Morgunblaðið - 28.05.1995, Blaðsíða 8

8 SUNNUDAGUR 28. MAÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Þér hefði verið nær að stunda brugg og nauðganir. Menn eru þó ekki settir á bakvið lás
og slá fyrir það.
54 tillögnr bárust í samkeppni um hönnun skóla í Engjahverfi
__ *
Tillaga Uti og inni verðlaunuð
TEIKNISTOFAN Úti og inni sf.
hlaut fyrstu verðlaun í opinni
samkeppni um hönnun Engja-
skóla, sem afhent voru i Laugar-
dalshöll síðastliðinn föstudag.
Jafnframt var opnuð við sama
tækifæri sýning á öðrum tillög-
um sem bárust í samkeppnina,
en þær voru 54 talsins í allt.
Efnt var til samkeppni í tveim-
ur þrepum meðal hönnuða um
byggingu grunnskóla í Engja-
hverfi. Var jafnframt ákveðið
að afrakstur hennar yrði nýttur
til að hanna skóla í Víkur- og
Borgarhverfi. Markmiðið með
samkeppninni var að fá fram
hugmyndir um hagkvæma skóla-
byggingu og skólalóð, bæði að
því er varðar uppbyggingu og
rekstur, sem svarar kröfum um
einsetinn grunnskóla fyrir alla
árganga nemenda á skólaskyldu-
aldri. Kostnaðarþak var 500
miiyónir króna.
Þijár tillögur voru valdar í
efstu þijú sætin. í fyrsta sæti
lenti tillaga Baldurs Ó. Svavars-
sonar og Jóns Þórs Þorvaldsson-
ar sem unnin var í samstarfi við
Ara Má Lúðvíksson. Verður
gengið til samninga við höfund-
ana um áframhaldandi hönnun
Engjaskóla.
Jafnframt mun dómnefnd
mæla með því við útbjóðendur
að höfundar tillagna sem valdar
voru í 2. og 3. sæti verði valdir
til að hanna skóla í Víkur- og
Borgarhverfi. f öðru sæti varð
tillaga Arna Kjartanssonar og
Sigbjörns Kjartanssonar, arki-
tekta hjá KIM sf., og Jóhannesar
Þórðarsonar og Sigurðar Hall-
dórssonar, arkitekta hjá Glámu
sf.
í dómnefnd voru Sigrún
Magnúsdóttir borgarfulltrúi og
jafnframt formaður, Steinunn
Ármannsdóttir skólastjóri, Vikt-
or A. Guðlaugsson forstöðumað-
ur Skólaskrifstofu Reykjavíkur,
Guðmundur Kr. Guðmundsson
arkitekt og Jakob Líndal arki-
tekt.
PAUL V. Michelsen, garð-
yrkjubóndi, er látinn á 78.
aldursári. Hann rak um
árabil Blómaskála Mic-
helsen í Hveragerði.
Paul er fæddur á Sauð-
árkróki 17. júlí árið 1917.
Hann hélt ungur til náms
í garðyrkju í Hveragerði.
Eftir námið hélt hann til
framhaldsnáms í Dan-
mörku og lagði áherslu á rósa- og
svepparækt. Hann sneri aftur til
Hveragerðis og var garðyrkjumað-
ur hjá Ingimar Sigurðssyni í Fagra-
hvammi þar til hann opnaði sinn
éigin blómaskála, Blómaskála
Michelsen.
Hann rak skálann
ásamt Sigríði R. Michels-
en, eiginkonu sinni, um
árabil. Hjónin seldu skál-
ann og fluttu til Reykja-
víkur vegna veikinda Sig-
ríðar árið 1980. Sigríður
lést árið 1988. Þau eign-
uðust þijá syni og aðstoð-
aði Paul son sinn Ragnar
við rekstur blómabúðar til
dauðadags.
Paul var einn af frumbyggjum
Hveragerðis. Hann var virkur í fé-
lagsmálum og starfaði m.a. í Odd-
feliow reglunni. Paul var sæmdur
Hinni íslensku fálkaorðu í forsetatíð
Kristjáns Eldjáms.
Morgunblaíið/Sverrir
JÓN Þór Þorvaldsson og Baldur
Ó. Svavarsson arkitektar tóku við
1. verðlaunum úr hendi Sigrúnar
Magnúsdóttur borgarfulltrúa og
formanns dómnefndar.
SIGRÚN Magnúsdóttir afhendir
Hildi Hafstað, nýjum skólastjóra
Engjaskóla, blómvönd.
Andlát
PAUL V. MICHELSEN
Athyglisverðar tilraunir með fitusýrur
Hægt að auka
lífslíkur lúðulirfa
í fiskeldi
Guðmundur G.
Haraldsson
Undanfarinn áratug
hefur Guðmundur
Gunnar Haraldsson
dósent og lífrænn efnafræð-
ingur unnið að athyglisverð-
um rannsóknum á Omega-3-
fítusýrum í samstarfí við fjöl-
marga einstaklinga, stofnanir
og fyrirtæki, þeirra á meðal
Lýsi hf. og Norsk Hydro í
Noregi. Omega-3-fítusýrur er
að fínna í sjávarfangi en þor-
skalýsi og aðrar fískiolíur
innihalda náttúrulegt form
fítusýranna, þríglýseríð sem
myndað er úr þremur fítusýr-
um tengdum í glýseríð. Fitu-
Sýrumar eru sérlega verðmæt
efni en það hefur verið verk-
efni Guðmundar og sam-
starfsmanna hans að ein-
angra eftirsóttustu efni
Omega-3-fítusýranna, EPA
og DHA, og nýta þau í hag-
nýtum tilgangi, s.s. að þróa
markaðshæfar afurðir úr fítusýr-
unum.
- Hvers vegna eru Omega-3-
fítusýrur svo eftirsóttar sem raun
ber vitni?
„Omega-3-fitusýrumar hafa
mjög fjölþætt og jákvæð áhrif á
lífsstarfsemina og heilsufar manna
og dýra. Talið er að þær hafí mjög
góð áhrif á einstaklinga með
hjarta- og æðasjúkdóma en einnig
á fólk með liðagigt, psoriasis, mí-
greni, mænusigg og jafnvel
krabbamein. Þess verður þó að
geta að fitusýrumar eru engin
lækning í sjálfu sér. Loks má geta
þess að fitusýrumar geta almennt
haft jákvæð áhrif á ónæmiskerfíð,
sjón, tauga-, heila- og nýmastarf-
semi og þroskun ungviðis."
- Hvenær hófust rannsóknimar
á Omega-3-fítusýrunum?
„Árið 1984 var gerður samning-
ur um rannsóknasamstarf milli
Lýsis hf. og Sigmundar Guðbjama-
sonar prófessors og fyirum rektors
HÍ á Raunvísindastofnun Háskól-
ans. Markmið samstarfsins var tví-
þætt. Annars vegar að heQa klín-
ískar rannsóknir er beindust að
áhrifum lýsis á efnasamsetningu
hjprtans en hins vegar að þróa
markaðshæfar afurðir úr Omega-
3-fítusýrum.“
- Hverjar eru þessar afurðir sem
um ræðir?
„Það var markmið okkar fyrst
og fremst að búa til þríglýseríð-
þykkni með sem hæstu hlutfalli
af hinum verðmætu efnum EPA
og DHA úr Omega-3-fitusýrunum.
Á markaði erlendis var þegar kom-
in Omega-3 fjölómettuð afurð á
formi þríglýseríðs með 30% hlut-
falli EPA og DHA.“
- Hvemig tókst síðan til?
„Þegar á fyrri hluta ársins 1985
tókst að þróa á Raun-.-
vísindastofnun einfalda
aðferð til að framleiða
30% EPA og DHA þríg-
lýseríðafurð úr þorska-
lýsi og framleiddi Lýsi
hf. vöruna undir vöruheitinu
Omega-3. Fljótlega tókst þó að
frarhleiða þríglýseríð með um eða
yfir 70% EPA og DHA innihaldi
og var þá það langhæsta sem
þekktist. Með áframhaldandi rann-
sóknum tókst loks að búa til hrein
þríglýseríð með annað tveggja
100% EPA eða 100% DHA inni-
haldi. Þegar var sótt um alþjóðleg
einkaleyfi á þessari framleiðslu og
hlaut verkefnið bestu einkunn í
úttekt á íslenskum líftækniverkefn-
um á vegum Rannsóknarráðs ríkis-
ins en erlendir fræðimenn jafnt sem
íslenskir fiölluðu um verkefnið."
- Hvernig geta íslendingar nýtt
sér árangur þessa velheppnaða líf-
► Guðmundur Gunnar Har-
aldsson dósent er fæddur í
Sandgerði 1953. Hann lauk
B.Sc.-prófi í efnafræði frá HÍ
1976 og doktorsprófi í lífrænni
efnafræði frá Oxford-háskóla í
Englandi 1982. Hann hefur ver-
ið dósent við efnafræðiskor
raunvísindadeildar HÍ frá 1985.
Kona Guðmundar er Jancy
May-Britt Haraldsson og eiga
þau þijú börn.
tækniverkefnis?
„Hagnýting þessarar fram-
leiðslu úr Omega-3-fítusýrum er í
marga staði mjög ákjósanlegt há-
tækniverkefni fyrir íslendinga.
Mjög árangursríkar rannsóknir eru
að baki, verkefnið tengist rótgró-
inni atvinnugrein á íslandi, sjávar-
útvegi, auk þess sem það er tiltölu-
lega einfalt í sniðum. Um er að
ræða hagnýtingu á mjög verðmæt-
um efnum sem við höfum ótak-
markaðan aðgang að. Þróunar-
verkefnið gæti þannig markað upp-
haf að stórfelldari hátækniefnaiðn-
aði á íslandi og skapað störf fyrir
fiölda efnilegra íslenskra fræði-
manna, sem einatt þurfa að leita
út fyrir landsteinana. Vandkvæðin
eru þó nokkur. íslensk fyrirtæki
eru smá og líða fyrir skort á fjár-
magni. Tækjabúnaði er verulega
ábótavant og hugsanlega geta orð-
ið sveiflur í áhuga og eftirspum."
- Hafa tekist samningar um
rannsóknasamstarf við fieiri en
Lýsi hf.?
„Já, nýlega hófst athyglisvert
samstarf við Fiskeldi Eyjafjarðar
um þróun fóðurs fyrir lúðulirfur í
því skyni að auka lifslíkur þeirra.
Helsta vandamál í lúðueldi Fisk-
eldis Eyjafjarðar er skortur á
Omega-3-fítusýrum með
ríku DHA-innihaldi í
svifþörungum sem er
meginfæða lúðulirfanna.
Það gerir það að verkum
að lúðulirfur deyja og
ná ekki að myndbreytast í lúðu-
seyði. Útilokað er að safna nægi-
iega miklu magni af hinum mikil-
vægu svifþörungum fyrir lúðueldið.
Þess í stað hafa hafist tilraunir
með nýtt og bætt fóður, saltvatns-
rækjutegundina artemíu, sem í
náttúrulegu umhverfi hefur mjög
lágt DHA innihald. Aftur á móti
hefur tekist að líkja eftir fítusýru-
samsetningu náttúrulega svifsins í
artemiunni. Um þessar mundir
standa þess vegna yfír tilraunir
með notkun DHA-ríkrar artemíu
til að betrumbæta myndbreytingu
Iúðulirfanna yfir í seiði. Það hefur
gengið vel fram að þessu.“
Ákjósanlegt
hátækni-
verkefní