Morgunblaðið - 28.05.1995, Blaðsíða 18

18 SUNNUDAGUR 28. MAÍ1995
MORGUNBLAÐIÐ
UNDANFARIN nokkur ár hef
ég rekist á fjöldamargar
greinar í dönskum, sænsk-
um, þýskum, frönskum og
ítölskum blöðum um ísland
sem ferðamannaland. Tónninn er
almennt að landið sé alveg ein-
stakt, þó veðrið sé ekkert til að
stóla á og verðlagið geti verið hátt.
Og þegar maður hittir útlendinga
sem hafa verið á íslandi þá ber allt
að sama brunni: ferðin hefur á einn
eða annan hátt verið þeim afar
minnisstæð. Bara fyrir nokkrum
dögum sagði Dani við mig að nú
yrði hann að fara að fara aftur til
Islands, því þar þætti sér og kon-
unni sinni að maður yrði nýr og
betri maður. Jú, jú, það eru auðvit-
að til útlendingar, sem ekki hafa
kunnað að meta hvorki land né þjóð,
en það skemmtilega við ísland er
að annaðhvort verður fólk á ein-
hvem hátt heillað af landinu, eða
að það má ekki til þess hugsa að
fara þangað aftur.
Landslag án auglýsingaskilta
og háspennulína
í sumar átti ég þess kost að ferð-
ast um landið eftir sex sumur erlend-
is og eftir að hafa varla ferðast um
Island svo heitið geti í mörg herrans
ár. Ég á íjarska góðar minningar
um ferðalög þar frá því ég var
krakki, þegar útlendir ferðamenn
voru fáséðir og hringvegurinn ekki
til. Það var því ekki laust við að ég
kviði því að öll umfjöllunin hefði
kannski laðað of marga á þær slóð-
ir, sem ég vildi innst inni bara hafa
fyrir mig og hvort minnisvarðar
ferðamennskunnar í formi gosdósa,
sígarettu- og kexpakka væru orðnir
fastur hluti landslagsins. Og svo var
spumingin hvemig tekið væri á
móti ferðamönnunum og hvemig
hefði verið búið í haginn fyrir þá.
I Evrópu þarf víða að fara langt
frá alfaraleið til að sleppa við aug-
lýsingaskiltin. Landslag á Suður-
Italíu, til dæmis á eldfjallasvæðinu
í kringum Napólí minnir víða á
Suðurlandið heima á íslandi og er
bæði fallegt og áhrifamikið. Því
miður er það hrikalega illa farið af
árans auglýsingaskiltum, sem allir
vegakantar era útbíaðir í. Og svo
era háspennulínurnar þvers og
krass. Bara það eitt að ekki þurfí
nema að keyra skamman spöl frá
Reykjavík til að öll mannvirki, nema
auðvitað vegurinn, hverfi sýnum,
er sérstakt. Fyrsti viðkomustaður
minn og ítalsks ferðafélaga míns
var því hraunið skömmu áður en
vegurinn greinist suður í Hvera-
gerði og Þrengslin. Litimir í mosan-
um, mýkt hans og áferð andstætt
tættu hrauninu, sem varla er nein-
um fært yfirferðar nema fuglinum
fljúgandi . . . þetta þurfti að kanna
nánar, þreifa á mosanum, dást að
himinblámanum og teyga að sér
ferskt loftið. Þeir sem ekki hafa
hraunið fyrir augunum daglega
þurfa ekki að fara lengra en þang-
að til að standa á öndinni af hrifn-
ingu. En þetta var nú bara reykur-
inn af réttunum ...
Ég hef heyrt marga útlendinga
dást að leiðinni frá Reykjavík og
suður í Öræfí. Hrifningin er líka
skiljanleg. Leiðin er ekki tiltakan-
lega löng miðað við dagleiðir á evr-
ópskum ferðamannaslóðum, en hún
er einstaklega íjölbreytt, þegar
fyrst er keyrt um grösug hérað og
gróin tún, þar til sandamir taka
við með ágang hafsins á aðra hönd
og að lokum jökulbreiðurnar, sem
skríða niður að veginum, að
ógleymdri Dyrhólaey og Lóns-
dröngum.
Og svo sögurnar, sem fylgja stöð-
unum. Þá fyrst og fremst Njála,
semi teygir sig alveg frá Þingvöllum
að Öræfunum með Lómagnúp sem
nokkurs konar vendipunkt og svo
kannski sögumar af Sæmundi fróða
þar sem má hugsa sér að hann
hafi komið á selnum upp að suður-
ströndinni eða með augun í áttina
að Rangárvöllum og drauga- og
útiiegumannasögur á söndunum,
að ógleymdum álfasögum við lík-
lega álfhóla. Og svo era það enda-
laus birtubrigðin og um leið lit-
brigði landslagsins. I Toscana-hér-
aði á Norður-Italíu eru grænar og
frjósamar hæðir, þar sem vínekr-
umar teygja sig um hæðir og hóla,
skoma af sedrasviðarkeilunum. A
- svo einstök að erfitt er að skilja það
SÓLARLAG er kannski víðast hvar fallegt, en á Víkingavatni í
Kelduhverfi bætist fuglasöngur og áraglamur við litadýrðina.
ísland sem ferða-
mannaland er tugga,
sem margoft er tönnl-
ast á. Og landið er líka
sérstakt, svo mjög að
fyrir þá, sem hafa það
daglega fyrir augum
er erfitt að átta sig á
hve einstakt það er.
Sigrún Davíðsdóttir
segir í eftirfarandi
grein frá ferðalagi um
landið og veltir fyrir sér
hvemig landið kemur
útlendingum fyrir
augu, auk þess að
horfa örlítið til ferða-
mennsku framtíð-
arinnar.
Sjálandi skiptast á akrar og skóg-
ar, í Ölpunum einkennist landslagið
af djúpum dölum, fjallatindum og
skógum. Ailt era þetta sveitir ann-
álaðar fyrir fegurð, en geta öldung-
is ekki keppt við fjölbreytni Suður-
landsins og öll þau jarðfræðilegu
fyrirbæri, sem þar getur að líta.
Hagnýt iandslagslist
Eitt af mörgum merkilegum jarð-
fræðifyrirbæram á leiðinni era
gervigígamir, sem blasa meðal ann-
ars við sjónum vegfarenda þar sem
vegurinn liggur niður í Meðallandið.
Ofan á einn gíginn hefur verið tyllt
útsýnisskífu á alveg einstaklega
haglegan og sniðugan hátt. Toppur-
inn hefur verið sneiddur af hólnum,
þar sem skífan stendur og að henni
liggja fagurlega smíðaðar tröppur,
sem falla inn í hólinn. Allt svæðið
í kring er fallega frá gengið með
grasi, möl og tijáplönkum. Hand-
bragðið á þessu eru öldungis listi-
legt og þannig er um fleiri staði.
Göngustígamir í Skaftafelli vora á
sínum tíma lagðir í sjálfboðavinnu
af breskum stúdentum, hefur mér
verið sagt. Þeirri vinnu hefur verið
vel við haldið. Víða eru göngustíg-
arnir skornir með steinrennum til
að fleyta vatninu áfram og leiða-
skiltin eru fallega frágengin.
Sama er um áningarstað, þegar
komið er af Holtavörðuheiði niður
í Hrútafjörð. Þar eru borð og bekk-
ir, salerni og vaskar. Líkt og á áður-
nefndum stöðum er allt með svo
fallegu handbragði að unun er að
og fellur vel að umhverfinu. Reynd-
ar held ég að íslendingar séu al-
mennt handlagnir og kippi sér ekki
upp við að taka til höndunum. Þann-
ig hef ég heyrt um danskan íbúða-
eiganda, sem leigir út íbúðir og vill
helst leigja íslendingum, því þeir
láta sig ekki muna um að mála íbúð-
irnar, ef þeim þykir þess þurfa með
... og það þykir þeim oftar en
Dönum, sem krefjast þess þá að
eigandinn sjái um slíkt.
Ef ísland er land andstæðnanna
þá krystallast hluti þessara and-
stæðna í Skaftafelli. Svartur sand-
urinn skorinn af jökulánum, hvítir
og svartir jöklarnir og grænkan og
gróskan í skógunum við jökulrönd-
ina. Það er varla heppilegri staður
en Bölti til að njóta alls þessa frá.
Húsakynnin era notaleg, reisn yfír
húsfreyju og heimilisfólki og morg-
unmaturinn eftirminnilegur, ekki
síst fyrir góðan félagsskap hús-
freyju. Bændagistingin er tvímæla-
laust ein mesta framför í íslenskum
ferðamálum og reynsla mín af
nokkram gististöðum var frábær. í
Garði við Mývatn fér vel um gesti
í rúmgóðum herbergjum með
skemmtilegri eldunaraðstöðu, auk
þess sem bóndinn gefur góð ráð.
Á Víkingavatni í Kelduhverfi er
aðbúnaður svo vel hugsaður, að
unun er að. Á stofuborðinu var
gnægð bóka og bæklinga um ísland
og matur og morgunmatur fram-
reiddur eins og best verður á kosið,
heimabakað kex og fleira í þeim
dúr. Og ekki spillir að geta róið út
á vatnið til að njóta sólarlagsins
... Flestir bændur hafa lagt í ein-
hveija fjárfestingu til að bæta að-
stöðuna og sumir hafa byggt sérstök
hús fyrir ferðamenn. Af því að ég
er vön .að vera á hótelherbergjum
með baði hélt ég í einfeldni minni
að þannig væri líka best að vera í
bændagistingu. En ef ég ætti að
gefa einhveija þumalputtareglu um
hvemig best sé að fínna góðan gisti-
stað þá var mín reynsla sú að
skemmtilegast var að gista á þeim
stöðum, sem taka sem fæsta. Þann-
ig kemst ferðamaðurinn í sem mest
samband við heimamenn og'það er
óneitanlega skemmtilegast að heyra
þá segja frá því sem helst er að sjá
í nágrenninu. Allt pjatt um herbergi
með baði á vel við um hótel, en
ekki bændagistingu.
Fegurð og hættur
Ég á enn eftir að sjá jöklana í
sól, en Skaftafell er líka heillandi
og stórbrotinn staður í súld og rign-
ingu. Þá hefur maður líka göngu-
leiðimar nokkurn veginn fyrir sig
einan, meira að segja Svartafoss.
Og þegar skriðuföll loka veginum
austur fyrir og norður og Kolgríma
flýtur yfír veginn við ósinn, eins
og gerðist síðastliðið sumar, þá er
það kannski ögn gremjulegt, en
gefur ferðinni sérstakan blæ, ekki
hvað síst í minningunni. Og slíkir
atburðir í annars góðu veðri síðast
í júlí minnir á hve veðurfarið er
óstöðugt og náttúran öll er ekki þar
sem hún sýnist eða til að treysta
á. Þetta er nokkuð sem gjarnan
vill gleymast og er kannski það sem
útlendingar eiga einna erfiðast með
að átta sig á. Eftir slys og dauðs-
föll útlendinga í sumar vöknuðu
eðlilega umræður um hvernig ætti
að taka á þeim málum.
Fyrir skömmu hitti ég Norð-
mann, sem hefur bæði ferðast mik-
ið heima fyrir en líka á íslandi.
Hann sagði mér að einnig í Noregi
hefði á tímabili verið of mikið af
slysum á ferðamönnum, en nú væri
reynt af mætti að fræða ferðámenn
um hvers vænta mætti, vel væri
fylgst með mannaferðum, auk þess
sem björgunarsveitir væra virkar.
Kannski einum of, því um leið og
einhver villtist væri björgunarsveit-
in umsvifalaust komin á stjá. Þeim
sem bjargað er fær síðan að sjá
reikninginn. Eiginlega sagði hann
að sér þætti þetta eftirlit einum of,
því þar með væri gengið á rétt fólks
til að fá að týnast ... Kannski I
hljómar þetta hryssingslega, en það
eru eða ættu að vera takmörk fyrir
hvað hægt er að fírra fólk ábyrgð
fyrir eigin ferðum og gerðum.
Til íslands kemur eðlilega mikið
af útlendingum, sem era vanir
gönguferðum og útilegum og þykj-
ast því öllu vanir. En fæstir þeirra
átta sig á að gönguferðir í fjallahér-
uðum Evrópu, ekki síst Mið- og
Suður-Evrópu, eru allt annað mál i
en gönguferðir um óbyggðir ís- '
lands. í Evrópu er kannski gengið