Morgunblaðið - 21.05.1995, Blaðsíða 8

8 SUNNUDAGUR 21. MAÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Umboðsmaður um reglugerð vegna endurgreiðslu tryggingagjalds
Ekkí næg lagastoð
varðandi tímamörk
UMBOÐSMAÐUR Alþingis telur að
reglugerð, sem fjármálaráðuneytið
studdist við þegar það hafnaði beiðni
fískvinnslufyrirtækis um endur-
greiðslu tryggingagjalds, hafí ekki
átt sér nægilega lagastoð. Því bein-
ir umboðsmaður þeim tilmælum til
ráðuneytisins að umsókn fyrirtækis-
ins um endurgreiðslu fái efnislega
úrlausn að lögum og eftir réttum
stjómarfarslegum leiðum. Mála-
vextir voru þeir, að sett voru bráða-
birgðalög vorið 1993, til að greiða
fyrir gerð kjarasamninga og var til-
gangurinn að grípa til aðgerða til
styrktar útflutningsgreinum at-
vinnulífsins.
í lögunum voru ákvæði um tíma-
bundna endurgreiðslu tryggingar-
gjalds og í reglugerð, sem fjármála-
ráðherra setti, var kveðið á um að
endurgreiðslubeiðnir, sem bærust
eftir 1. mars 1994, yrðu ekki teknar
til greina.
Forsvarsmenn fískvinnslufyrir-
tækis leituðu til umboðsmanns eftir
að fjármálaráðuneytið hafði neitað
endurgreiðslu, með vísan til reglu-
gerðarinnar, þar sem umsóknin
væri of seint fram komin. Umboðs-
maður rekur ýmis rök gegn þessari
afgreiðslu íjármálaráðuneytisins,
t.d. að viðkomandi sýslumaður hefði
átt að taka efnislega afstöðu til
beiðni fyrirtækisins um endur-
greiðslu, í stað þess að vísa henni
beint til fjármálaráðuneytis og að
eðlilegt hefði verið að hafa reglur
um skattákvörðun tryggingagjalds
til hliðsjónar, þegar reyndi á tíma-
mörk.
Afbrigði frá almennri reglu
Umboðsmaður bendir á, að
ákvæði í reglugerðinni, um að
endurgreiðslubeiðnir, sem berist eft-
ir lok umsóknarfrests, skuli af-
greiddar með umsókn næsta endur-
greiðslutímabils, sé í samræmi við
meginreglu um meðferð umsókna,
sem lesa megi úr ýmsum reglugerð-
um um endurgreiðslu virðisauka-
skatts. Hins vegar skeri það ákvæði
reglugerðarinnar, að ekki verði
endurgreitt eftir tiltekinn mánaðar-
dag, sig alveg úr og sé afbrigði frá
því sem almennt gildi.
Umboðsmaður telur að þessi
knappi lokafrestur, að viðlögðum
missi endurgreiðsluréttar, fái ekki
staðist án sérstakrar lagaheimildar
og af hálfu fjármálaráðuneytisins
hafí engar skýringar verið gefnar á
því, hvert markmiðið hafí verið með
svo harkalegri réglu. Jafnvel þótt
svo sjálfsagður hlutur og skýr og
ótvíræð lagaheimild hefði verið fyrir
ákvæðinu hefði mátt draga í efa að
slík lagaheimild hefði tekið nægjan-
lega mið af sjónarmiðum stjórn-
skipulegrar meðalhófsreglu.
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
SÝNINGIN Gamli Vesturbær-
inn - mannlíf og saga, var opn-
uð í Ráðhúsi Reykjavíkur á
föstudag. Á sýningunni, sem
stendur tii 11. júní, verða ýmiss
konar munir og plögg, auk ljós-
mynda sem ætlað er að gefa
mynd af sögu hverfisins. Hún
Sögusýning
í Ráðhúsinu
er hluti af sögu- og menningar-
hátíð í „þorpinu sem varð að
borg“ svo vitnað sé í orð borg-
arstjóra Reykvíldnga, Ingi-
bjargar Sólrúnar Gísladóttur,
sem opnaði sýninguna form-
lega. Hér virðir hún fyrir sér
ljósmyndir ásamt Eyjólfi Hall-
dórssyni hjá Ljósmyndasafni
Reylyavíkur.
Lögfræðiálit um sölu hlutafjár í Fiskíðjusamlagi Húsavíkur
Buðu sama verð en
SH vildi kaupa meira
AÐ MATI Einars Gauts Steingríms-
sonar hæstaréttarlögmanns buðu IS
og SH sama verð í hlutabréf Fisk-
iðjusamlags Húsavíkur hf. SH hefði
hins vegar boðist til að kaupa fyrir
hærri upphæð og jafnframt gert
kröfu um meiri völd i fyrirtækinu.
Tilboð SH hefði þar að auki falið í
sér kröfu um forkaupsrétt, sem hefði
getað leitt til meirihlutaaðildar fé-
laga á þess vegum yrði hann virkur.
Alitsgerð Einars Gauts var unnin
að beiðni bæjarráðs Húsavikur. Jón
Ásberg Salomonsson, bæjarfulltrúi
Alþýðuflokksins, flutti tillögu um að
leitað yrði eftir áliti lögfræðings þar
sem hann taldi óvíst að samningur
ÍS og bæjarins stæðist lög.
Einar Gautur kemst að þeirri nið-
urstöðu að ekkert í samningnum
stangist á við lög. Það sé í valdi
kjörinna bæjarfulltrúa að taka
ákvörðun um hvort semja skuli við
ÍS eða SH. Við þá ákvörðun þurfí
bæjarfulltrúar að horfa til margra
þátta, s.s. um uppbyggingu á at-
vinnulífí í Húsavík, afurðasölumála,
völd og áhrif í FH og atvinnulífi
bæjarins o.fl.
Einar Gautur telur að SH og ÍS
hafi verið að bjóða sama verð fyrir
hlutabréfín, en bendir jafnframt á
að ekki liggj fyrir hvernig endanleg-
ur samningur við SH hefði getað
litið út þar sem samningar við fyrir-
tækið hefðu aldrei verið reyndir til
þrautar.
ÍS treysti sér eldki til að kaupa
hlut bæjarins
Á fundi bæjarstjórnar Húsavikur
í fyrradag upplýsti Siguijón Bene-
diktsson, oddviti sjálfstæðismanna,
að stjórnendur ÍS hefðu sagt á fundi
með fulltrúum minnihlutans í bæjar-
stjórn að ÍS hefði ekki fjárhagslegt
bolmagn til að kaupa hlut bæjarins
i Fiskiðjusamlaginu.
SH lýsti hins vegar áhuga á að
kaupa hlut bæjarins, en verðmæti
hans er talið vera yfír 100 milljónir
króna. Enginn áhugi var á því innan
meirihlutans að selja hlut bæjarins.
Samið fyrir hönd KÞ?
A bæjarstjórnarfundinum gagn-
rýndi Sigurjón harðlega lið 2 í sam-
komulagi bæjarins við ÍS, en þar
segir: „Gengið er út frá því að Fram-
kvæmdalánasjóður Húsavíkur og
Kaupfélag Þingeyinga muni einnig
neyta forkaupsréttar, eins og rætt
var á viðræðufundunum.“
Siguijón benti á að Kaupfélagið
hefði ekki átt neinn fulltrúa í við-
ræðunefndinni við ÍS og því vandséð
að hún gæti gefið yfírlýsingar um
áform þess.
Þorgeir B. Hlöðversson kaupfé-
lagsstjóri sagði að stjóm KÞ hefði
ákveðið að nýta sér forkaupsrétt í
hlutafjárútboði FH og framselja
hlutinn jafnframt til ÍS á genginu
1,25. Hagnaður KÞ af þessum við-
skiptum verður 6,5 milljónir króna.
Samræmdu prófin í grunnskólum
Samningu prófa
er að jafnaði lokið
í febrúarbyijun
Einar Guðmundsson
UM 4.200 grunn-
skólanemar fæddir
árið 1979 þreyta
samræmd próf þetta vorið.
Vegna röskunar á skóla-
haldi í kjölfar kennara-
verkfalls hefjast prófín
nokkru seinna en venja er
til. Undirbúningur próf-
anna tekur mun lengri
tíma en menn gera sér
almennt grein fyrir og
liggja þau að jafnaði fyrir
í lok janúar. „Venjan hefur
verið sú að hefjast handa
í september en rætt hefur
verið um að færa undir-
búninginn. aðeins fram á
sumar þegar kennarar
hafa rýmri tíma,“ sagði
Einar Guðmundsson.
Hvernig er ferlið?
„Rannsóknastofnunin
ræður kennara til að semja próf-
in. í hveijum hópi eru fjórir
kennarar, þar af einn hópstjóri.
Samningahóparnir eru faglega
sjálfstæðir og bera ábyrgð á að
prófin séu áreiðanleg og rétt-
mæt. Þeir geta leitað próffræði-
legrar ráðgjafar hjá Rannsókna-
stofnuninni til að auka líkurnar
á að það takist, en misjafnt er
hversu mikið það er gert. Upp-
kast af spurningum hefur venju-
lega verið samið í byijun skóla-
árs og lýkur þeirri vinnu yfir-
leitt í lok október. Þá forprófum
við þau verkefni, sem koma til
álita, því fleiri verkefni eru sam-
in en notuð verða.“
Hvernig eru þau forprófuð?
„Það er gert með ýmsum
hætti. Við höfum lagt verkefni
fyrir nemendur, ýmist þá sem
eru í framhaldsskóla eða eru í
9. bekk grunnskóla, til að fá
upplýsingar um hversu vel þau
henta.“
Gefur það rétta mynd, ef ald-
ursstigið er ekki það sama?
„Það gefur okkur vísbending-
ar, því við getum að sjálfsögðu
ekki lagt prófin fyrir þá nemend-
ur sem eiga að þreyta þau að
vori. Einnig leitum við álits
kennara, sem hafa ekki samið
verkefnin og reynum að bregð-
ast við því. Þessi vinna er í gangi
fram til áramóta. í janúarlok eru
grófin meira og minna tilbúin.
Á haustin förum við á Rann-
sóknastofnuninni yfir niðurstöð-
ur prófanna frá síðasta vori og
leggjum fram ákveðnar upplýs-
ingar um hvernig einstök verk-
efni hafa reynst og
þá má læra af þeim.“
Semja sömu kenn-
ararnir spurningarn-
ar frá ári til árs?
„Ári eftir að Rann-
sóknastofnun um
mennta- og uppeldismál tók við
umsjón prófanna, eða 1993,
voru samdar vinnureglur um að
enginn yrði lengur en fjögur ár
í samningahóp. Þetta á að
tryggja ákveðna endurnýjun, en
samt þannig að alltaf séu ein-
hveijir með reynslu innan hóps-
ins.“
Hvaða forsendur eru notaðar
við samningu prófanna?
„Tekið er mið af aðalnámskrá
grunnskóla. Á haustin fara út
upplýsingar til allra skóla, þar
sem samræmd próf eru haldin,
um áherslur í prófunum og próf-
► Einar Guðmundsson
deildarstjóri prófa- og mats-
deildar á Rannsóknastofnun
uppeldis- og menntamála
(RUM) fæddist 1954 í Keflavík.
Einar lauk stúdentsprófi frá
MR1974 og hefur BS- próf í
líffræði og BA-, MS- og dolrt-
orspróf í sálfræði.
hluta. Segjast verður eins og er
að aðalnámskráin er ekki gott
plagg í þessu tilliti, því hún er
of almenn í sumum námsgrein-
um. Hún er best í stærðfræði
því þar er útlistað námkvæm-
lega hvað eigi að kenna á hveiju
námsstigi og þar með er auð-
veldara að átta sig á því til hvers
er ætlast af nemendum. Þetta
er hins vegar mjög erfitt í er-
lendum tungumálum."
Út frá hvaða forsendum
gangið þið þar?
„Tungumálaprófín eru byggð
á ákveðinni hefð, þannig að ef
breytingar eru í vændum er
reynt að kynna þær í skólunum
að hausti. Ég ætla ekki að halda
því fram að þetta sé einfalt mál
og í sjálfu sér má segja að ekki
sé viðunandi að byggja einungis
á hefðinni. En eina leiðin tii
þess að breyta því er að útlista
nákvæmlega í aðalnámskrá eða
öðru grundvallarplaggi náms-
kröfur sem leggja má út frá.“
Nefnt hefur verið að fjórð-
ungur nemenda falli á sam-
ræmdum prófum. Er þetta rétt?
„Strangt tiltekið falla engir
nemendur, því enn
eru engin formleg
inntökuskilyrði í
framhaldsskóla,
þrátt fyrir að í fram-
kvæmd er oftast
miðað við lágmarks-
einkunnina 5. Árið 1993 voru
aðeins tæp 6% nemenda sem
náðu ekki einkunninni 5 í fjórum
samræmdum námsgreinum.
Hins vegar gildir það um tæp
40% nemenda að þeir ná ekki
einkunninni 5 í einni til fjórum
samræmdum námsgreinum.
Þessar tölur hafa verið nokkuð
stöðugar miili ára.
Hversu margir vinna við úr-
vinnslu prófanna?
,,40 manns fara yfir prófín
og um tíu manns vinna við inn-
slátt, úrvinnslu og frágang ein-
kunna.“
Nemendur
forprófa verk-
efnin