Morgunblaðið - 13.06.1995, Blaðsíða 32

32 ÞRIÐJUDAGUR 13. JÚNÍ 1995
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
SÖLVI Jónsson við sumarbústað sinn í Stakkadal.
„Fegurst er
í Aðalvík“
FUNDUR var haldinn í Landeig-
endafélagi Sléttu og Grunnavíkur-
hrepps 27 maí sl. þar sem fjallað var
um greinargerð Skipulags ríkisins
um stefnumörkun í skipulags- og
byggingarmálum Sléttuhrepps og
fyrrum Grunnavíkur- og Snæfjalla-
hrepps 1995-2015.
Faðir minn, Sölvi Jónsson, áður
bóndi en nú landeigandi að stórum
hiuta í Aðalvík, sat
fundinn og vegna þeirr-
ar óánægju sem þar
kom fram með þessa
stefnumörkun, vil ég
leyfa mér að skrifa, með
svolitlum formála þó,
um það sem hér raun-
verulega er að gerast.
Faðir minn fæddist á
Látrum í Aðalvík 1908
en gerðist bóndi í
Stakkadal er hann
keypti þá jörð 1929.
Hann giftist móður
minni 1939 en hún er
fædd í Neðri Miðvík
1914 eða hinum megin
við Mannfjallið sem
skilúr Stakkadal og
Miðvík að. Þeirra bú-
skapur stóð því miður stutt í
Stakkadal, því móðir mín veiktist
af berklum fáum árum á eftir svo
flytja varð hana suður á Vífiistaði,
þá berklaspítala. í þá daga var dýrt
að eiga konu á spítala og fór faðir
minn því sem kyndari á togara og
brá búi stuttu seinna. Þegar móðir
mín var útskrifuð af Vífilstöðum
voru flestir farnir frá Aðalvík eða
voru í þann mund að flytja. Þar á
meðal afí minn og amma sem flust
höfðu til Látra frá Miðvík á seinni
\j í|2)jyesTI
VEIÐIVERSLUN SlÐUMÚLA 11 108 REYKJAVlK SlMI 588 6500
árum en síðan til Reykjavíkur 1948.
Varð því ekki af því að foreldrar
mínir hæfu aftur búskap í Stakkad-
al. Flutningur fólksins frá Aðalvík
kom ekki til af því að það vildi ekki
dvelja þar sína ævina alla, heldur
var, að samgöngur allar voru erfiðar
og engin bryggja til að stunda bá-
taútgerð frá. Bryggjustúfur var
reyndar gerður um vorið 1944, en
kom því miður allt of
seint því flestir voru þá
farnir eða á leið burt.
Hróp þeirra um hjálp
yfirvalda náði aldrei
eyrum ráðamanna.
Einstök ást til sinna
átthaga hefur fylgt öllu
þessu fólki sem þaðan
flutti. Samstaða þeirra
gerði þeim kleift að búa
þama og herti átthaga-
bönd sem aldrei siitna.
Frá því að ég man eftir
mér var ég alin upp við
að hitta og hafa sam-
fundi með þeim sem
þennan stað byggðu og
foreldrar _ mínir um-
gengust í Atthagafélagi
Sléttuhrepps. Engan
söng hef ég heyrt sunginn af slíkri
tilfinningu en átthagasöng þeirra
Sléttuhreppinga um Aðalvík, sem
endar á þessum orðum: Fegurst er
í Aðalvík, og þá má sjá tár á hvarmi
í söknuði eftir sinni sveit.
Síðan samgöngur urðu betri og
auðveldara er um allan aðdrátt, hef-
ur svéitin vaknað á ný að sumarlagi
og hafa burtfluttir bændur og búal-
ið komið saman og endurbyggt hús
sín. Það er því glatt á hjalla í Aðal-
vík á sumrin og oft er þá farið á
milli bæja til að kankast eitthvað á
eða til að hlægja, eins og stendur í
kvæðinu. Einstakur ferðalangur
skaut upp kollinum við og við og
var honum þá tekið af stakri gest-
risni. Seinna kom upp neyðarskýli
fyrir sjómenn og ekki þótti sveitung-
um við hæfi að mótmæla, þar sem
um skýli fyrir nauðstadda væri að
ræða. Ekki vissu menn þá að þetta
iitia skýli mundi vaida slíkum breyt-
ingum á friðsældinni í okkar ást-
kæru sveit þegar ferðamenn lögðu
það undir sig. Sléttuhreppingar hafa
engu mótmælt en látið yfir sig
ganga að sveitin hafi verið lýst frið-
land, að á henni var reist neyð-
arskýli, án þess að landeigendur
væru spurðir álits, að skipulagðir
flokkar ferðamanna ganga um land
þeirra að þeim forspurðum, að nátt-
úruverndarráð hefur gert þeim
ókleift að hefja búskap þarna að
nýju með því að friðlýsa iandið -
og nú það síðasta, að þeir háttvirtir
ráðamenn sem stjórna skipulagi rík-
isins, það sama ríki sem ekki vildi
hjálpa lítilli sveit að haldast í byggð,
tekur réttinn af þeim sem landið
eiga með því að ákveða hvar má
reisa sumarhús og hvar ekki og
ekki aðeins það, heidur tekur Nátt-
úruverndarráð öll ráð í hendur sér
um hvernig þeir sem eiga landið fái
að ganga um það, velti við steini
eða planti gróðri. Þeir láta eins og
þarna hafi aldrei verið byggð, eins
og þetta land hafi aldrei komist í
kynni við ágang manna, búfjár eða
hjól vagnkerrunnar. Og á hveiju er
N áttúruverndarráð
hefur gert Sléttuhrepp-
ingum ókleift, segir
Margrét Sölvadóttir,
að hefja búskap að
nýju, með því að
friðlýsa landið.
þetta mat þeirra byggt, já það er
athyglisvert og sýnir að þeir vita
lítið um þessa sveit og líka er það
undarlegt að forsenda stefnumörk-
unarinnar, eins og stendur í skýrsl-
unni, sé til að koma til móts við
óskir landeigenda um landnotkun,
frekar held ég að hér sé verið að
hlusta eingöngu á óskir ferðafröm-
uða um skipulag staðarins en lan-
deigenda sem engan áhuga hafa á
því að skemma sveitina sína með
ágangi og slæmum framkvæmdum.
„Tillit tii verndarsjónarmiða á nátt-
úru og minjum," stendur í skýrsl-
unni, en minjum hvers? flest sem
þarna er, er í eigu núlifandi manna
og þeirra eignir. Svo segir orðrétt:
„Þetta mat er byggt á samanburði
staðanna út frá fyrirliggjandi upplýs-
ingum en ekki rannsóknum á staðn-
um. Til grundvallar hafa verið lagðar
sögulegar heimildir um búsetu, fjölda
bygginga, rannsóknir á jarðfræði og
gróðri, sjónrænt mat staðkunnugra
á undirlendinu og gróðurmagni og
upplýsingar um veðurfar og umferð.
Staðir eru taldir viðkvæmir ef þeir
þola litla umferð og umsvif án þess
að láta á sjá.“ Tilv.lýkur.
Síðan eru taldir upp staðir sem
taldir eru þoia umferð og þar eru
m.a. Látrar í Aðalvík. En í skýrsl-
unni stendur að þar hafi verið mikil
byggð, - svo allt í lagi sé að leyfa
byggingu sumarhúsa og ferða-
mannaaðstöðu þar, en ekki í Miðvík
og í Stakkadal.
Matið er byggt á því að það hljóti
að vera allt í lagi að byggja á stað
þar sem svo mörg hús hafí staðið
og ætla mætti að skýrslugerðarmenn
álíti að fólk hafí byggt Látrana út
frá því sjónarmiði að landið þama
þyldi ágang sérstaklega.
Staðreyndin er hins vegar sú að á
Látrum settust að fleiri fjölskyldur
en í Miðvík og Stakkadal, vegna
betri skilyrða til sjósóknar. Á milli
áranna 1927 og 1937 voru átján til
tuttugu fjölskyldur búsettar á Látr-
um en sex til sjö fjölskyidur bjuggu
þá í Miðvík efri og neðri og þijár í
Stakkadal. í Miðvík og Stakkadal
var stundaður búskapur og var þar
mannmargt, en á Látrum var gert
út á fiskinn en aðeins hafði hver fjöl-
skylda nokkrar kindur eða geitur sér
til búbótar og ekki hafa verið fleiri
en átta tii tíu kýr þar er mest var.
Það má því sjá að lítið minna var
um umgang fólks í Miðvík og
Stakkadal en á Látrum og er því
mat þessara skýrslugerðarmanna
byggt á endaleysu og út í hött að
halda því fram að landið í Miðvík
og Stakkadal þoli ekki að byggð séu
á því sumarhús.
Faðir minn er 87 ára í dag, hann
hefur nú síðustu árin verið að dunda
sér við að byggja sumarhús í
Stakkadal ájörðinni sem bundin var
við drauma bóndans, er ekki fengu
að rætast.
Nú dveiur hann þar sumarlangt,
verður ungur í annað sinn og eru
það honum ómetanlégar stundir. Það
þýðir lítið fyrir þá sem ekki vildu sjá
þennan hrepp í gamla daga að koma
nú og þykjast þar öllu ráða. Hann
pabbi og hans gömlu sveitungar eiga
bágt með að skilja slíkan yfirgang,
menn sem aldrei hafa farið fram á
neitt frá yfirvöldum síðan samgöngu-
beiðnin var hunsuð.
Faðir minn mundi aldrei eyði-
leggja sína ástkæru sveit með fram-
kvæmdum sem ekki ættu þar heima
eða skaði hlytist af og okkur, - af-
komendum hans hefur hann kennt
að umgangast þennan stað með virð-
ingu og ástúð.
Það er aftur á móti skipuleggjend-
ur ríkisins og ferðaþjónustufurstarn-
ir og jafnvel Náttúrverndarráð sem
við óttumst.
Höfundur er rithöfundur.
Margrét
Sölvadóttir
Skattgreiðendur
snúi vörn í sókn
SKATTFRELSIS-
DAGURINN var laug-
ardaginn 10. júní. Að
minnsta kosti 43,8%
landsframleiðslunnar í
ár renna til hins opin-
bera og lífeyrissjóða
sem allir launþegar eru
skyldaðir að greiða til.
Ef dæmið er gert upp á
ársgrundvelli hafa
landsmenn nú eytt
næstum helmingi þess í
að vinna fyrir hið opin-
bera. Það er þó jafnvel
fullsnemmt fyrir hinn
almenna skattgreiðanda
að gera sér glaðan dag.
Hann á nefniiega eftir
að vinna nokkra daga í
viðbót til að geta staðið skil á gjöldum
sínum til stofnana eins og Ríkisút-
varpsins (sem lögsækir hann ef hann
greiðir ekki afnotagjöldin) og verka-
lýðsfélaganna (sem seilast. óumbeðin
í launaumslagið hans).
Ósýnileg hönd ríkisins
Það skiptir ekki öliu máli hvenær
það er nákvæmlega sem skattgreið-
andinn losnar undan okinu en það
er að minnsta kosti um þetta leyti
sem opinberar stofnanir hafa náð
sínum skerfi af landsframleiðslunni.
En samt er ekki öll sagan sögð. Að
auki baka innflutningshöft, lögboðin
einokun og ýmsar aðrar þvingunar-
aðgerðir ríkisins skattgreiðendum
ómældan kostnað. Má því vel ætla
að landsmenn haldi aðeins eftir um
helmingi tekna sinna þegar hinar
sýnilegu og ósýnilegu greipar ríkisins
hafa sópað launaumslagið. Þá á
skattgreiðandinn að sjálfsögðu eftir
að fæða og klæða sig og fjölskyldu
sína, greiða af námslánunum, hús-
bréfunum, sófasettinu og öðru úr
reikningasúpunni.. Var einhver að
tala um að endar næðu ekki saman?
Skattkerfi í strandi
En af hveiju ættu skattgreiðendur
allt í einu að rísa upp nú og mót-
mæla skattheimtunni? Renna skatt-
arnir ekki allir til nauðsynlegra
grunnþarfa samfélagsins? Rétt er að
hluti þeirra gerir það. Það ríkir nokk-
uð almenn sátt um að þjóðfélagið
annist löggæslu, tryggi grunnmennt-
un þegnanna og stuðli að heilbrigði
þeirra. Þegar ríkið hélt
sig að mestu á þessu
þrönga sviði heyrðust
ekki háværar raddir um
óhóflega skattheimtu. Á
síðustu áratugum hefur
eyðsla og skattheimta
ríkisins hins vegar auk-
ist úr hófi fram. Það
sýnir hug þegnanna til
skattkerfisins að mikill
meirihluti þeirra hefur
svikið undan skatti
samkvæmt skoðana-
könnunum.
Skattadagurinn í
júlí árið 2000?
Fyrstu skref núver-
andi ríkisstjórnar benda
til þess að hún ætli sér ekki að auka
skattbyrðina. Það er hins vegar ekki
nóg að halda sköttum niðri. Skatt-
greiðendur hljóta að gera þá kröfu
að ráðist verði í víðtækan niðurskurð
í fjármálum ríkis og sveitarfélaga
Það er hætt við því, seg-
ir Kjartan Magnússon,
að ekki líði mörg ár uns
skattadagurinn færist
aftur í júlí eða á síðari
helming ársins.
með þrenns konar markmið að leiðar-
ljósi.
í. Hætta hallarekstri.
2. Lækka skuldir.
3. Lækka skatta og aðrar opinberar
álögur.
Haldi stjórnmálamenn áfram að
slá vandanum á frest er hætt við að
ekki líði mörg ár uns skattadagurinn
færist aftur í júlí eða á síðari helm-
ing ársins.
Höfundur er skattgreiðandi.
Kjartan
Magnússon
Af alltof mörgum
„góðum málum“
MÖRGUM íslend-
ingum virðist þykja það
sjálfsagt að krefiast
síaukinna ríkisútgjalda
til mála þeim þóknan-
legum. Óll eiga þessi
mál það sameiginlegt
að vera „góðu málin“
að mati þeirra sem bera
þau fram. Fjölmargir
þrýstihópar æpa einum
rómi á aukin umsvif
ríkisins en fátt er jafn-
an um svör, þegar þeir
hinir sömu og hafa ót-
eljandi tillögur um
eyðslu eru beðnir að
nefna leiðir til að spara
á móti útgjöldunum.
Reikningarnir fyrir útgjöldunum
falla því jafnan á almenna skatt-
Það er almenn skoðun,
segir Þorsteinn Arn-
alds, að of langt sé
gengið í skattheimtu.
greiðendur eða eru geymdir handa
komandi kynslóðum.
Því er svo komið að í nýlegri könn-
un kom fram að 75% fólks myndu
„svíkjá* undan skatti
ef þau gætu! Segir
þetta okkur ekki ein-
faldlega að fólki þyki
ríki og sveitarfélög hafa
gengið það langt í
skattheimtu að það telji
sig ekki lengur þurfa
að uppfylla þær skyldur
sem skattkerfið leggur
því á herðar? Sannast
hér hið fornkveðna:
Með lögum skal land
byggja en ólögum eyða.
Er því ekki kominn
tími til að íslendingar
hætti í þrýstihópaleikn-
um en fari þess í stað
að berjast fyrir ein-
hveiju raunháefu? Þar er gott dæmi
veruleg lækkun útgjalda ríkis og
sveitarfélaga sem er forsendan fyrir
því að skattar og skuldir ríkis og
sveitarfélaga lækki svo nokkru nemi.
Eitt framlag Heimdallar til þessa
baráttumáls er „skattadagurinn",
sem vonandi verður að árlegum við-
burði þannig að stjórnmálamennirnir
fái aðra og betri mælistiku á frammi-
stöðu sína en þá hversu miklu
skattfé þeir hafi reddað í „góðu
málin“.
Höfundur er stjórnarmaður í
Heimdalli.
Þorsteinn Arnalds