Morgunblaðið - 28.05.1995, Blaðsíða 22

22 SUNNUDAGUR 28. MAÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
Morgunblaðið/RAX
KOMUMSTERK
ÚRKKEPPUNNI
VIÐSKIPnAIVINNUIÍF
ÁSUNNUDEGI
►Bogi Pálsson er borinn og barnfæddur Vesturbæing-
ur, fæddist þann 6. desember árið 1962. Hann útskrif-
aðist sem stúdent frá Verslunarskóla íslands vorið
1982. Þá lá leið hans í viðskiptafræði í Háskóla ís-
lands þaðan sem hann lauk námi vorið 1987. Ári síð-
ar, þá aðeins 26 ára að aldri, settist Bogi í fram-
kvæmdastjórastól við Nýbýlaveg í Kópavoginum, nán-
ar tiltekið í fjölskyldufyrirtækinu P. Samúelsson hf.,
umboðsaðila Toyota á Islandi, sem faðir hans stofn-
aði árið 1970 og rak þar til að honum fannst tími til
kominn að sonurinn fengi að spreyta sig.
eftir Jóhönnu Ingvarsdóttur
RJÁTÍU ár eru nú liðin síðan
fyrsti Toyota-bíllinn kom
til íslands og 25 ár frá því
að Páll Samúelsson stofn-
aði samnefnt fyrirtæki, sem lengst
af hefur haft aðsetur sitt við Nýbýla-
veg 8 í Kópavogi. Páll hafði verið
starfsmaður Japönsku bifreiðasöl-
unnar, sem fyrst fékk umboð fyrir
Toyota hér á landi, þegar honum
árið 1970 bauðst að kaupa umboðið
sem hann afréð að gera þrátt fyrir
dræmar undirtektir markaðarins á
þeim tíma. Fyrstu árin kom hann
sér fyrir við Höfðatún í Reykjavík,
en flutti reksturinn síðan í Kópavog
árið 1975. Páll vék fyrir syni sínum
úr framkvæmdastjórastólnum árið
1988, en starfar enn sem stjómar-
formaður fyrirtækisins og er virkur
sem slíkur í allri stefnumörkun.
Sonurinn Bogi Pálsson, sem nú
stýrir fjölskyldufyrirtækinu, segir að
lýsingin á sínum vinnuferli sé af-
skaplega stutt og hnitmiðuð. „Ég
steig í fyrsta skipti inn í fyrirtækið
þriggja ára gamall og hef verið þar
að heita má síðan. Hér vann ég í
öllum mínum fríum og hef verið í
flestum deildum að undanskildum
viðgerðum, einfaldlega vegna þess
að ég hef ekki næga þekkingu til
að bera á þeim vettvangi," segir
Bogi þegar við setjumst niður á rúm-
góðum forstjórakontórnum að
afloknum hádegisverði í mötuneyt-
inu. Aðspurður um hvort hann hafí
verið alinn upp gagngert sem verð-
andi forstjóri fyrirtækisins kemur
fyrst smá hik og síðan svar:
„Kannski síðustu árin áður en ég tók
við, en trúlega hefur þetta ekki ver-
ið skipulagt uppeldismarkmið frá
upphafi. Málin hafí einfaldlega þró-
ast í þessa átt þar til kom að þeim
tímapunkti að faðir minn ákvað að
treysta mér fyrir daglegri umsjá
fyrirtækisins."
Tveir stökkpallar
- Hvemig hefur fyrirtækinu reitt
af í aldaifyórðung?
„Á fyrstu árunum voru japanskir
bílar lítið farnir að ryðja sér til rúms
á Evrópumarkaði. Menn höfðu
mismikla trú á þeim og enginn, að
ég tel, mjög mikla. Fyrsti Toyota-
bíllinn kom hingað til lands árið
1965 og salan gekk mjög treglega
framan af. Eftir að faðir minn tók
við umboðinu 1970 gerðist það að
bílasala á Islandi jókst almennt, en
á þeim tíma heyrðum við undir sölu-
aðila Toyota í Danmörku og vorum
þar af leiðandi ekki sjálfstætt starf-
andi fyrirtæki í beinum tengslum
við japönsku framleiðenduma, eins
og nú er. Toyota-bílar vom fyrst
fluttir til Danmerkur allra Evrópu-
landa árið 1963. Danimir voru þá
með umboð fyrir Danmörk, ísland,
Noreg og Svíþjóð og komu sér upp
söluaðilum á þessum stöðum. Þetta
fyrirkomulag var við líði allt til árs-
ins 1979 að við náðum að gera bein-
an samning við japönsku verksmiðj-
urnar. Á meðan við heyrðum undir
danska umboðsaðilann var salan allt
frá því að vera nokkrir tugir bílar á
ári og upp í 200-300, en eftir að
bein tengsl komust á milli okkar og
Toyota í Japan urðum við um leið
sjálfstæðari með hvaða bílar hentuðu
okkar markaði. Auk þess fækkaði
milliliðum um einn og verðið lækk-
aði. Við þessa breytingu tók salan
stökk upp á við svo um munaði og
seldir voru um eitt þúsund bílar á
ári. Ljóst var að fyrirtækinu var að
vaxa fískur um hrygg og jafnframt
varð okkur Ijóst að víkka þurfti út
hliðarbúgreinar á borð við varahluta-
sölu, verkstæðisrekstur og réttinga-
verkstæði.
Svipuð sala hélst til ársins 1986
þegar algjör sprenging átti sér stað
á nýjan leik og markaðurinn varð
snarvitlaus að heita mátti þegar
stjórnvöld ákváðu að lækka aðflutn-
ingsgjöld af bílum verulega, sem
skilaði 20-30% verðlækkun á útsölu-
verði þeirra. Aðgerðir þessar voru
hluti af kjarapakka til fólksins í land-
inu. í kjölfar þeirra jókst bílasala
svo hratt að nærri lætur að annar
hver bíll í landinu hafí verið end-
umýjaður á þremur árum, það er á
árunum 1986, 1987 og 1988. Þegar
landsmenn höfðu endumýjað alla
þessa bíla, má segja að fall bílasöl-
unnar hafí verið jafnmikið næstu ár
á eftir. Síðan hefur bílasala verið í
Iægð þó teikn séu á lofti um að úr
sé að rætast nú.“
Endurnýj unarþörf
Bogi leggur áherslu á að nú sé
orðið brýnt að endurnýja íslenska
bílaflotann. Hann sé að verða allt
of gamall og úr sér genginn. Hins-
vegar megi ljóst vera að til þurfi að
koma lækkun aðflutningsgjalda á
nýjan leik, en gjöldin eru nú nánast
orðin jafnhá og þau vom fyrir lækk-
un 1986. Aðflutningsgjöld af bílum
eru reiknuð út frá vélarstærð og em
allt frá því að vera 30% af minnstu
vélunum upp í 75% af þeim stærstu.
Bogi segir að vegna endurnýjunar
við núverandi aðstæður þurfi bíleig-
endur ekki aðeins að kljást við af-
skriftir eldri bíla, heldur Iíka hærri
gjöld og minni kaupmátt. Þá hafi
auknar kröfur um minni mengun og
aukin öryggisbúnað einnig hækkað
bílverð. Allt þetta geri endurnýjun-
ina illviðráðanlega fyrir venjulegt
launafólk. Það sjái ekki fram á að
geta endumýjað bíla sína með góðu
móti vegna þess að það sé læst inni
í ákveðinni stöðu. Til að ráða bót á
hefur bílgreinin þiýst á stjórnvöld
varðandi lækkun á aðflutningsgjöld-
um og hefur fjármálaráðherra m.a.
lýst þeirri skoðun sinni opinberlega
að núverandi neyslustýring sé óeðli-
leg.
Neyslustýring
„Við, sem í bílgreininni störfum,
leggjum ofurkapp á að neyslustýr-
ingin verði afnumin hið fyrsta. Nú
liggur hvatinn fyrst og fremst í því
að menn kaupi sér litla bíla vegna
þess að því stærra sem rúmtak vélar-
innar er, því hærri eru aðflutnings-
gjöldin. Að sama skapi mætti með
sanni segja að sófí ætti að bera
hærri gjöld en stóll því í raun ætti
stóll að duga sérhvetjum manni.
Sama hugsun liggur að baki þessu
tvennu. Við verðum fyrst og síðast
að horfa til þarfa fólks í þessu tilliti
og hætta að lita á stóra bíla sem
munaðarvöru, eins og sumir gera.
Ég spyr til dæmis hvort það sé
munaður fyrir sex manna fjölskyldu
að geta rúmast í fjölskyldubílnum í
einu eða hvort það sé munaður fyrir
fólk í snjóþungu byggðarlagi úti á
landi að eiga fjórhjóladrifínn bíl.
Fyrir 25 árum vandi fólk sig á
stóra bíla, en nú er búið að þvinga
það inn í smábíla, sem henta hvorki
veðurfari né vegakerfi og oft ekki
fjölskyldustærðum. Að auki mætti
nefna öryggisþáttinn, en þó svo að
öryggisbúnaði bifreiða fleygi fram
með hveiju árinu, er það nú samt
svo að stærri bílar eru öruggari en
minni bílar. Segja má að rekja megi
upphaf smábfladýrkunarinnar til ol-
íukreppunnar á sínum tíma þegar
verið var að hvetja fólk til að eiga
spameytna bíla. Þau rök eru nú
löngu fallin vegna þess að nú munar
óverulega á eyðslu bíla með stærri
vélar og þeirra með minni vélar.
Skattlagning á bíla hefur aukist svo
mikið undanfarin ár að nauðsynlegt
er að lækka fjárfestingaskatta með-
an bflasala er í lágmarki til að stuðla
að eðlilegri endumýjun bílaflotans í
landinu."
Framtíðarsýn
Framkvæmdastjórinn spáir því að
á næstu fjórum árum muni annað
af tvennu gerast. Annaðhvort muni
verða töluverð aukning í sölu á nýj-
um bílum eða að bflum í umferð
muni hreinlega fækka um allt að
fjórðung. Þar með yrðu íslendingar
komnir um 20 ár aftur í tímann
hvað bflaeign varðar. „Ef aðflutn-
ingsgjöld verða ekki lækkuð, á sér
ekki stað eðlileg endumýjun. Bíllinn
hættir að vera almenningseign og
fer að verða munaðarvara. Og við
förum að sjá stóran hóp fólks í þessu |
landi sem ekki hefur efni á því að
eiga bfl á sama tíma og þörfin fyrir
þessa vöru hefur vaxið fremur en
hitt. Ef þetta gengur eftir mun eftir-
spum eftir notuðum bílum aukast
og þá er viðbúið að verð á þeim
muni hækka. Það stefnir hraðbyri í
að bílaflotinn verði gamall, en sem
þumalputtareglu tel ég það vera
skynsamlegast fyrir fólk að end-
umýja bílana sína á tveggja til )
þriggja ára fresti.“ j
Háleit markmið
Árið 1980, á þeim tíma sem bein
viðskiptatengsl komust á milli Toy-
ota í Japan og Toyota á íslandi setti
fyrirtækið sér markmið, sem af
mörgum voru þá talin mjög háleit.
„Við ætluðum okkur að verða
stærstir á markaðnum vegna þess ,
að við höfðum trú á að varan okkar
myndi henta íslenskum aðstæðum.
Markmiðið skilgreindum við þannig j
að við ætluðum að eiga flesta bfla
í umferð, en ekki endilega að ná
mestri sölu yfir tiltekinn tíma. Þessu
markmiði náðum við árið 1988, en
þá höfðum við aldrei verið í fyrsta
sæti í sölu. Samt vorum við búnir
að selja meira heldur en allir aðrir.
Svo náðum við því árið 1990 að
komast í fyrsta sæti í sölu og höfum ,
verið með yfírgnæfandi markaðs-
hlutdeild síðan,“ segir Bogi. j
Markaðshlutdeild Toyota var um i
25% á síðasta ári, einn af hveijum
§órum seldum bílum í landinu. Það,
sem af er þessu ári, hefur markaðs-
hlutdeild fyrirtækisins numið 21%
og heldur það því enn fyrsta sætinu.
Afkomuna segir Bogi vera viðskipta-
leyndarmál enda liggi slíkar upplýs-
ingar ekki á lausu hjá samkeppnisað-
ilum. Aftur á móti upplýsti hann að
tap hefði verið á rekstrinum árið »
1993. Önnur ár hefði fyrirtækið ver- )
ið rekið með hagnaði. j
Breyttar markaðsaðstæður
- Miklar sviptingar hafa átt sér
stað á bílamarkaðnum á undanförn-
um árum. Hvernig kemur Toyota á
íslandi úr kreppunni?
„Ég tel að við séum að koma
mjög sterk úr þeirri niðursveiflu, sem
ríkt hefur, vegna þess að við fórum
mjög snemma í ráðstafanir til þess >
að búa okkur undir að geta tekist á )
við fyrirsjáanlega lægð, sem öll fyrir- j
tæki í landinu hafa að meira eða "
minna leyti lent í. Við höfum verið
að skila viðunandi afkomu á síðustu
misserum þó markaðurinn hafí verið
lítill og samkeppnin stundum óvæg-
in. Sömuleiðis höfum við náð að
halda uppi því þjónustustigi, sem hér
var fyrir á meðan við höfum verið
að aðlaga okkur breyttum markaðs-
aðstæðum. Viðskiptavinir okkar )
hafa því ekki þurft að líða skort af j
neinu tagi.
Við gripum fyrst og fremst til
þeirra ráða að skera niður kostnað.