Morgunblaðið - 10.06.1995, Blaðsíða 24

24 LAUGARDAGUR 10. JÚNÍ 1995
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Menningín lifi!
MENNINGU er of
lítill gaumur gefínn í
samfélagi okkar.
Venjubundin þjóðfé-
lagsumræða um
menningarmál byggist
um of á því almenna
viðhorfí, að flárfram-
lög til menningarmála
séu eins konar eyðslu-
semi; eitthvað sem
engu skilar til baka.
Og einnig er hitt áber-
andi, þegar stjórn-
málamenn og aðrir
ábyrgðarmenn al-
mannafjár láta fé af
hendi rakna til menn-
ingarmála, þá er með
stundum eins og þeir séu að friða
samviskuna - svona ámóta og þeg-
ar fólk er stundum að kaupa sér
frið í sálinni með því að kaupa happ-
drættismiða af líknarfélögum. Það
er líka eftirtektarvert, að mæli-
kvarðinn á framlög til menningar-
mála er gjaman af allt öðrum toga,
en til margra annarra málaflokka.
Milljónin til menningar er miklu
hærri upphæð í hugum fólks en
milljónin til heilbrigðismála eða
fjárfestinga í vegamálum svo dæmi
séu tekin.
Mikil aðsókn
Hvers vegna þetta er með þess-
um hætti, veit ég ekki, en býður þó
í grun, að þekkingarleysi hljóti að
ráða þar miklu um. Menningin í
Guðmundur Arni
Stefánsson.
okkar landi er í raun
svo miklu samofnari
og tengdari daglegu lífí
fólks, en margur held--
ur og skynjar í fljótu
bragði. Staðreyndin er
sú t.a.m., að aðsókn
fólks að ýmsum listvið-
burðum, s.s. málverka-
sýningum, tónleikum
er sennilega jafnmikil
ef ekki meiri, en t.d.
að íþróttaviðburðum.
Ennfremur eru virkir
þátttakendur listsköp-
unar svo miklu fleiri
en sýnist í fljótu
bragði. Tónlistarskól-
amir stútfullir um allt
land, kórastarf í skólum og kirkjum
og víðar með miklum blóma. Leikfé-
lög út um allar trissur. Fólk er að
mála hér og þar. Og þannig mætti
áfram telja.
Bókvitið verður ekki í askana
látið var eitt sinn sagt og er vísast
sitthvað til í því. En á hinn bóginn
lifír maðurinn ekki á brauði einu
saman. Og ég hygg einnig að öflugt
og frjósamt menningarlíf einnar
þjóðar sé í raun sókn fram á við
til gjaldeyrissköpunar og nýrrar tíð-
ar í ferðamálum. Viðburðir á sviði
menningar draga sannarlega að og
skapa jafnframt okkar erlendu
gestum nýja og bjartari sýn á okk-
ar samfélag og auka líkur á end-
urnýjuðum kynnum síðar meir. Með
öðmm orðum, þá skilar menningin
Hafnfírska voríð í
menningnnni, segir
Guðmundur Ami
Stefánsson, var einnig
sem vítamínsprauta á
listalíf annars staðar.
einnig peningum í kassann, vilji
menn skoða það viðmið sérstaklega.
Það mun lifa
Ég las í dagblaði um daginn, að
íslensk kona, hefði verið kölluð til
starfa í Noregi til að setja þar upp
listahátíð. Samkvæmt fréttinni
hafði hún tvö hundmð milljónir
handa á milli til að gera þessa há-
tíð sem veglegasta. Mér flaug í
hug, að hér á íslandi ætlaði allt um
koll að keyra í fjölmiðlum, vegna
þess að yfírgripsmikil og fjölþætt
listahátíð í Hafnarfirði sem stóð
yfír allan júnímánuð árið 1993 kost-
aði milli 30 og 40 milljónir. Að-
standendur þeirrar stórglæsilegu
hátíðar fengu lítið annað en skömm
í hattinn og raunar ómældar sví-
virðingar fyrir framtak sitt. Blönd-
uðust þeir með óréttmætum hætti
í makalausar pólitískar deilur sem
fjölmiðlar sumir hverjir reyndu að
magna. Af forsvarsmönnum Lista-
hátíðar, Sverri Ólafssyni og fleimm,
verður það hins vegar aldrei tekið,
ISLENSKT MAL
Urasjónarmaður Gísli Jónsson
800 þáttur
SNORRI Sturluson var fynd-
inn, og forfaðir hans, Egill
Skalla-Grímsson, var bráð-
þroska. Yngvar, faðir Bem móð-
ur Egils, bjó á Álftanesi. Hann
bauð heim Skalla-Grími og Bem
og skylduliði þeirra. Egill, sem
var þriggja ára, skyldi sitja
heima. Röksemdir Skalla-Gríms
vom svohljóðandi: „Ekki skaltu
fara, því að þú kannt ekki fyrir
þér að vera í fjölmenni, þar er
drykkjur eru miklar, er þú þykk-
ir ekki góður viðskiptis, að þú
sért ódrukkinn."
Ekki lét Egill sér segjast og
fór eigi að síður. Síð um kveldið
kom hann á Álftanes, er menn
sátu yfír drykkju. Fagnaði Yng-
var dóttursyni sínum vel og setti
Egil hjá sér. „Það var þar haft
ölteiti, að menn kváðu vísur og
kvað Egill eina eftir ströngum
reglum dróttkvæðs háttar, og
spyr hann meðal annars drýg-
indalega hvar menn viti betra
skáld þréveturt. Yngvari líkaði
vísan stórvel og hélt henni mjög
á loft. Gaf hann stráksa að brag-
arlaunum kuðunga þijá og and-
aregg. Um þau bragarlaun orti
Egill:
Síþögla gaf söglum
sárgagls þria Agli,
herðimeiðr við hróðri
hagr brimrótar gagra,
og bekkþiðurs blakka
borðvallar gaf fjórða
kennimeiðr sás kunni
körbeð Egil gleðja.
Sigurður Nordal endursegir
vísuna svo: „Hinn hagi vopna-
smiður [Yngvar] gaf hinum orð-
hvata Agli þijá kuðunga að
bragarlaunum, og farmaðurinn
[Yngvar] er kunni að gleðja
Egil, gaf enn hinn ijórða hlut,
andaregg.
Hjá Yngvari afa
Notalegt tifið í klukkunni
sveskjulykt af skroi
gamli maðurinn sefur
á hausdívan
mánaðardagur á vegg
gleraugun liggja Qarsýn á borðinu
tennur safna kröftum í glasi
Egill Iitli unir sér á gólfínu
með andaregg og kuðunga þijá
(Þórarinn Eldjám, f. 1949.)
★
Egill Skalla-Grímsson stóð
löngum í stórræðum og gerði sér
dælt við aðra höfðingja. „Hvar
vita menn slíku bellt við konung-
mann?“ spurði Gunnhildur
drottning, er hann tefldi um líf
sitt við Eirík konung blóðöx
vestur í Jórvík, og hafði áður
mjög misgjört við þau hjón, jafn-
vel drepið son þeirra. Árinbjöm
hersir Þórisson var þá Agli stór-
um ráðhollur og lagði líf sitt við
líf Egils. Hann réð Agli að yrkja
lofkvæði um Eirík konung Har-
aldsson og reyna svo að leysa
höfuð sitt.
Nú er frá því að segja, að
Egill ætlar sér að yrkja lofdráp-
una um konung að nóttu, en þá
flýgur að svala og klakar við
glugginn. Þegar Arinbjörn for-
vitnast um kveðskapinn, hefur
svalan svo fipað skáldið, að ekki
var ort.
★
Sem laungum fyrr
er oss frændum vamað höfuðlausnar;
svölur klaka við glugg
og spyiji vinir vorir hvað kvæði líði
svömm vér frændur jafnan
að ekki er ort.
(Úr ljóðinu Jórvík eftir Þorstein frá
Hamri, f. 1938.)
Skemmst er samt af því að
segja, að Egill þá höfuð sitt af
konungi, enda hafði Arinbjöm
hrakið svöluna burt (Gunnhildi
drottningu), svo að Egill hafði
samið hið mætasta kvæði, Höf-
uðlausn, og flutt konungi. Þar
í er þetta:
Vestr fórk of ver
en ek Viðris ber
munstrandar man
svá’s mitt of far;
drók eik á flot
við ísa brot,
hlóðk mærðar hlut
míns knarrar skut.
Annars er kvæðið að mestu
skmm og skjal, en hljómar
ágæta vel, enda sagði Eiríkur
konungur: „Besta er kvæðið
flutt,“ og undir það tekur Þor-
steinn [Jónsson] frá Hamri.
★
Enn er frá því að segja, að
Halldór Guðjónsson frá Laxnesi,
f. 1902, setti saman bókina
Vefarinn mikli frá Kasmír.
Var hann þá staddur á Sikiley,
og segir gerla af því í Skálda-
tíma. Mjög skiptar skoðanir
voru um ágæti Vefarans, þegar
hann birtist 1927. Er frægast
tvennt: „Loksins, loksins," sem
Kristján Albertsson reit í hrifn-
ingu. Loksins var sem sagt kom-
inn fram ritsnillingur á íslándi
eftir langa bið, eða svona frá
því Egils saga var skrifuð. Guð-
mundi Finnbogasyni var hins
yegar um og ó, enda víða ógæti-
lega mælt í Vefaranum og
sundurleitur stíllinn. Ritdómur
próf. Guðmundar var aðeins tvö
orð: „Vélstrokkað tilberasmér,"
og er út af fyrir sig ærið snjallt.
vÞetta hafa menn kunnað.
★
Markaðsbúskapur
Egill fór vestur um ver
með vélstrokkað tilberasmér
og fékk fyrir það
þegar í stað
hausinn á sjálfum sér.
(Helgi Hálfdanarson, f. 1911.)
hvað svo sem litlir karlar hér og
þar reyna að kroppa í þá, að þeir
ásamt kröftugum listamönnum öðr-
um, færðu nýtt líf í hafnfírskt
menningarstarf. Hafnarfjörður hef-
ur ævinlega státað af góðum lista-
mönnum; mönnum á borð við Eirík
Smith og Svein Bjömsson svo fáein-
ir séu nefndir. En listalífið var óneit-
anlega úr læðingi leyst þar í bæ á
síðustu árum fyrir tilverknað fram-
sýnna áhugamanna um menningu
og listir og í því stórátaki var þess
gætt að virkja saman framtak og
hæfíleika eldri sem yngri lista-
manna. Listahátíðimar vom snar
þáttur í því. Hafnfírska vorið í
menningunni var einnig sem víta-
mínssprauta á listalíf annars staðar
á landinu. Menningin lifír af
skammsýna pólitíkusa í Hafnarfírði
eða annars staðar, þar sem reynt
er að troða á listamönnum og at-
hafnamönnum á þeim vettvangi
Framheijar í menningarsókninni
munu njóta afraksturs verka sinna,
þótt síðar verði.
Oldutúnsskólakór í sveiflu
Samfélag manna, þar sem öflug
menning og kraftmikil listsköpun á
sér stað, er einfaldlega betra samfé-
lag, jákvæðara og fijórra, en ella.
Þetta skynjaði ég svo sterkt í huga
mér, er ég átti þess kost fyrir örfá-
um dögum, að sitja tónleika í Víði-
staðakirkju í Hafnarfírði. Þar vora
á ferðinni 30 ára afmælistónleikar
Öldutúnsskólakórsins þar í bæ. Það
var troðfullt hús og undirtektir tón-
leikagesta vora slíkar að ljóst var
að allir skemmtu sér hið besta. Og
listamennirnir sjálfir á aldrinum sex
til sjö ára og upp úr lögðu sig fram
af lífí og sál og hrifu viðstadda
með. Þetta var stórkostleg stund.
Öldutúnsskólakórinn hefur um
þriggja áratuga skeið verið fremst-
ur meðal jafningja og borið hróður
íslenskra barna- og unglingakóra
víða um heim. Á þessum tónleikum
taldist mér til að í allt hefðu um
140 núverandi og fyrrverandi kórfé-
lagar hafið upp raust sína og sung-
ið af hjartans list. Þar á meðal vora
konur, sem sungu í kórnum, þegar
hann hóf starfsemi árið 1965, þá
bamungar. Það undirstrikaði ræki-
lega hversu tryggðarböndin era
sterk. Lengi býr að fyrstu gerð.
Egill í þrjátíu ár
Allan þennan tíma hefur sami
stjórnandinn haldið um kórstarfið
af festu og öryggi og ómældum
áhuga. Það er Egill Friðleifsson.
Það var að vonum að tónleikagestir
og söngfuglarnir stæðu allir á fætur
að lyktum tónleikanna og klöppuðu
fyrir honum vel og lengi. Það vita
þeir sem til þekkja, að stjórnun á
fjölmennum bamakór er tímafrek
og reynir oft á þolrifín. Með öguðum
vinnubrögðum, þar sem hann gerir
kröfu til nemenda sinna og ekki
síður sjálfs sín, tekst honum að
sameina raddimar og sálirnar í eina
heild. Það er gífurleg vinna sem
liggur að baki slíku og stundum
gengur á ýmsu. Ekki síst þegar
metnaður er með í för til að gera
afraksturinn sem glæsilegastan. Og
sannleikurinn er sá, að á öllum tím-
um hefur þessi metnaður verið til
staðar hjá Agli Friðleifssyni með
þeim stórgóða árangri sem Öldu-
túnsskólakór getur státað af í þijá-
tíu ár. Og allt erfíðið og öll vinnan
á undirbúningstíma tilheyrir fortíð-
inni þegar kemur að stóra stund-
inni, sjálfu tónleikahaldinu. Þá er
gleðin yfír góðri uppskeru fölskva-
laus eins og raun bar vitni á um-
ræddum afmælistónleikum á dög-
unum.
Egill Friðleifsson á heiður skilinn
fyrir framlag sitt til menningarmála
í Hafnarfírði, til íslenskrar listsköp-
unar. Honum verður seint þakkað
með fullnægjandi hætti. Hann og
hans starfsemi á að styrkja enn
frekar af hálfu bæjaryfirvalda i
Hafnarfirði. Glæstur framgangur
Öldutúnsskólakórsins hefur verið
hvati að nýrri sókn og nýjum sigram
í hafnfírsku tónlistarlífí, s.s. innan
tónlistarskólans undir stjóm Gunn-
ars Gunnarssonar og Helga Braga-
sonar og á vettvangi kórastarfs í
kirkjum og skólum, svo dæmi séu
nefnd. Og þeir era margir fleiri í
íslensku menningarlífi sem leggja
mikið á sig í þessum efnum, að
stórum hluta án þess að fá annað
í sinn hlut en ánægjuna eina sam-
an. Þeim öllum ber að þakka.
Stjórnmálamenn hugsi sinn
gang
Við stjórnmálamenn eigum hins
vegar að temja okkur síðan heil-
brigðari og jákvæðari afsíöðu til
íslenskrar menningar með verkum
okkar og gjörðum. Oddvitar og
hugsjónamenn íslenskrar menning-
ar eiga ekki að þurfa að knékijúpa
Jfjárveitingarvaldi til að fá stuðning
við sín verk. Sá stuðningur á að
koma frá íslenskum stjórnmála-
mönnum vegna þess að menning
er góð og gagnleg og auðgar líf
okkar og umhverfi. Það þarf hug-
arfarsbreytingu.
Við stjórnmálamenn eigum að
hugsa okkar gang í þessum efnum.
Til er ég.
Höfundur er alþingismnður.
Tímanum dreift
á kvöldin
BREYTINGAR hafa verið gerðar
á útgáfu- og dreifíngu dagblaðsins
Tímans og mun það eftirleiðis
verða prentað milli klukkan 19 og
20 á kvöldin og dreift til áskrifr
enda á höfuðborgarsvæðinu um
23.30. Til áskrifenda á Akureyri
á Tíminn að vera kominn í morg-
unsárið næsta dag.
Um þijár vikur era síðan blaðið
hóf tilraunir með breyttan útgáfu-
tíma og verður endanleg ákvörðun
um fyrirkomulag dreifingar tekin
eftir um mánaðartíma.
Horft til Norðuriands
Hrólfur Ölvisson, framkvæmda-
stjóri Tímans, segir einn helsta
tilganginn með þessum breyting-
um að þjóna m.a. lesendum á
Norðurlandi betur en áður hefur
verið og eigendur blaðsins telji
nýbreytni í því fólgna fyrir lesend-
ur að fá það í hendur undir hátta-
tímann á kvöldin á höfuðborgar-
svæðinu. Þar sé um ónýttan mark-
að að ræða. Ekki felist spamaður
í þessum breytingum heldur við-
bótarkostnaður, en menn geri sér
vonir um annan ávinning þegar
til lengri tíma er litið.
Hrólfur kveðst viðurkenna að
horft sé mjög til þess lesendahóps
norðan heiða sem kaupir dagblað-
ið Dag á Akureyri reglulega.
Ótímabært sé að ræða um hugs-
anlegar áherslu- eða útlitsbreyt-
ingar hjá Tímanum í kjölfarið, en
slíkt verði skoðað með hægð. Að-
spurður um breytingar á starfs-
mannahaldi, segir Hrólfur, að sem
sakir standa verði það óbreytt en
ekki sé hægt að útiloka breytingar
á ritstjórn eða í dreifingu blaðsins.
Blab allra landsmanna!
-kjarni málsins!