Morgunblaðið - 14.06.1995, Blaðsíða 8

SÉRBLAÐ UM SJÁVARÚTVEG
MIDVIKUDAGUR 14. JÚNÍ1995
TUTTUGU ÁR AFTUR í TÍMANN
• Grundarfirði. í þýska tog-
aranum Bremen, sem landar
úthafskarfa í Grundarfirði eru
aðstæður þannig, að landa þarf
fiskinum i körfum. Þetta er
vinnuaðferð sem var lögð af
hér á landi fyrir tuttugu árum.
Lestarlúgurnar eru nýög
þröngar svo að erfitt er að
koma fiskkössum af venjulegri
stærð í gegnum þær án sérs-
taks útbúnaðar.
Lestin sjálf er stíuð í sundur
með álþiljum og fiskinum stafl-
að í stíurnar. Þess vegna þarf
að byrja á því að ryðja fiskinum
niður úr stíunum og er það
gert með kvíslum. Síðan er
hann settur f körfur og hífður
upp. Venjulega tekur tæpan
sólarhring að landa úr togar-
anum.
Mikið hefur verið um
landanir erlendra togara hér-
lendis undanfarnar vikur. Þar
ber mest á færeyskum togur-
um, eða togurum undir hentif-
ána, sem stunda veiðar á út-
hafskarfa á Reykjaneshrygg.
Þessi búbót hefur verið fisk-
vinnslunni kærkomin í sjó-
mannaverkfaliinu, en fyrir vik-
ið hefur víða tekizt að halda
uppi fullri eða þokkalegri
vinnu í fiskinum. Flestir þess-
ara togara eru gamjir og eru
því margir þeirr enn með afl-
ann í stíum eins og þýzki togar-
inn Bremen.
Kvótakerfið bjargaði
miklu við Nýja Sjáland
Jafnt og stöðugt framboð
komið í stað óvissunnar áður
A ARUNUM fyrir
1986 voru fiskveið-
amar við Nýja-Sjá-
land stundaðar með
sama hætti og al-
mennt gerðist og gerist víða enn. Sjómenn komu með aflann að landi og létu
sig síðan litlu skipta hvað um hann yrði. Þeim fannst nóg að fá greitt fyrir
hann, vinnsla og sala var ekki þeirra mál. Veiðar og markaðssetning voru sitt
hvað. Brezka sjávarútvegsblaðið Fishing News birti nýlega úttekt sína á fisk-
veiðistjórnunni við Nýja Sjáland og er eftirfarandi frásögn byggð á henni.
Afleiðingin af þessu var sú, að veið-
arnar minnkuðu vegna ofveiði og út-
gerðir komust í þrot vegna offjárfest-
ingar og þar með var allur markaður-
inn í uppnámi. Allir töpuðu og neyt-
andi mestu vegna þess, að gæðamálin
höfðu alltaf verið dálítið útundan.
Á árinu 1986 varð á sú breyting,
að tekið var upp kvótakerfi, fiskveiði-
leyfum var úthlutað í samræmi við
veiðireynslu og í raun má segja, að
þessi auðlind, fiskurinn í sjónum, hafi
verið einkavædd. Eru kvótarnir fram-
seljanlegir og þá má leigja að öllu leyti
eða að hluta.
Sjálfbær þróun
Megintilgangurinn með þessu kerfi
og raunar sá eini var að bjarga fisk-
stofnunum og það hefur tekist vel.
Tekist hefur að byggja suma upp og
forða öðrum frá hruni og nú er verið
að ræða um kvóta, sem verði ávallt í
jafnvægi miðað við stofnstærð, það er
að aldrei verði gengið of nærri neinni
tegund.
Önnur afleiðing þessa nýja kerfis
er sú, að allir, sem að því koma, sjó-
menn, vinnslan, verslanir og markaðs-
ráðgjafar, hafa nú með sér náið sam-
ráð og í stuttu máli má segja, að vissa
og stöðugleiki hafi tekið við af óviss-
unni og ringulreiðinni áður.
Áherslan á gæðin hefur nú allan
forgang eins og sést til dæmis á bún-
aði nýrra skipa í nýsjálenska flotanum
og í vinnslunni hefur átt sér stað mik-
il endurnýjun. Er fjármögnunin miklu
auðveldari og ódýrari en áður var enda
er nú hægt að treysta því, að framboð-
ið verði stöðugt. Það er hins vegar
takmarkað að sjálfsögðu og það hefur
svo aftur ýtt undir miklu meiri full-
vinnslu og betri nýtingu.
Sameiginlegir hagsmunir
Kerfið hefur valdið því, að veiðiréttar-
hafar hafa meiri samvinnu og meiri
skilning á sameiginlegum hagsmunum
en áður. Um það má nefna ýmis dæmi:
■ Á þessu ári ákváðu þeir, sem eru á
smokkfisknum, að hefja ekki veiðar
fyrr en 1. febrúar til að tryggja betra
verð og fyrir nokkrum árum ákváðu
þeir frammi fyrir lækkandi verði og
minni afla að nýta ekki kvótann nema
að hluta. Árangurinn var sá, að nú
hefur veiðin aukist og markaðsverð
hækkað.
■ Kvótahafar í búrfiskinum stofnuðu
og fjármögnuðu sitt eigið fyrirtæki til
að annast rannsóknir á stofninum auk
þeirra rannsókna, sem nýsjálenska
hafrannsóknastofnunin sér um.
■ Ástandið í hörpudisksveiðunum var
afar slæmt þegar kvótakerfið var tekið
upp en þá tóku leyfishafar sig saman
um að stýra veiðunum þannig, að til
fyrirmyndar þykir enda hefUr veiðin
aukist og þá ekki síður framleiðnin í
vinnslunni.
Dæmi svipuð þessum má finna í öll-
um greinum nýsjálenska sjávarútvegs-
ins og um það eru allir sammála, að
án núverandi kerfis heyrðu fiskveiðar
við Nýja Sjáland sögunni til að mestu
leyti.
John Caddy, yfirmaður fisk- og sjáv-
ardýrarannsókna hjá FAO, Landbún-
aðar- og matvælastofnun Sameinuðu
þjóðanna, segir, að Nýsjálendingar séu
nú'í fyrsta sæti í heiminum í fiskveiði-
stjórn. Þangað streyma líka hópar
manna úr öllum heimshornum til að
kynna sér málin og Nýsjálendingar
sjálfir eru farnir að flytja út þekkingu
sína og reynslu.
FÓLK
Maður
mánaðarins
• TÍMARITIÐ Ægir, rit
Fiskifélags íslands, velur í
nýjasta tölublaði sínu Ármann
Ármannsson, mann mánaðar-
ins. Ármann er er fram-
kvæmdastjóri Ingimundar hf.
en nýlega hefur hann gengið
frá samningi við Slippen Mek,
Verksted í Sandnessjöen í
Noregi um smíði á nýju sér-
hæfðu rækjuveiðiskipi. Ingi-
mundur hf. gerir nú út tvö
skip, Helgu RE og Helgu II
RE og verða þær báðar úreltar
á móti nýja skipinu. Þá seldi
fyrirtækið rækjuverksmiðju
sína í Siglufirði fyrir skömmu
og nokkru
áður var bát-
ur í eigu fyrir-
tækisins, Og-
mundur RE
seldur. Allt er
þetta gert til
að búa í hag-
inn vegna
smíði nýja
skipsins, sem verður með okk-
ar stærstu fiskiskipum. Ár-
mann er fæddur í Reykjavík
ímarz 1949, sonur hjónanna
Ármanns Friðrikssonar,
skipstjóra og útgerðarmanns
og Ragnhildar Eyjólfsdótt-
ur, sem bæði voru frá Vest-
mannaeyjum. Ármann fór 13
ára til sjós með föður sínum á
Helgu RE. Hann aflaði sér
síðar skipstjómarréttinda og
var skipstjóri á Helgu II í 12
ár, en kom í land fyrir 14
árum. Ármann er kvæntur
Sjöfn Haraldsdóttur, mynd-
listarkonu. i
Ármann
Ármannsson
„Steinn undir framtíðarhöll“
• SAGA Útgerðarfélags
Akureyringa er nú komin út
á hálfrar aldar afmæli félags-
ins. Sagan heitir „Steinn und-
ir framtíðar höll“ og er skráð
af Jóni Hjaltasyni, sagnfræð-
ingi. Saga ÚA er kynnt með
eftirfarandi hætti á baksíðu
bókarinnar: „Útgerðarfélag
Akureyringa hf. var reist á
hugsjón; stofnun þess var ekk-
ert annað en stríðsáskorun á
hendur atvinnuleysinu er heij-
aði á íbúa Akureyrar. Þannig
varð félagið strax í upphafi
annað og meira en venjulegt
fyrirtæki í augum bæjarbúa.
Verkamenn jafnt og atvinnu-
rekendur lögðu fram peninga
svo að takast mætti að koma
því á legg. í þeirra augum var
hið nýja félag ekki aðeins ávís-
un á betri tíð fyrir þá sjálfa
heldur einnig börn þeirra og
barnabörn. Þannig varð Út-
gerðarfélag Akureyringa
strax í upphafi óskabarn bæj-
arbúa.
Sagnfræðingurinn Jón
Hjaltason segir hér frá þessari
hugsjón er varð kveikjan að
stofnun Útgerðarfélags Akur-
eyringa og hvernig hún varði
félagið falli þegar allt var kom-
ið í óefni hjá því á seinni hluta
Jón
Hjaltason
6. áratugar-
ins. Jón kem-
ur víða við í
frásögn sinni;
hann skýrir
frá erfiðleika-
tímabili 7.
áratugarins,
þegar stund-
um varð svo
harðsótt að fá
mannskap á togarana að
leggja varð skipunum vegna
manneklu, skuttogarakaupum
8. áratugarins, frystiskipa-
væðingu 9. áratugarins og
breyttri stjórnunarstefnu fé-
lagsins á þeim tíunda. Þræðin-
um er ekki sleppt fyrr en á
árinu 1995 og segir meðal
annars í ítarlegu máli frá þeim
pólitísku sviptingum er urðu
þegar ÍS freistaði þess að ná
í sínar hendur afurðasölu Út-
gerðarfélags Akureyringa frá
SH.
Fimmtíu ára saga Útgerð-
arfélags Akureyringa hf. er
saga ótrúlegrar þrautseigju,
hún er saga bæjarfélags er
lagði nánast allt undir til að
koma fótunum undir eitt fyrir-
tæki — og hún er saga þess
hvernig fórnirnar báru að lok-
um ríkulegan ávöxt.“
Suðrænn saltfiskur
ENN leitum við í bókina Suðrænir saltfískréttir eftir
uppskrift fyrir lesendur Versins, enda er þar margt að
SriTTTTrTTHBI ^nna- SÍF gaf bókina út á 60 ára af-
mæli sínu, en höfundur uppskrifta er
spánski matreiðslumeistarinn Jordi Busquets. Það er
kannski ofsagt að lífið sé saltfiskur, en lífið án saltfísks
gæti verið fremur dauft, sérstaklega þegar fólk hefur
kynnzt því, hve mikill herramannsmatur hann getur
verið, matreiddur á suðræna vísu. í þennan rétt, sem
heitir einfaldlega Suðrænn saltfiskur, og er ætlaður fjór-
um, þarf:
600 gr saltfisk i 8 bitum
1 stóran lauk
1 stórt eggaldin
1 stóran kúrbit (zucchini)
3 stóra og vel þroskaða tómata
1 rauða papriku. (Venjan er að baka
hana í ofni dálitla stund, þar til hýðið
fer að losna eða nota niðursoðna papr-
iku, en þetta gengur nú alveg með
ferska, óbakaða papriku.)
hveiti
oliu
Útvatnið saltfiskinn (einnig er hægt að kaupa útvatn-
aðan saltfisk í búðum), þerrið hann, veltið bitunum upp
úr hveiti og steikið i mikilli oliu, þar til fiskurinn verð-
ur gullinn að lit. Bregðið tómötunum í sjóðandi vatn i
augnablik, afhýðið, fjarlægið fræin og skerið mjög smátt.
Afhýðið eggaldinið og kúrbítmn og sneiðið i strimla.
Afhýðið laukhm og skerið í tvennt og siðan í sneiðar.
Takið hýðið af paprikunni, ef hún hefur verið bökuð í
ofni, skerið innan úr henni og sneiðið. Látið laukinn
krauma í olíunni af saltfiskinum, í leirpotti (hér er átt
við matseld á gasi, en eins mætti nota pönnu á rafmagns-
hellu). Bætið eggaldininu og kúrbítnum við og látið
krauma við vægan hita undir loki þar til grænmetið fer
að taka lit. Bætið þá tómötunum og paprikunni við og
steikið áfram við vægan hita i um það bil 8 mínútur.
Látið steikta saltfiskbitana út í og hitið við vægan straum
með grænmetinu í 8 til 10 mínútur í viðbót.