Morgunblaðið - 16.05.1995, Blaðsíða 28

28 ÞRIÐJUDAGUR 16. MAÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Evrópu-
sambandið
Reynsla Finna
ANNAÐ Iðnþing
hinna nýju Samtaka
iðnaðarins var haldið
nú á dögunum. Meðal
gesta var Dr. Kari
Jalas, fastafulltrúi
Finna hjá Evrópu-
samtökum atvinnu-
og iðnrekenda í
Brussel. Dr. Jalas hélt
erindi um reynslu
Finna af veru þeirra
í Evrópusambandinu,
nú í ríflega 4 mánuði,
og kom þar margt
fram athyglivert.
Fjárfestingar
Þorsteinn M.
Jónsson.
Fyrst lét Dr. Jalas þess getið,
að þegar ljóst varð að Finnland
yrði fullgildur þátttakandi í sam-
félagi Evrópuþjóða, efldist traust
á fínnskum efnahag. Það hafði í
för með sér að fjárfestingaráform-
um í fínnskum iðnaði og viðskipta-
lífí var hrundið í framkvæmd fyrr
og af _meiri krafti en ella hefði
orðið. í sumum tilfellum var ljóst
að Finnland hefði ekki orðið fyrir
valinu sem fjárfestingarland ef
það hefði hafnað aðild. Aukning
í fjárfestingum hefur skilað sér í
meiri efnahagsbata í Finnlandi en
áður var búist við. Nú er reiknað
með að hagvöxtur verði um 6
prósent á þessu ári.
Þessi niðurstaða varpar skýru
ljósi á mikilvægan þátt í ákvarð-
anatöku um fjárfestingar. Óvissa
um framtíðina getur ráðið úrslit-
um um hvort ráðist er í fjárfest-
ingu. Mikil óvissa gerir kröfu um
meiri ávöxtun og þannig fækkar
þeim fjárfestingarkostum sem til
greina koma að öðru óbreyttu.
Það er augljóslega meiri óvissa
sem fylgir því fyrir Evrópuþjóð
að standa utan ESB en innan.
Enginn veit til að mynda með
vissu hvernig rætist úr EES-
samningnum og uppi eru rök-
studdar efasemdir um áhuga ESB
á að sinna honum sem skyldi.
ZERO-3"
3ja daga megrunarkúrinn
Evrópusambands-
aðild mun þannig án
efa reynast lyftistöng
fyrir erlenda ijárfest-
ingu. Erlendir fjár-
festar gera að jafnaði
miklar kröfur um ör-
yggi og góðar fram-
tíðarhorfur. Land sem
er fullgildur þátttak-
andi í samfélagi Evr-
ópuþjóða og hefur
greiðan og óhindr-
aðan aðgang að innri
markaðinum er þann-
ig álitlegri kostur í
augum fjárfesta en
land sem stendur utan
s
2ERO-.1 FOftTE'
Svensson
Mjódd, sími 557-4602.
Opið virka daga kl. 13-18, laugard. 13-16
Póstv.sími 566-7580.
við eða er í óljósum tengslum við
það samstarf.
Matvælaverð
Þótt hagsmunir íslend-
inga í samskiptum við
Evrópusambandið séu
um margt ólíkir hags-
munum Finna, segir
Þorsteinn M. Jónsson,
vegna þess hversu mjög
við reiðum okkur á auð-
lindir sjávar, má draga
margvíslegan lærdóm
af reynslu þeirra.
í öðru lagi kom fram í máli dr.
Jalas að matvælaverð hefur lækk-
að verulega eftir að Finnar gerð-
ust aðilar að ESB, eins og ráð var
fyrir gert. Samkvæmt nýlegri
könnun neytendayfirvalda hafði
matvælaverð lækkað um 7 prósent
að meðaltali um miðjan febrúar.
Þegar öll kurl eru komin til grafar
er gert ráð fyrir að lækkunin verði
um 10 prósent. Verðlækkunin er
mjög mismunandi eftir vöruflokk-
um. Til að mynda hefur verð á
eggjum lækkað um 48 prósent,
verð á kjöti og kjötvöru um 13
prósent en verð á mjólkurafurðum
hefur lækkað um 3 prósent.
Reynsla Finna er í samræmi
við niðurstöður þeirra kannana
sem gerðar hafa verið hér á landi
um þetta mál. 'Fyrir finnsku þjóð-
ina, sem hefur þurft að þola mikl-
ar þrengingar á undanförnum
árum vegna efnahagskreppu, er
lækkun matvælaverðs mikilvæg
kjarabót. Gera má ráð fyrir að sá
aukni kaupmáttur sem henni fylg-
ir styrki mjög efnahagslífið og
dragi úr hinu mikla atvinnuleysi
sem þar hefur búið um sig.
Ahrif á ákvarðanatöku
í þriðja lagi lét dr. Jalas þess
getið að aðildin að ESB hafi ger-
breytt aðstöðu Finna til að hafa
áhrif á stefnu og ákvarðanir innan
ESB í málaflokkum sem varða þá
miklu. Staða Finna er í grundvall-
aratriðum frábrugðin því sem
fyrri fríverslunarsamningar fólu í
sér. Nú eru þeir beinir þátttakend-
ur þegar ákvarðanir eru teknar í
ráðherraráði og hafa möguleika á
að beita sér í framkvæmdastjórn-
inni og á Evrópuþinginu. Þegar
er byijað að ráða Finna til þjón-
ustu í stofnunum Evrópusam-
bandsins og einnig er ljóst að
þeir munu fá nokkrar lykilstöður
í framkvæmdastjórninni.
Markviss hagstjórn
Dr. Jalas gat þess einnig í
máli sínu að þau áhrif aðildarinn-
ar sem vörðuðu mestu væru ekki
skammtímaáhrif, sem fljótlega
væru sýnileg, heldur grundvallar-
breytingar á viðhorfi og möguleik-
um sem kæmu fram á lengri tíma.
Til dæmis eru strangar kröfur
efnahagssamstarfs Evrópusam-
bandsþjóða líklegar til að koma
fram í markvissari hagstjórn og
meiri stöðugleika í aðildarlöndun-
um. Þegar frá líður skilar það sér
í auknum hagvexti og betri lífs-
kjörum. Finnska þjóðin var klofin
í afstöðu sinni til Evrópusam-
bandsaðildar fyrir þjóðaratkvæða-
greiðsluna, en nú sér þess ekki
merki. Þeir sem harðast deildu
hafa slíðrað sverðin og efasemda-
raddir hafa þagnað. Til marks um
víðtæka sátt um Evrópusam-
bandsaðild er það, að í kosningum
til finnska þingsins nú í mars var
málið varla á dagskrá.
Niðurlag
Þótt hagsmunir íslendinga séu
um margt ólíkir hagsmunum
Finna, vegna þess hversu mjög við
reiðum okkur á auðlindir sjávar,
má draga margvíslegan lærdóm
af reynslu þeirra. Lækkun mat-
vælaverðs, auknar ijárfestingar,
áhrif á stefnumótun og ákvarðana-
töku og meira aðhald í hagstjóm
skila sér til fínnsku þjóðarinnar í
aukinni hagsæld. Ef íslendingar
næðu fram kröfu sinni um full
yfirráð yfír fiskveiðilögsögunni
umhverfís landið, eru margir kost-
ir sem fylgja fullri þátttöku í sam-
félagi Evrópuþjóða umfram það
sem EES-samningurinn veitir.
Ef íslendingar gerast aðilar að
Evrópusambandinu, er þess að
vænta, eins og svo oft þegar hart
hefur verið deilt um framkvæmdir
eða ákvarðanir sem til heilla
horfa, að eftir á vildu margir þá
Lilju kveðið hafa.
Höfundur er hagfræðingur
Samtaka iðnaðarins.
Frá rhbrie
m@is-
mennt.is
FYRIR mörgum
árum sagði mér vinur
minn, gamall bolsi,
að engir væru jafní-
haldssamir og Al-
þýðubandalagsmenn
(sem þá voru reyndar
oftast kallaðir
kommar í daglegu
tali). Þessi orð hans
rifjuðust upp fyrir
mér þegar ég las
grein Guðrúnar
Helgadóttur alþing-
ismanns þar sem hún
fáraðist yfir því að
menntamálaráðherra
skyldi misbjóða Is-
lendingum með því að gefa þeim
kost á að senda honum tölvupóst.
Ég hafði einmitt tekið eftir
þessari frétt og fagnað henni.
Einu sinni langaði mig að eiga
Ég vildi einna síst vera
án tölvunnar minnar,
segir Ragnheiður
Briem, af öllum tækj-
um heimilisins.
tal við annan menntamálaráð-
herra og hringdi í ráðuneytið til
að spyijast fyrir um viðtalstíma.
Var mér tjáð að ég yrði sett á
biðlista og gæti hugsanlega kom-
ist að eftir sex mánuði! Eftir eitt
ár hringdi ég aftur til að athuga
hvort nafn mitt hefði fallið út af
listanum en svo reyndist ekki
vera. Þá skrifaði ég ráðherra bréf
og var því erindi mínu reyndar
svarað nokkrum mánuðum
seinna.
Þess vegna kættist ég að von-
um þegar ég las orð Björns
Bjarnasonar og var jafnvel að
hugsa um að senda honum póst:
Svona eiga ráðherrar að vera!
Ég var því miður orðin allrosk-
in þegar ég komst fyrst í kynni
við tölvur og hef alltaf átt í dá-
litlu basli við að tileinka mér
þessa nýju tækni. Samt er nú svo
komið að ég vildi einna síst vera
án tölvunnar minnar af öllum
tækjum heimilisins enda nota ég
hana meira en öll hin tólin til
samans. Þegar mótaldið bættist
við jukust þægindin til muna því
að nú get ég t.d. haft samband
við hann bróður minn, sem býr
erlendis, og fengið svar eftir
nokkrar mínútur,
hvort sem hann er
staddur í London eða
Kaliforníu.
Um daginn vantaði
konrektor í MR
nafnalista sem ég átti
heima í tölvunni
minni. í stað þess að
ná í listann í
Garðabæinn og skila
honum niður eftir,
sendi ég hann í tölvu-
pósti og hann var
kominn á áfangastað
fimm mínútum eftir
að ég kveikti á tölv-
unni heima. Ég spar-
aði mér 22 km akstur auk fyrir-
hafnar og tíma.
> Fyrir skömmu þurfti ég að fylla
út eyðublað frá Harvardháskóla
og var ekki alveg viss um til
hvers væri ætlast í einni spurn-
ingunni. Ég hefði getað skrifað
bréf og fengið svar eftir tvær til
þijár vikur en sendi í staðinn
fyrirspurn með tölvupósti
snemma morguns. Þegar ég kom
heim úr vinnunni beið svarið í
tölvunni.
Þetta eru aðeins örfá dæmi um
þau þægindi og tímasparnað sem
tölvupóstur veitir notendum.
Ýmsir aðrir möguleikar alþjóða-
netsins eru svo ævintýralegir að
þeim verður varla með orðum
lýst.
í lokin vil ég taka undir þau
orð Guðrúnar Helgadóttur að á
þessu skipulagi sé bara einn smá-
galli. Til er fólk sem hefur aldrei
vanist tölvuskriftum. Það er
reyndar ósköp lítið vandamál því
að ráðherra bannaði engum að
nálgast embættið eftir hefð-
bundnum leiðum.
Já, og hinn gallinn: Mótald
kostar peninga. Gildir það ekki
um flesta hluti? Menn verða auð-
vitað stundum að neita sér um
eitthvað til að öðlast annað eftir-
sóknarverðara. Mörgum hefur
t.d. gefist vel að spara peninga
með því að hætta að reykja. Ja,
ég segi nú bara svona.
Og nú ætla ég að senda þetta
litla bréf niður á Mogga - í tölvu-
pósti! Um leið vil ég nota tæki-
færið og bjóða nýjan mennta-
málaráðherra velkominn til
starfa. Ég vona að öll embættis-
störf hans verði í jafngóðum takti
við tímann og tölvunotkun hans.
Höfundur erkcnnari við
Menntaskólann íReykjavík.
Ragnheiður
Briem