Morgunblaðið - 20.05.1995, Blaðsíða 8

8 D LAUGARDAGUR 20. MAÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
Aðláta
skeika að
sköpuðu
Edda Erlendsdóttir píanóleikarí er komin til
íslands til að halda tónleika en hún hefur
ekki leikið einleik í Reykjavík í fjögur ár. í
samtali við Þröst Helgason segir Edda að
einleikari verði að láta skeika að sköpuðu
þegar komið er upp á sviðið, of mikil spenna
skemmi aðeins fyrir.
EG sárvorkenni þessum
handboltastrákum. Þeir
hafa verið undir ómann-
legri pressu frá þjóðinni,
brotna undan henni og þá er ráðist
á þá af blöðunum. Ég þakka mínum
sæla fyrir að vera píanóleikari en
ekki handboltamaður," segir Edda
Erlendsdóttir sem leikið hefur á
píanó síðan hún var sex ára. „Ég
var reyndar ekkert sérstaklega dug-
leg við þetta fram að stúdentsprófi
- var ein af þeim sem vildi aldrei
missa af neinu - en eftir prófið tók
ég þetta fóstum tökum og útskrif-
aðist frá Tónlistarskólanum í
Reykjavík með píanókennarapróf
árið 1972 og svo ári seinna með
píanóeinleikarapróf. Síðan fór ég
til Frakklands að nema við Tónlist-
arháskólann í París og þar hef ég
verið síðan.“
— Frumskógur
Edda hefur haldið Qölmarga tón-
leika bæði í Evrópu og Bandaríkjun-
um. Hún hefur verið virkur þátttak-
andi í kammertónlist og átti t.d.
frumkvæðið að kammertónleikum á
Kirkjubæjarklaustri sem nú eru
haldnir árlega í ágústmánuði. Hún
hefur flutt tónlist í sjónvarpi og út-
varpi, bæði hérlendis og erlendis og
leikið inn á hljómplötu og tvo geisla-
diska. Edda segir að sér hafi gengið
ágætlega að koma sér á framfæri
út í Frakklandi. „Þetta er auðvitað
dálítill frumskógur en þetta er í raun
bara heilbrigð samkeppni. Ég hef
að sumu leyti verið heppin. Þessir
tveir diskar mínir voru báðir gefnir
út í Frakklandi og fengu góðar við-
tökur, sérstaklega sá með verkum
C. Ph. E. Bachs. Mér gengur því
ágætlega þótt maður megi auðvitað
aldrei slá slöku við, maður verður
sífellt að vera að skapa sér verkefni
sjálfur."
Aðspurð segir Edda að það sé
alltaf uppörvandi að spila á ís-
landi. „Það er yndislegt að koma
heim og spila því hér finnst mér
ég hafa mun meiri tengsl við áheyr-
endur en erlendis þar sem maður
veit eiginlega ekki fyrir hveija
maður er að spila. Hér á maður
sina áheyrendur og veit alltaf af
einhveijum í hópnum sem stendur
örugglega með manni.“ Edda seg-
ist þó hafa lært það í gegnum tíð-
EDDA Erlendsdóttir segir það ákveðna ögrun að vera ein með píanóinu
Morgunblaðið/Þorkell
ina að það sé mest undir henni
sjálfri komið hvernig hún standi
sig. „Maður má samt ekki vera of
harður við sjálfan sig og maður
má ekki gleyma því að maður er
ekki að spila til að verða dæmdur
heldur til að leyfa fólki að njóta
tónlistarinnar. Annars er sennilega
best að vera dálítill fatalisti í sér,
fara bara upp á svið og láta skeika
að sköpuðu.“
Edda segir það sé alltaf ákveðin
ögrun að vera ein með píanóinu en
það sé hins vegar nauðsynlegt að
vinna líka með öðrum. „Það eru
einnig margir sem segja að maður
verði að sérhæfa sig í píanóleiknum,
vera með ákveðna efnisskrá og
reyna að skapa sér nafn út frá því
en mér fínnst það ekki síður mikil-
vægt að takast á við mismunandi
hluti. Ég var t.d. að gefa út geisla-
disk, ásamt sjö manna kammerhóp
sem ég er í, með argentínskri tangó-
tónlist. Sú vinna hefur verið afskap-
lega skemmtileg því í henni hef ég
getað sleppt fram af mér beislinu.
Þetta er spuming um að reyna að
öðlast ákveðið frelsi en halda sig
samt innan viss ramma. Þetta getur
hjálpað mjög til við að skapa
ákveðna spennu í túlkun og fraser-
ingu.“
Syngjandi píanótónlist
)
Edda segir að það verði allt mjög
syngjandi píanóverk sem hún ætli
að flytja á miðvikudaginn. Á efnis-
skránni verða tvö Rondo op. 51
eftir Beethoven. „Þau eru undir
sterkum áhrifum frá píanóforte-
tónlistinni,“ segir Edda, „en tengj-
ast líka inn í rómantíkina. Þau eru
skrifuð um 1800. Ég ætla einnig
að leika eitt af síðustu píanóverkum
Brahms, 6 klavierstucke op. 118,
sem er eins konar ljóðasöngur á
píanó. Eftir Grieg mun ég svo leika
svítu op. 40 -sem heitir Frá tímum
Holbergs og sjö Ljóðræn smálög."
Edda segir að allt séu þetta verk
sem hún hafi gengið með í langan
tíma og spilað aftur og aftur, „en
í hvert skipti", bætti hún við að
lokum, „er eins og það opnist ný
vídd, eins og maður komist dýpra
og dýpra í verkið."
Tónleikar Eddu verða haldnir í
Norræna húsinu og hefjast kl.
20.30.
Dregin upp mynd af Mahler
MARGIR þylqast sjá í and-
litum listamanna það
sem einkennir verk
þeirra helst og tónskáld
eru þar engin undantekning. Það
getur þó reynst þrautin þyngri með
löngu látna menn, sem fáar ef
nokkrar myndir eru til af. Eitt þess-
ara tónskálda var Gustaf Mahler,
en lengj vel voru aðeins fáeinar Ijós-
myndir til af honum. Það horfír nú
til betri vegar því nýlega kom út í
Bretlandi bók „The Mahler Album“
þar sem birtar eru ljósmyndir,
teikningar og málverk af Mahler
og gefur The Daily Telegraph henni
hina bestu einkunn.
Hinar „opinberu" ljósmyndir af
Mahler gaf Alfred Roller út á bók
árið 1922, ellefu árum eftir dauða
Mahlers. Bókin var gefin út í 1.000
eintökum og er safngripur sem seld-
ist ekki á undir 30.000 kr. ísl. yrði
hún boðin til kaups. Roller gekk
erfíðlega að fá myndimar, ekkja
Mahlers var mjög umhugað að ekk-
ert kæmi fyrir augu almennings
sem svert gæti minningu eigin-
mannsins og sjálfur var Mahler afar
lítið fyrir myndatökur. Raunar
minntist Roller þess að Mahler hefði
þótt svo óþægilegt að sitja fyrir á
mynd, að hann hefði oftar en einu
sinni bitið sig til blóðs í vörina. En
þar sem hinar stífu og uppstilltu
myndir af tónskáldinu voru lengi
vel eina myndefnið, urðu þær til
þess að draga upp skekkta, ef ekki
ranga mynd af honum.
MAHLER ásamt systur
sinni, Justine, og vinum
nærri Salzburg árið 1892.
En þá kemur Gilbert Kaplan til
sögunnar. Kaplan er Bandaríkja-
maður sem gefur út tímarit. Hann
hreifst fyrir margt löngu svo mjög
af Upprisusinfóníu Mahlers, að
hann lærði að stjóma flutningi
hennar. Hafa hljómsveitarútgáfur
af Mahler undir stjórn Kaplans selst
betur en þegar Leonard Bemstein
heldur um tónsprotann í flutningi
sömu verka.
Kaplan er einnig sérfróður um
önnur verk Mahlers og á m.a. árit-
að nótnahefti tónskáldsins. Þegar
sérfræðingar um heim allan leita
sér upplýsinga um Mahler, leita
þeir til Kaplans. Hann hefur hins
vegar þvertekið fyrir að stjórna
flutningi á fleiri sinfóníum Mahlers,
TÓNSKÁLDIÐ í Amsterdam árið 1909, 2 árum fyrir dauða sinn.
að frátöldu Adagietto úr fímmtu
sinfóníunni, þar sem honum féll
ekki túlkun annarra hljómsveitar-
stjóra á því verki Mahlers.
Nokkur ár eru síðan Kaplan hóf
leit að myndum af Mahler og smám
saman hefur ýmislegt komið í ljós.
Ein mynd fannst í Búdapest, önnur
í New York, skissa á uppboði. Þá
sneri Kaplan sér að erfíngjum Ma-
hlers og tókst að fá nokkrar mynd-
ir hjá bamabarni tónskáldsins sem
býr á Ítalíu og frænda sem býr í
Kanada. I einkasöfnum í London,
Amsterdam, París og Vín kom enn-
fremur ýmislegt í ljós.
Myndimar sem Kaplan hafði upp
á þykja draga upp nýja og áður
óþekkta mynd af Mahler. Hann var
austurrískur gyðingur, lágvaxinn
maður en kraftalegur og þvert á
það sem ekkja hans vildi vera láta,
þykir ljóst af myndunum að hann
var einkar karlmannlegur. Hann
hafði unun af gönguferðum út í
náttúrunni sem og í borgum og á
myndum er hann iðulega kominn
fram úr ferðafélögum sínum. Hann
var geysilega metnaðarfullur. Á
nær öllum þeim myndum sem fund-
ist hafa er hakan stíf og hnefarnir
krepptir. Er nær dró dauðanum,
sést uppgjöfín í andliti Mahlers en
hann lést árið 1911, fimmtugur að
aldri. Vísar greinarhöfundur Daily
Telegraph til níundu og tíundu sin-
fóníu hans, þar sem vel megi heyra
hvaða innri átökum skáldið átti í
er dauðinn færðist nær.