Morgunblaðið - 18.05.1995, Síða 7
MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 18. MAÍ 1995 B 7
VIÐSKIPTI
Erlendar fjárfestingar í Portúgal
HÖFUNDAR ásamt lektorum fyrir framan Fjárfestinga- og viðskiptaskrifstofu Portúgals.
Geta Islendingar
lært afþeim ?
ingarbankann í Helsinki auk þess
sem í Danmörku hefur lengi verið
starfandi fjárfestingarbanki, FIH.
Þessir bankar taka ekki á móti
inniánum, en afla sér lánsfjár með
útboðum og lántökum hjá erlend-
um stórbönkum. Þá er athyglisvert
að þegar Vesturlönd fóru að að-
stoða fyrrum austantjaldsríkin við
að endurskipuleggja efnahag
þeirra og atvinnumál eftir hrun
kommúnismans var stofnun fjár-
festingarbanka í þessum löndum
efst á lista. Þess vegna er af og
frá að halda því fram að fjárfest-
ingarbanki sé úrelt fyrirbæri. Ég
hef hvergi rekist á þá skoðun í
erlendum fagblöðum um fjármál,"
segir Bragi.
„Hitt er annað mál að fjárfest-
ingarlánasjóðir hér á landi eru of
margir og þeim þarf að fækka.
Ég myndi vilja sjá það gerast neð-
an frá en ekki að ofan. Þá hugsa
ég til þess að almenn starfsskil-
yrði, eins og krafa um lágmarks
eigið fé og eiginfjárhlutfall leiði til
samruna. Breytt eignaraðild á
sjóðum, og bönkum mun ennfremur
verða til þess að eigendurnir, hlut-
hafamir, mun í tímans rás finna
heppilegustu lausnina á samein-
ingu þessara lánastofnana."
Þáttur
verðbréfafyrirtækjanna
„Varðandi það hvort þátttaka
verðbréfafyrirtækja í skuldabréfa-
útboðum hafi leitt til þess að fjár-
festingarsjóðir séu óþarfi hafa
verðbréfafyrirtækin í raun tekið
mest frá bönkunum. f fyrsta lagi
hafa þau tekið innlánsfé frá þeim.
Verðbréfafyrirtækin starfrækja
ýmsa ávöxtunarsjóði og þangað
hefur fólk leitað með sparifé sitt,
enda ávöxtunin mun betri en fólk
fær í bönkunum sem eru með mjög
ódýrt fjármagn í formi innlánsíjár.
Fjárfestingarl-
ánasjóðir hér á
landi eru of
margir og þeim
þarf að fækka.
Þá hafa verðbréfafyrirtækin
verið að bjóða út skuldabréf sveit-
arfélaga' og traustra fyrirtækja
sem eru skráð á verðbréfamark-
aði. Við erum ekkert öðruvísi sett-
ir en bankarnir í því að sumt af
þessu hefði komið til okkar í formi
útlána. En því fer fjarri að öll útl-
ánaþörf fyrirtækja geti verið leyst
svona. Það eru tiltölulega fáir aðil-
ar sem geta aflað sér lánsijár með
svona útboðum þannig að verð-
bréfafyrirtækin mæta aldrei nema
broti af eftirspurninni. Iðnlána-
sjóður hefur átt mikil og góð við-
skipti við verðbréfafyrirtæki og ég
sé mikla möguleika í framtíðinni á
frekari viðskiptum. Þess vegna fer
því fjarri að við álítum verðbréfa-
fyrirtækin hættulegan keppinaut.“
Samkeppnin
Nú erum við að stefna inn á
opinn og frjálsan fjármagnsmark-
að þar sem samkeppnin ræður ríkj-
um. Hjá lánastofnunum má
kannski segja að í stórum dráttum
gangi samkeppnin út á það að ná
sem mestum hagnaði með sem
minnstri álagningu á fjármagnið.
Hvernig standa ijárfestingarlána-
sjóðirnir þar að velli?
„Ég sé ákveðin atriði sem eiga að
gefa þeim forskot, það er að segja
þeim sjóðum sem hafa trausta eig-
infjárstöðu, góða viðskiptamenii
og eru ekki með slæm útlán á
bakinu. Þegar staðan er þannig
hefur rekstrarform fjárfestingarl-
ánasjóðanna mjög marga kosti
umfram rekstrarform banka og
sparisjóða. Rekstrarkostnaður
sjóðanna er í samanburðinum mjög
lítill. Þeir þurfa ekki stórt og dýrt
húsnæði né marga starfsmenn eða
útibú. Ég kvíði ekki samkeppninni
við þessar aðstæður og held að það
yrði mjög slæmt ef við næðum
ekki að nýta okkur kosti þessa
rekstrarforms í framtíðinni. Ég sé
fyrir mér að Iðnlánasjóði, Fisk-
veiðasjóði og kannski fleirum
sterkum fjárfestingarsjóðum verði
steypt saman í einn fjárfestingar-
banka. Þar yrði rekstrareining sem
ætti að geta þjónað atvinnulífinu
með mjög hagstæðum lánum og
ég held að það sé það sem vinir
mínir í bankaheiminum óttast,"
sagði Bragi.
Nú er ákveðinn munur á þeim
leiðum sem fjárfestingarsjóðir ann-
ars vegar og bankar og sparisjóðir
hins vegar hafa til þess að afla
fjár. Myndir þú vilja samræmingu
þar?
„Já bankarnir eru með innlánsfé
sem þeir borga lítið fyrir eins og
ég sagði áðan. Þegar málin kom-
ast á hreyfingu munum við örugg-
lega fara fram á að okkur verði
heimilað að taka við innlánsfé frá
viðskiptaaðilum okkar og ég sé
ekki annað en þeir sem vilja jöfnun
starfsskilyrða muni samþykkja
þessa ósk okkar umyrðalaust,“
sagði Bragi.
Er það þá framtíðarsýnin að
stærstu sjóðirnir verði komnirsam-
an í einn sterkan fjárfestingar-
banka með lítilli yfirbyggingu sem
lánar til atvinnureksturs og aflar
fjár annars vegar með útboðum
og hins vegar með innlánsfé við-
skiptaaðila sinna?
„Stærstu fjárfestingarlánasjóð-
irnir afla sér lánsfjár með sölu
skuldabréfa á innlendum markaði
og með lántökum hjá erlendum
bönkum. Þetta verður megin upp-
spretta innlánsfjár þeirra í framtíð-
inni. Hins vegar væri mjög æski-
legt að opna sjóðunum nýja innl-
ánsmöguleika og þess vegna er sú
hugmynd sett fram að þeir geti
teki við innlánum frá viðskiptaaðil-
um sínum. Verði það heimilað, þá
verða þetta ekki orðin tóm.“
„Það er óvíst hvað núverandi
ríkisstjórn ætlar að gera í sjóða-
málunum, en í fljótu bragði sýnist
mér þar vera svipaðar hugmyndir
uppi og hjá fyrri ríkisstjórn. Þar á
ég við stofnun hlutafélags um Iðnl-
ánasjóð og Iðnþróunarsjóðs annars
vegar og Fiskveiðasjóð hins vegar.
í framtíðinni átti svo að stefna að
því að sameina þau félög. Jafnhliða
átti að stofna Nýsköpunarsjóð þar
sem stofninn yrði hluti af eigin fé
Iðnþróunarsjóðs auk þess sem eitt-
hvað kæmi frá Fiskveiðasjóði.
Þetta er góður ásetningur.“
Útlánatöpin að baki
Þú talaðir áðan um mikilvægi
þess að vera með trausta viðskipta-
vini. Nú hefur Iðnlánasjóður þurft
að afskrifa gífurlega miklar fjár-
hæðir í útistandandi skuldum und-
anfarin ár. Er sá bati sem kom
fram í fyrra varanlegur?
„Menn verða að hafa í huga að
Iðnlánasjóður er stærsta lána-
stofnun iðnaðarins í landinu, að
bönkunum meðtöldum. Við erum
með einn þriðja af öllum lánum til
iðnaðarins og ef við höfum í huga
þá erfiðleika sem iðnaðurinn hefur
gengið í gegnum þar sem heilu
iðngreinarnar hafa lagst af, þá er
-það ekkert undanlegt að Iðnlána-
sjóður hafi orðið fyrir töpum. Svo
kom þessi efnahagslega lægð sem
gerði að verkum að ýmsar fast-
eignir hríðlækkuðu í verði þannig
að tryggingar sem voni góðar urðu
vondar."
„Sú stefna var tekin hér 1993
að meta útlán sjóðsins af mikilli
varkárni til þess að í eitt skipti
yrði hreinsað til. Þetta var hægt
að gera vegna þess hve staða Iðnl-
ánasjóðs er sterk. Það er mjög
mikið atriði fyrir lánastofnun að
vera ekki með mörg ár í tapi. Þá
bilar traustið. Okkur tókst þetta.
Jafnframt urðu langþráð umskipti
í fyrra þegar hvert fyrirtækið á
fætum öðru kynnti reikninga sem
sýndu miklu betri afkomu en áður.
Ég trúi því að við séum á leið upp
úr öldudalnum og þessi stóru útlán-
atöp séu að baki.“
Fárfestinga- og viðskipta-
skrifstofa Portúgals, In-
vestimentos, Comércio e
Turismo de Portugal (ICEP), var
stofnuð árið 1949 og heyrir undir
viðskipta- og ferðamálaráðuneyti
Portúgals. Stofnunin hefur það
markmið að kynna Portúgal og
portúgölsk fyrirtæki erlendis og
einbeitir sér einkum að eftirtöldum
sviðum
•Útflutningi á portúgölskum vör-
um og þjónustu.
• Beinni fjárfestingu erlendra aðila
í Portúgal.
• Beinni fjárfestingu Portúgala
erlendis.
• Kynningu á ferðaþjónustu.
• Sköpun ímyndar Portúgals.
Tilgangur ICEP er að fullnægja
þörfum fyrirtækja sem eru að leita
að staðsetningu í Portúgal og fínna
heppilega samstarfsaðila. Höfuð-
stöðvarnar eru í Lissabon en einnig
eru sex útibú staðsett í aðal iðnað-
arhéruðum Portúgals. Erlendis rek-
ur ICEP
fjörutíu og íjórar skrifstofur í
þrjátíu og fjórum löndum. Skrifstof-
urnar hafa mismunandi hlutverk
og fer það m.a. eftir staðsetningu.
Þannig einbeita ákveðin útibú sér
að ferðaþjónustu, önnur að fjár-
málaþjónustu o.s.frv. Öll útibúin
hafa sérfræðinga
í sinni þjónustu sem veita upplýs-
ingar um Portúgal og þarlend fyrir-
tæki. ICEP dreifir þannig upplýs-
ingum um efnahag, atvinnugreinar,
lög og reglugerðir. Portúgölsk
stjórnvöld hafa mótað kynningar-
verkefni sem ICEP sér um að fram-
fylgja. Þetta gerir ICEP með því
að aðstoða og koma á sambandi
við þá aðila sem fjárfestar þurfa
að hafa samband við.
Einnig leita þeir uppi erlenda
fjárfesta og kynna þeim þá mögu-
leika sem landið býður uppá, þann-
ig hafa þeir frumkvæði að því að
fá fjárfesta til landsins. ICEP hefur
einnig útbúið kynningarefni um
Portúgal og rekstrarumhverfi fyrir-
tækja þar. Þessi stefna Portúgala
hefur skilað þeim því að erlend fjár-
festing jókst úr $164 milljónum
árið 1986 í $4.4 milljarða árið 1992.
Hvað gera íslendingar?
Á sama tíma og Portúgalir hafa
'lagt mikla vinnu og fjármuni í
markaðssetningu á Portúgal sem
vænlegum fjárfestingakosti hafa
íslensk stjórnvötd ekki lagt mikla
Portúgölum hefur geng-
ið mjög vel að fá til sín
erlenda fjárfesta. Þeir
hafa haft opna löggjöf
um fjárfestingar er-
lendra aðila og reka
öflugt markaðsstarf
víða um heim með það
að markmiði að örva
fjárfestingar í Portúgal.
Getum við lært eitthvað
af þeim? spyrja nemend-
ur Samvinnuháskólans
í 2. grein úr námsferð
þeirra til Portúgal
áherslu á að kynna ísland sem
vænlegan kost fyrir erlenda fjár-
festa. Islensk lög hafa líka allt fram
á þennan dag takmarkað mjög að-
gang erlendra aðila að íslandi. Til
þessa dags má segja að rekstur
Markaðsskrifstofu iðnaðarráðu-
neytisins og Landsvirkjunar, MIL,
sé það eina sem íslendingar hafa
gert í að laða að erlenda fjárfesta.
Tilgangur skrifstofunnar er að
kynna fjárfestingamöguleika í
orkufrekum iðnaði.
Þann 14. mars síðastliðinn var
stofnuð sérstök fjárfestingarskrif-
stofa viðskiptaráðuneytis og Út-
flutningsráðs sem starfar innan
Útflutningsráðs. Markmiðið með
stofnun skrifstofunnar er að fara
af stað með átak til að kynna mögu-
leika erlendra aðila til fjárfestinga
á íslandi.
Á næsta ári hefst átak skrifstof-
unnar til að laða að erlent ljármagn
til fjögurra atvinnugreina sem eru
matvælavinnsla, hugbúnaðargerð,
ferða- og heilsuiðnaður og smærri
orkuiðnaður.
íslensk stjórnvöld hafa með
frumvarpi til Iaga um breytingu á
lögum um fjárfestingu erlendra
aðila í atvinnurekstri stigið skref í
þá átt að gera erlendum fjárfestum
kleift að fjárfesta á íslandi. Með
samþykkt þess má ætla að erlendar
fjárfestingar aukist, það muni
renna styrkum stoðum undir ís-
lenskt atvinnulíf og hafa jákvæð
áhrif á ríkissjóð. Þó er enn til stað-
ar í íslenskum lögum ákveðin hindr-
un í fjárfestingum erlendra aðila
t.d. í sjávarútvegi og þarf að ganga
mun lengra í að afnema þessar
hindranir ef takast á að gera ísland
vænlegan kost fyrir erlenda fjár-
festa.
Má læra eitthvað af
Portúgölum?
Ekki er óeðlilegt að Portúgalir
hafi forskot á íslendinga í þessum
efnum þar sem þeir hafa áratuga
reynslu í að markaðssetja sig. Ar-
angurinn sem Portúgalir hafa náð
byggir á alþjóðlegum hugsanagangi
þeirra og nútímalegum aðferðum
til eflingar atvinnulífs í landinu en
þeir bjuggu við atvinnuleysi og
efnahagslega lægð. Hugsanagang-
ur íslendinga hefur staðið í vegi
fyrir möguleikum okkar þar sem
þjóðin hefur almennt verið á móti
erlendum fjárfestingum.
Innganga Portúgala í Evrópu-
bandalagið, síðar Evrópusamband-
ið, hefur einnig haft mikil áhrif á
erlenda fjárfestingu, þar sem fyrir-
tæki hafa bæði fengið styrki og
komist inn á tollfijálsan markað
Evrópusambandsins við að koma
inn í landið. Þannig má segja að
sá árangur sem náðst hefur sé ekki
eingöngu vegna góðrar kynningar
heldur einnig vegna aðildar þeirra
að Evrópusambandinu. Því má ætla
að Islendingar muni eiga erfitt með
að ná sama árangri og Portúgalir
án aðildar að Evrópusambandinu.
Kynningarátak Portúgala og sú
markvissa vinna að laða að erlenda
fjárfesta hefur skilað þeim miklum
fjármunum inn í landið.
Ef íslendingar hafa áhuga til að
fá aukið erlent fjármagn inn í land-
ið til eflingar atvinnulífs er nauð-
synlegt að veita talsverðu fjármagni
til hinnar nýstofnuðu skrifstofu.
Gera þarf áætlun um hvernig á að
laða að fjárfesta, í hvaða atvinnu-
greinar og hvaðan þeir eiga að
koma. Stofnun fjárfestingarskrif-
stofunnar er skref í þá átt að kynna
ísland sem fjárfestingarkost. Von-
andi á þessi skrifstofa eftir að sanna
gildi sitt og skila auknu fjármagni
inn í íslenskt atvinnulíf.
Höfundur eru Bergsveinn
Ólafsson, Friðrík Tryggvason,
Gestur Helgason, Gylfi Gíslnson,
Rósa Jennadóttir og Viðar
Karlsson