Morgunblaðið - 14.06.1995, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 14. JÚNÍ 1995 29
AÐSENDAR GREIIMAR
Hverj u höfnuðu
sjómenn?
í VIÐRÆÐUM sjómanna og út-
gerðarmanna í yfirstandandi kjara-
deilu hefur farið hæst sú krafa sjó-
manna að fijáls verðlagning yrði á
fiski. Lögð hefur verið áhersla á
að eina færa leiðin sem menn sæju
væri sú að allur fiskur yrði seldur
á fiskmarkaði. Jafnframt hefur það
komið fram að stór hluti sjómanna
vill fremur sjá ríkið seíja útgerðum
aðgang að auðlindinni en að afla-
marki sé úthlutað ókeypis til út-
gerða sem síðan versli með það sín
í milli og láti svo sjómenn e.t.v.
greiða sér veiðileyfagjald í formi
þátttöku í kvótakaupum. í þeirri
tillögu sem sjómenn felldu var á
hvorugu þessu atriði tekið með
marktækum hætti.
Hver selur hveijum veiðileyfi?
í dag er staðan þannig að útgerð-
armenn hafa bæði ráðstöfun kvót-
ans og verðmyndun aflans í hendi
sér. Lögin heimila verslun með afla-
hlutdeild og kvóta innan ársins.
Þeir útgerðaraðilar sem grófast
hafa notfært sér kerfið hafa selt
úthlutaðan kvóta og síðan látið sjó-
menn taka þátt í að kaupa nýjan.
Þannig hafa einstaka útgerðar-
menn notfært sér sveigjanleika
kerfisins, sveigjanleika sem menn
væru annars í flestum
tilfellum tilbúnir að við-
urkenna sem nauðsyn-
legan lið í að ná fram
hagræðingu. Ef krafa
sjómanna um viðskipti
með fisk um markaði
næði fram að ganga
kæmu slík viðskipti
strax uppá borðið og
yrðu þar með fljótt úr
sögunni. Sömuleiðis
„tonn á móti tonni“ og
önnur þau viðskipti þar
sem sjómenn hafa verið
látnir taka þátt í kvóta-
kaupum með einhveij-
um hætti; greiða út-
gerðarmönnum veiði-
leyfagjald. Þannig fengju sjómenn
greiddan sinn hlut, án tillits til þess
hvemig aflahlutdeild eða kvóti er
kominn í hendur viðkomandi út-
gerða.
Þetta, ásamt því að útgerðaraðil-
ar selja þann veiðirétt sem þeir
hafa fengið úthlutað ókeypis, hleyp-
ir illu blóði í sjómenn og misbýður
jafnframt réttlætiskennd fólksins í
landinu. Það er merkilegt að horfa
uppá hversu sofandi þeir aðilar sem
vilja vemda núverandi fiskveiði-
stjómunarkerfi virðast margir
hveijir vera gagnvart
þeirri hættu sem vax-
andi gagnrýni á fram-
kvæmd þess hlýtur að
hafa í för með sér.
„Litla
hryllingsbúðin“
endurvakin
Það era ekki sjó-
menn, heldur útgerð-
armenn, sem bera
höfuðábyrgð á þeim
hugmyndum um nýtt
verðlagsráð, „litlu
hryllingsbúðinni" eins
og sjómenn kalla það,
sem komnar vora í
framvarpsbúning og á
borð Alþingismanna strax á mánu-
dag. Þær hugmyndir sem þróast
höfðu í viðræðunum era til vitnis
um tvennt. Þann flótta sem útgerð-
armenn era á undan því að fiskur
fari um markað og hitt hversu fús-
ir þeir era að fara undir frekari rík-
isforsjá með sín mál. Þeir vilja frem-
ur en að verð ráðist á markaði, að
nefnd verði sett í að ákveða fis-
kverð og síðan á sú nefnd reglulega
að „birta upplýsingar um fískverð
þannig að þær gagnist útvega-
mönnum og sjómönnum sem best.“
Svanfríður
Jónasdóttir
Ætli það vilji ekki
býsna margir taka undir
með sjómönnum varð-
andi nafngiftina, „litla
hryllingsbúðin“ þegar
þessi veruleiki rennur
upp fyrir þeim? spyr
Svanfríður Jónasdótt-
ir um leið og hún bend-
ir á meginástæðu
þess að sjómenn felldu
samningana.
Á hvaða braut er verið að. leggja?
Er ekki nokkuð ljóst að þau verð
sem nefndin mun safna og síðan
birta munu verða leiðbeinandi um
fískverðið? Hvað erum við þá komin
langt frá gamla verðlagsráðinu?
Hversu langur tími mun líða þar
til ríkisvaldið, vegna ákvarðana
oddamanns, verður gert ábyrgt fyr-
ir afkomu vinnslunnar og við tekur
tími hinna gömlu klassísku „efna-
hagsráðstafana" með viðeigandi
gengistilfæringum? Ætli það vilji
ekki býsna margir taka undir með
sjómönnum varðandi nafngiftina,
„litla hryllingsbúðin“ þegar þessi
veraleiki rennur upp fyrir þeim?
Mörkum stefnu til framtíðar
Öllum sem fjalla um þau mál
sem tengjast verðmyndun sjávar-
afla og því hvernig unnt væri að
ná sátt í þessi mál er ljóst að við
vanda er að etja. Þeir sem ljá
máls á því að auka þurfi frelsi í
sjávarútvegi, m.a. með því að losa-
um þau tengsl sem eru á milli veiða
og vinnslu, eru sammála um að
verðlagning á fiski um fiskmarkaði
verður ekki á einni nóttu, heldur
þarf aðlögun að slíkri breytingu.
Menn hafa m.a. bent á það að
verð á kvóta myndi hríðlækka um
leið og ákvörðun um allan afla um
markað yrði tekin og í því liggi
ekki hvað síst hinir stóru hagsmun-
ir hins óbreytta ástands. En við
hljótum að spyija hversu langt er
hægt að ganga til að viðhalda
óbreyttu ástandi og í öllu falli er
ljóst að það verður ekki hægt lengi
úr þessu. Um það ber deila sjó-
manna og útvegsmanna um fisk-
verð og það hver á að greiða hveij-
um veiðileyfi gleggst vitni.
Jafnframt verður sú réttlæti-
skrafa fólksins í landinu sífellt
háværari að útgerðin greiði fyrir
aðgang að auðlindinni. Það skilja
nú þegar ýmsir þeir útgerðaraðilar
sem gera sér ljóst að ná þarf sátt
við þjóðina um kerfið. En hvenær
mun forysta þeirra leggja eyrun
við þeim röddum eða þeim röddum
sem vilja frelsi í viðskipti í sjávarút-
vegi í stað ríkisforsjár og einokun-
ar? Því fyrr sem við mörkum stefnu
til framtíðar, stefnu sem tekur mið
af breiðari hagsmunum en
þrengstu hagsmunum útgerðar-
manna, því betri líkur á sátt. Á
því veltur framhaldið.
Höfundur er alþingismaður.
Skattadaginn
fyrráárið
SKATTAR verða
því aðeins lagðir á að
til þess sé heimild í
lögum. Þessi mikil-
væga regla helgast af
eðli skattheimtu, en
skattur er einhliða
ákvörðun hins opin-
bera. Hefur það verið
talið eðlilegt að skatt-
ar séu ekki lagðir á
þjóðfélagsþegna nema
fyrir hendi sé laga-
heimild, vegna þess
hversu íþyngjandi
þessi ákvörðun er fyrir
þá. Hefur verið litið á
þessa reglu sem svo
mikilvæga að rétt sé
að hún komi fram í stjórnarskrá
lýðveldisins.
Með því að lagaheimild verði
Fjármunir fólks eru
betur komnir í þess
vörslu, segir Sigur-
björg Asta Jóns-
dóttir, en njá ríkinu.
að vera fyrir hendi svo leggja
megi skatta á er reynt að koma í
veg fyrir að einstakir handhafar
ríkisvalds geti lagt skatt á upp á
sitt eindæmi. Eðlilegt er að hand-
höfum ríkisvalds sé gert erfiðara
fyrir við að leggja á skatta með
því að krefjast þess að lagaheimild
sé fyrir hendi.
Telja verður að almennt séu
fjármunir fólks betur komnir í
þeirra eigin vasa en í vasa misvit-
urra stjórnmálamanna. Það eru
einföld sannindi að
menn fara mun betur
með eigið fé en ann-
arra. Þrátt fyrir þetta
er skattbyrðin mjög
mikil og hefur aukist
á síðustu áram.
Með því að skattar
verði því aðeins lagðir
á með lögum höfum
við falið Alþingi það
vandmeðfarna hlut-
verk að ákveða þá
skatta sem á almenn-
ing verða lagðir. En
reyndin er sú að al-
þingismenn hafa
fengið dygga aðstoð
hinna ýmsu hags-
munahópa þjóðfélagsins við að
auka skattbyrðina.
Reynt hefur verið að spara á
ýmsum sviðum og komið hafa
fram tillögur um að fækka útgjald-
aliðum í ijárlögum en þá hafa ris-
ið upp hinir ýmsu hagsmunahóp-
ar, stórir og smáir, og mótmælt.
Mörg dæmi þessa mætti nefna.
Ekki er langt síðan fram komu
tillögur um að leggja niður list-
skreytingarsjóð og spara með því
einhveijar milljónir. Þá tók tiltölu-
lega fámennur hópur listamanna
upp á því að strengja segl yfir
listaverk við Skúlagötu í mót-
mælaskyni. Það var ekki að því
að spyija að listskreytingarsjóður
var kominn inn á fjárlög aftur
fyrr enn varði. Þetta er bara eitt
dæmi af mörgum. Þótt ekki sé
verið að tala um gífurlegar fjár-
hæðir í hvert skipti þá safnast
þegar saman kemur.
Með því að þingmenn hætti að
láta hagsmunahópa stjórna starfi
sínu á Alþingi aukast líkur á því
að útgjaldaliðum fækki og skattar
lækki. Þannig væri stuðlað að því
að skattadagurinn færðist fyrr á
árið og fólk héldi meiru eftir af
sjálfsaflafé.
Höfundur er nemi og félugi i
Heimdnlli.
Sigurbjörg Ásta
Jónsdóttir
Breyta þarf áherslum í
íþróttauppeldi stelpna!
, KVENNAHLAUP
ÍSÍ er sérstæður við-
burður í _ íslensku
íþróttalífí. Á síðasta
ári tóku 13.800 kon-
ur þátt í Kvenna-
hlaupinu og í ár virð-
ist enn ætla að verða
fjölgun. Stærsta
hlaupið er í Garðabæ
en hlaupið verður á
yfir 80 stöðum um
allt land 18. júní nk.
Landssamtökin
„íþróttir fyrir alla“
eru framkvæmdaað-
ili Kvennahlaups ÍSÍ.
Kvennahlaupið
breiðir víðar úr sér
en á íslandi því íslendingafélögin
á Norðurlöndum hafa sýnt
Kvennahlaupinu mikinn áhuga og
verður hlaupið í Noregi, Dan-
mörku, Svíþjóð og í Færeyjum.
Einnig verða fleiri hópar erlendis
með sitt Kvennahlaup og 40 konur
í Namibíu ætla ekki að láta sitt
eftir liggja. Með þeim fara nokkrar
innfæddar konur í sjálfstæðishug
og eru þær alveg heillaðar af þessu
uppátæki íslensku kvennanna.
Þessi mikli áhugi á þátttöku í
Kvennahlaupinu og sú mikla at-
hygli sem Kvennahlaupið hefur
vakið sýnir að fyrirkomulagið á vel
við stóran hóp kvenna.
íþróttaunglingar
standa sig betur
Mikið hefur verið rætt um rann-
sókn þá á íslenskum ungmennum
sem gerð var af Rannsóknarstofn-
un uppeldis- og menntamála og
menntamálaráðuneytinu. Þar kem-
ur í ljós að unglingar sem stunda
íþróttir koma miklu betur út en
þeir unglingar sem ekki stunda
íþróttir. Það kemur líka í ljós að
þeir hafa hærri einkunnir, meira
sjálfstraust og sjálfsvirðingu og
færri þeirra reykja eða neyta ann-
arra vímuefna. í þessari rannsókn
kemur líka fram að ef foreldrarnir
stunda íþróttir era ungl-
ingamir líklegri til þess
að stunda íþróttir sjálf-
ir. Þetta er frábær nið-
urstaða og sýnir að við
verðum að virkja börnin
og hjálpa þeim af stað
í íþróttum því ágóðinn
er mikill.
Brottfall
unglingsstelpna
úr íþróttum
vekur athygli
og er áberandi mikið
í könnun á yejgum
Umbótanefndar ÍSI um
kvennaíþróttir sem unn-
in var af Rannsóknar-
stofnun uppeldis- og menntamála
kemur í ljós að stelpur byija síður
að æfa íþróttir en strákar og þær
hætta líka frekar! Þar kemur líka
fram að þær þurfa meiri hvatningu
en strákarnir og hvatningin þarf
að koma meira frá mömmunni en
pabbanum í þessu tilviki! Tengist
þetta uppeldinu og stöðu kvenna
í íþróttahreyfingunni og annars
staðar í þjóðfélaginu eða eru stelp-
ur öðruvísi en strákar að þessu
leyti? Vissulega koma margir þætt-
ir inn í myndina hjá unglingsstelp-
um, eins og byijun blæðinga og
fleiri breytingar vegna kynþroska.
Það hefur líka mikið að segja að
oft hafa stelpur verri aðstöðu til
íþróttaiðkunar en strákar.
Hvetjum stelpurnar meira
Þarna eru áherslur sem þarf að
Kvennahlaupið er
kjörinn vettvangur,
segir Helga Guð-
mundsdóttir, til að
byrja á breyttum áhersl-
um í íþróttauppeldi
íslenskra stelpna.
breyta því stelpur þurfa líka á þeim
ágóða að halda sem fæst við að
stunda íþróttir fram eftir aldri.
Margar stelpur sem nú era á sjötta
ári hafa tekið þátt í Kvennahlaup-
inu frá byijun. Þær hafa gaman
af hreyfingunni og eru líklegar tiF
að stunda íþróttir áfram. Kvenna-
hlaupið er kjörinn vettvangur til
að byija á breyttum áherslum í
íþróttauppeldi íslenskra stelpna.
Hvetjum þær meira til að stunda
íþróttir og styðjum enn betur við
bakið á þeim!
Höfundur er fræðslufulltrúi hjá
„íþróttum fyrir nlin “ og
frnmkvæmdastjóri Kvennnhlaups
ÍSÍ.
A TILBOÐ:
BANTHAI 4? réttir fvrir 4 kosta á mann
kr. 1.390 m9rnttir fvrir ? kn^tn á mann
ITÆLENSKUR MATUR|
Laugavegi 130 Nýtt símanúmer 552 2444 kr. 1.490
Helga
Guðmundsdóttir