á ráðherrafundinum hefði verið
ákveðið að setja á laggirnar stjóm-
mála- og herfræðihóp til að sam-
ræma hernaðaraðgerðir í framtíð-
inni, aðgerðastöð og vísi að leyni-
þjónustu. „í ljósi þess hversu mikil
þörf er fyrir slíkt, verður VES að
undirbúa sig undir hernaðaraðgerð-
ir í framtíðinni. Við verðum því að
styrkja getu samtakanna til að-
gerða,“ sagði Scháfer.
Enn mun vera uppi ágreiningur
milli aðildarríkjanna um fjármögn-
un hinna nýju verkefna en heimild-
ir innan VES herma að almennt sé
gert ráð fyrir að málamiðlun náist
í þeim efnum.
Markmiðið hefur verið að gera
VES að þeim vettvangi, þar sem
ESB-ríkin samræmi varnarmálá-
stefnu sína, og þeirri stofnun sem
sér um sameiginlegar hernaðarað-
gerðir. Til þessa hefur VES hins
vegar ekki haft getu til umfangs-
mikilla aðgerða.
Spánn og fleiri ríki hafa áhuga
á að sameina VES og ESB með
formlegum hætti, en Bretland hefur
staðið í vegi slíkra hugmynda.
Ný Evrósveit
Italir, Frakkar, Spánvetjar og
Portúgalir greindu einnig frá því í
gær að þeir hygðust stofna tvær
sameiginlegar sveitir, vegna að-
gerða í suðurhluta Evrópu. Veður
annars vegar um að ræða 10-15
þúsund manna brynvarða sveit og
hins vegar flotadeild, vegna að-
gerða á Miðjarðarhafinu. Höfuð-
stöðvar hersveitarinnar, sem mun
bera nafnið Eurofor, verða í Flór-
ens. Henni er ætlað að gegna friðar-
gæsluverkefnum og ýmsum mann-
úðarverkefnum.
Áhyggjur af nýjum hættum
Fundinn sátu, auk ráðherra að-
ildarríkja VES, fulltrúar allra þeirra
ríkja, sem eiga aukaaðild eða
áheyrnaraðild að VES (þ.á.m. ís-
lands) og fulltrúar Austur-Evrópu-
ríkja, sem gert hafa samstarfs-
samninga við samtökin. í sameigin-
legri ályktun allra ríkjanna, 27 tals-
ins, er lýst áhyggjum vegna nýrra
ógnana við öryggi í Evrópu, einkum
vegna óleystra landamæradeilna og
tilveru vopnaðra hópa, sem ekki
lúti lýðræðislegu valdi. Í ályktuninni
er lögð áherzla á mikilvægi Atlants-
hafssamstarfsins og kveðið á um
að eflt öryggissamstarf í Evrópu
eigi að bæta upp núverandi sam-
starf við Ameríkuríki, en ekki að
koma í stað þess.
Danir uppfylla
EMU-skilyrði í ár
Kaupmannahöfn. Reuter.
DÖNSK stjórnvöld spá því að halli
á útgjöldum hins opinbera lækki í
17,1 milljarð danskra króna á þessu
ári, sem samsvarar 1,7% af vergri
þjóðarframleiðslu.
í spá fjármálaráðuneytisins er
gert ráð fyrir því að á næsta ári
verði hallinn 10,7 milljarðar eða 1%
af þjóðarframleiðslu. í fyrra nam
hallinn 36,6 milljörðum, sem sam-
svarar 3,9% af þjóðarframleiðslu.
Ef þetta gengur eftir munu því
Danir uppfylla skilyrði Maastricht
vegna hins efnahagslega- og pen-
ingalega samruna ESB-ríkjanna
(EMU) þegar á þessu ári.
Skilyrði fyrir því að ríki geti tek-
ið þátt í EMU er að halli á útgjöld-
um hins opinbera fari ekki yfir 3%
af vergri þjóðarframleiðslu.
Fiskveiðiviðræður við Marokkó hefiast að nýju
Slegizt í spænskum höfnum
Brussel. Reuter.
FRAMKVÆMDASTJORN Evrópu-
sambandsins og Marokkó hófu í
gær fjórðu umferð viðræðna sinna
um nýjan fiskveiðisamning, sem
heimilar skipum frá ESB-ríkjum
veiðar í lögsögu Marokkó. Spenna
fer nú vaxandi meðal spænskra
fiskimanna, sem eru atvinnulausir
vegna þess að gamli samningurinn
er útrunninn, og var slegizt í
spænskum höfnum í gær er sjó-
menn reyndu að hindra innflutning
á fiski frá Marokkó.
Sir Leon Brittan, sem fer með
utanríkisviðskiptamál í fram-
kvæmdastjórn Evrópusambandsins,
flutti ræðu í Madrid í síðustu viku.
„Ég fullvissa ykkur um að ESB
skilur hversu mikilvægt þetta mál
er á Spáni og mun gera sitt ýtrasta
til að ná niðurstöðu, sem þjónar
hagsmunum Spánar og ESB sem
heildar," sagði Brittan.
ERLEIMT
Þjóðaratkvæðagreiðsla í Hvíta-Rússlandi á sunnudag
Ovanir að líta á sig
sem sjálfstæða þjóð
Virðast telja framtíðina felast í samruna við Rússland
Mínsk. Reuter.
HUGSANLEGT er, að kjósendur í Hvíta-Rússlandi
hafi endanlega sagt skilið við hugmyndina um sjálf-
stætt ríki í kosningunum og þjóðaratkvæðagreiðsl-
unni um helgina. Þá voru fjórar tillögur Alexanders
Lúkashenkos, forseta landsins, samþykktar með yfir-
gnæfandi meirihluta en þær voru um efnahagslegan
samruna við Rússland, að rússneskan yrði jafn rétthá
hinni deyjandi hvítrússnesku, að tekin yrðu upp ríkis-
tákn lík þeim, sem notuð voru á sovéttímanum og
loks að þingið yrði leyst upp.
Hvíta-Rússland hefur verið sérstakt ríki frá 1991
en landsmenn eiga sér þó enga sögu sem sjálfstæð
þjóð ef undan er skilið aiþýðulýðveldið 1918, sem stóð
í níu mánuði. Fyrr á tímum skiptu Pólvetjar, Litháar
og Rússar landinu á milli sín og nú eftir yfirráð Rússa
í 200 ár virðist sem Hvítrússa skorti menningarlegan
grundvöll til að líta á sig sem sérstaka þjóð.
Einkennum útrýmt
I tíð kommúnista var unnið að því leynt og ijóst
að útrýma einkennum annarra þjóða en Rússa innan
Sovétríkjanna og afleiðingin er sú, að langflestir hafa
rússnesku að móðurmáli en hvítrússneskan er aðeins
töluð sums staðar til sveita og meðal háskólamanna.
Örlögin ráðin?
„Hvíta-Rússland mun ekki lifa það af að tengjast
Rússlandi á ný. Það mun hverfa inn í það enda er
tungumálið það eina, sem við eigum eftir, og örlög
þess munu verða ákveðin um helgina," sagði sagn-
fræðingurinn og rithöfundurinn Vasíl Bykov í síðustu
viku en Lúkashenko forseti er á öðru máli. Hann
segir, að þjóðaratkvæðagreiðslan hafi aðeins verið
hugsuð til staðfestingar á því, sem tíðkaðist í raun,
og Hvíta-Rússlandi muni eftir sem áður verða sjálf-
stætt og óháð ríki.
„Við munum standa vörð um þjóðerni okkar og
koma í veg fyrir, að hvítrússneskan deyi út. Við
megum hins vegar ekki gleyma því, að 90% lands-
manna tala rússnesku," sagði Lúkashenko.
Hörmungasaga
Saga Hvíta-Rússlands einkennist af kúgun og hvers
konar hörmungum. Landið var bitbein Rússa, Pól-
verja og Litháa og fá lönd urðu jafn illa úti í síðari
heimsstyijöld. Fjórðungur íbúanna féll, borgirnar voru
lagðar i rúst og atvinnuvegirnir eyðilagðir. 1986 dundi
síðan ógæfan yfir í líki kjarnorkuslyssins í Tsjernobyl
í grannlandinu Úkraínu en geislavirkt úrfellið meng-
aði að minnsta kosti þriðjung Hvíta-Rússlands. Um
10% þjóðarútgjaldanna fara árlega í hreinsunarstarf.
Hvíta-Rússland var ávallt íhaldssamasta ríkið í
Sovétríkjunum og segja má, að sjálfstæðinu hafi ver-
ið þröngvað upp á iandsmenn við hrun Sovétríkjanna
1991. I forsetakosningunum á síðasta ári var helst
tekist á um það hvor þeirra Lúkashenkos og mótfram-
bjóðanda hans væri meiri Rússavinur.
Samyrkj ubúskapur
í Hvíta-Rússlandi búa 10,25 milljónir manna, þar
af eru 13,2% Rússar, 4,1% Pólveijar, 2,9% Úkraínu-
menn og 1,1% gyðingar. Landið er rúmlega 200.000
ferkm og liggur að Póllandi, Litháen, Lettlandi, Rúss-
landi og Ukraínu. Höfuðborgin er Mínsk með 1,6
millj. íbúa.
Helstu atvinnuvegir eru iðnaður og landbúnaður
og er sá síðarnefndi enn að mestu stundaður á sam-
yrkjubúum. Flestir tilheyra rússnesku rétttrúnaðar-
kirkjunni en kaþólikkar eru fj'ölmennir auk fylgjenda
Austur-kaþólsku kirkjunnar, sem klofnaði út úr kaþ-
ólsku kirkjunni. Hvítrússneskan, sem virðist vera að
deyja út, er náskyld rússnesku og úkraínsku.
Reynt að hindra útbreiðslu ebóla-veirunnar
7 7 látnir
í Zaire
Genf, London. Reuter. The Daily Telegraph.
AÐ minnsta kosti 77 manns hafa
látist af völdum ebóla-veirunnar í
Suðvestur-Zaire, að sögn Alþjóða-
heilbrigðisstofnunarinnar (WHO) í
gær. Stofnunin hefur ekki fengið
staðfest að veiran hafi stungið sér
niður í Kenge, sem er miðja vegu á
milli Kikwit, þar sem veiran kom
fyrst upp, og höfuðborgarinnar,
Kinshasa. Kapp er nú lagt á að
hindra að veiran berist til Kinshasa.
Talið er að nýjasti faraldurinn
hafi brotist út í mars er lagður var
inn veikur maður á sjúkrahús í Kikw-
starfsfólk á heilsugæslu-
stöðvum og sjúkrahúsum
sem talið er að hafi sýkst
vegna snertingar við blóð
úr deyjandi eða látnum
sjúklingum.
Dánartíðni af völdum
ebólu er allt að 90%. Fyrr á
árinu veiktist svissnesk vís-
indakona á Fílabeinsströnd-
inni af völdum veirunnar en
læknum tókst að bjarga lífi
hennar.
Reuter
STARFSMENN á sjúkrahúsi í Kikwit i
Zaire hreinsa sýkt blóð upp af gólfi
sjúkrastofu.
WHO sendir lið til Zaire
it. Talið er að hann hafi smitast af
manni sem hafi lagt sér reykt apa-
kjöt til munns. Skömmu síðar veikt-
ist hjúkrunarfólk á spítalanum.
Flest fórnarlömbin hafa verið
Talsmenn WHO segjast
ekki vita hvemig ástandið í
Zaire sé nú þar sem litlar
fregnir hafi borist frá einstökum
heilsugæslustöðvum. WHO hefur
sent ljölda sérfræðinga m.a. frá
Bandaríkjunum, Frakklandi og S-
Afríku til Zaire til að kanna ástandið.
Menem Argentínuforseti sigraði í kosningum á sunnudag
Þakkaður mikill árang-
ur í efnahagsmálum
Buenos Aires. Reuter. ^
CARLOS Menem, forseti Argentínu,
bar sigur úr býtum í forsetakosning-
um í landinu á sunnudag. Fékk hann
tæpan helming greiddra atkvæða en
helsti andstæðingur hans rúmlega
30%. Ýmiss konar hneykslismál hafa
einkennt stjórnartíð Menems en
fréttaskýrendur segja, að kjósendur
hafi séð í gegnum fingur sér með
þau vegna þess mikla árangurs, sem
stjórnvöld hafa náð í efnahagsmál-
unum. Óðaverðbólgu hefur verið út-
rýmt og hagvöxtur er mikill.
Menem fagnaði úrslitunum með
því að lýsa yfir, að óðaverðbólgan
hefði verið lögð að velli og nú væri
komið að því að gera atvinnuleysinu
sömu skil.
Mikið vatn hefur runnið til sjávar
síðan Juan Domingo Peron, stofn-
andi Perónistaflokksins, réð ríkjum
í Argentínu en öngþveitið í argent-
ínskum efnahagsmálum á síðustu
áratugum er ekki síst rakið til hans.
Nú hefur það komið í hlut annars
perónista að söðla algerlega um,
hverfa af braut mikils ríkisrekstrar
og taka upp frjálst markaðskerfi.
Frambjóðandi Róttæka flokksins
fékk ekki nema 16% atkvæða og
hefur flokkurinn ekki fengið svo lít-
ið fylgi í þá einu öld, sem hann hef-
ur starfað.
Sá, sem hefur stjórnað efnahags-
umskiptunum í Argentínu, er Dom-
ingo Cavallo efnahagsráðherra. Nýt-
ur hann meiri virðingar en vinsælda
en þegar hann tók við embættinu
1989 var verðbólgan 5.000%. Hafði
seðlabankinn ekki undán í seðla-
prentuninni og algengt var, að stór-
verslanir seldu fyrirtækjum seðla-
hauga til launagreiðslna með af-
slætti. Cavallo tengdi gengí pesósins
við Bandaríkjadollara og kvað niður
verðbólguna næstum á einni nóttu.
Á síðustu fjórum árum hefur efna-
hagslífið í landinu vaxið um 34%.
Auk þess hefur tekist að draga veru-
lega úr áhrifum hersins, fjárframlög
til hans hafa verið lækkuð og her-
skylda afnumin. Þessi .umbylting
hefur á hinn bóginn verið erfið fyrir
lífeyrisþega og atvinnuleysið er nú
12,2% eða helmingi meira en þegar
Menem tók við.