Morgunblaðið - 15.06.1995, Blaðsíða 20

20 FIMMTUDAGUR 15. JÚNÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
Landið og
friðurinn
Aukin bjartsýni ríkir um friðarþróunina í
Mið-Austurlöndum en á sama tíma hefur
óvissa í ísraelskum stjómmálum farið vax-
andi. Snorrí G. Bergsson fjallar um sam-
skipti ísraela og nágranna þeirra og bregð-
------------------------
ur ljósi á valdabaráttuna í Israel
Reuter
VIÐRÆÐUR UM frið í Mið-Austurlöndum þykja hafa tekið
mikinn kipp á undanförnum vikum. Aukinnar bjartsýni gæt-
ir eftir för Warrens Christophers (t.h.), utanríkisráðherra
Bandaríkjanna, í fyrri viku sem hér sést á fundi í Kairó
ásamt Yitzhak Rabin, forsætisráðherra ísraels (t.v) og Hosni
Mubarak, Egyptalandsforseta.
RÍKISSTJÓRN ísraels,
undir forystu Verka-
mannaflokks Yitzak
Rabins, hefur nú setið
við völd í tæp þrjú ár. Þessi tími
hefur verið einn sá umdeildasti í
sögu ísraels og haft afdrifaríkar
afleiðingar í samskiptum ríkja fyr-
ir botni Miðjarðarhafs. Með friðar-
samningum ísraela og Palestínu-
manna í Osló 1993 var stigið stórt
skref til friðar í Miðausturlöndum,
þótt enn sé full snemmt að spá
fyrir um hvort varanleg sátt muni
nást á milli ísraels og íslamskra
ríkja.
I lok maí tilkynnti ríkisstjórn
ísraels að hafinn væri undirbún-
ingur að þjóðaratkvæðagreiðslu
um framtíð Gólanhæða, sem inn-
limaðar voru árið 1980 en til-
heyrðu áður Sýrlendingum. Yfír-
lýsingar Rabins og annarra ísrael-
skra ráðherra eru á þá leið að ljóst
þykir að Verkamannaflokkurinn
sé tilbúinn að skila hæðunum í
skiptum fyrir frið. Þessi stefna
ríkisstjómarinnar hefur verið
harðlega gagnrýnd af þingmönn-
um Likud-bandalagsins og land-
nemum á hæðunum. Telja and-
stæðingar hennar að Gólanhæð-
imar séu mikilvægar öryggi ísra-
els og hefur Benjamin Nethanyu,
formaður Likud, lýst því yfir að
undir sinni stjórn muni ísrael aldr-
ei hverfa þaðan á braut. Mikilvægi
Gólanhæða hefur þó farið þverr-
andi á síðasta áratug, sökum
framþróunar í vopnabúnaði. Sýr-
lendingar, sem áður notuðu hæð-
imar sem skotpall fyrir stórskota-
lið, ráða nú yfír hundruðum
skammdrægra eldflauga sem
draga til flestra staða í ísrael,
hvort sem þeir ráða yfír Gólan-
hæðum eða ekki.
Staða Assads
Eftirgjöf Gólanhæða er þó
helsta skilyrði Sýrlendinga fyrir
friðarsamningum við ísrael, vafa-
laust vegna vatnsbóla sem þar
fínnast. Hafez Assad, forseti Sýr-
lands, á ekki marga annarra kosta
völ en að ganga til samninga,
gegn fyrri yfirlýsingum. Staða
hans hefur veikst til muna á síð-
asta ári, sérstaklega eftir að sonur
hans og yfírlýstur arftaki lést á
dularfullan hátt í „bílslysi". Assad
er einnig mikið í mun að bæta
ímynd Sýrlands út á við, sérstak-
lega í Bandaríkjunum, en þar er
landið á bannlista sem stuðnings-
aðili hryðjuverkamanna. Skilyrði
ísraels fyrir friði við Sýrland em
aftur á móti stöðvun hryðju-
verkaárása Hizballah og annarra
skæruliðahópa sem starfa undir
vemdarvæng sýrlenska hersins í
suðurhluta Líbanon.
Aukin áhersla ísraelsstjómar á
friðarsamninga við Sýrland hefur
dregið allan kraft úr samningum
þeirra við palestínsku yfirvöldin
um yfírtöku hinna síðarnefndu á
borgarlegri stjórn á Vesturbakk-
anum. Fyrstu vikuna í júní ákváðu
þó samningamenn þeirra að draga
til baka fyrri yfírlýsingar um að
samningum skyldi lokið fyrir 1.
júlí. Kom sú samþykkt í kjölfar
yfírlýsingar ísraelsstjómar, að
Palestínumenn fengju yfírstjóm
svæðanna í hendur í einu lagi, en
ekki í nokkmm áföngum eins og
áður hafði verið ákveðið. Líklegt
er að yfirstjórn Vesturbakkans
verði komið í hendur Palestínu-
manna áður en kosningabaráttan
hefst í ísrael fyrir þingkosningam-
ar í nóvember 1996.
Nóvember 1996
Hin aukna áhersla ísraelskra
og palestínskra yfírvalda á hrað-
ari framkvæmd Oslóarsamkomu-
lagsins kemur ekki til af friðar-
vilja einum saman. Skuggi ísra-
elsku þingkosninganna í nóvember
1996 er þegar farinn að færast
yfír Miðausturlönd. Likudbanda-
lag Benjamins Nethanyu, sem
hingað til hefur verið talið nær
ömggt um forystu í næstu ríkis-
stjórn, er í flestum atriðum mót-
fallið Oslóarsamkomulaginu og
skiptum á landi fyrir frið. Líklegt
er að undir stjórn Nethanyus muni
ísraei verða tregara til samninga
en um þessar mundir. Bandalagið
hefur þó ekki náð að styrkja stöðu
sína á síðustu misserum og inn-
byrðis ágreiningur forystumanna
þess getur hæglega orðið því að
falli, eins og gerðist í kosningun-
um 1992.
í þingkonsningunum í júní 1992
missti ríkisstjóm Likud-banda-
lagsins, undir forystu Yitzaks
Shamirs, völdin í hendur Verka-
mannaflokks Rabins, þrátt fyrir
yfirburðastöðu í skoðanakönnun-
um skömmu fyrir kosningar.
Stjórnmálaskýrendur era einróma
sammála um að helsta orsök þess
hafi verið valdabarátta milli
Shamirs og „flokkseigendafélags-
ins“ og Davids Levy, þáverandi
utanríkisráðherra og fulltrúa
ýmissa hagsmunahópa. Ágrein-
ingur um stefnumál er þó enginn,
heldur snýst deilan um valdahlut-
föll og persónuleg áhrif. Hin síð-
ustu misseri hefur þetta valdatafl
blossað upp að nýju, með ófyrirsjá-
anlegum afleiðingum. Á mið-
stjórnarfundi Likud 5. júní, sem
haidinn var án þátttöku Levys og
stuðningsmanna hans, varð ljóst
að dagar hans í Likudbandalaginu
væm taldir. Samkvæmt yfirlýs-
ingum talsmanna hans, mun hann
tilkynna stofnun nýs stjómmála-
flokks nú á sunnudag, 18. júní.
Ef Levy hópurinn segir sig úr
bandalaginu, sem virðist óumflýj-
anlegt, er óvíst hvort ríkisstjórn
Rabins muni falla í nóvember
1996.
í því skyni að styrkja ríkis-
stjórnina hefur Rabin kallað til
þrjá vinsæla stjórnmálamenn sem
samþykkt hafa að taka að sér
ráðherraembætti. Þeirra á meðal
er krónprinsinn Ehud Barak, fyrr-
verandi formaður ísraelska herr-
áðsins, sem talið er að muni verða
arftaki Rabins þegar fram líða
stundir. Hinn 74 ára gamli Yitzak
Rabin hefur þó lýst yfir að hann
muni ieiða Verkamannaflokkinn í
næstu þingkosningum. Ekki er þó
ólíklegt að áframhaldandi seta
hans á stóli leiðtoga flokksins sé
pólitískt sjónarspil, í því skyni að
forðast uppgjör á milli stuðnings-
manna hans og Shimonar Peres
utanríkisráðherra, þar til Barak
hefur verið kennt að fóta sig í
undirheimum ísraelskra stjórn-
mála.
Nýr flokkur
Það er einkum tvennt sem skað-
að Verkamannaflokkinn sérstak-
iega. Þrír þingmenn hans hafa
mótmælt stefnu flokksins varðandi
Gólanhæðir og án þeirra hefur rík-
isstjóm Rabins ekki starfhæfan
meirihluta á ísraleska þinginu. Ef
Rabin heldur fast í áform sín um
samninga við Sýrlendinga á upp-
gefnum forsendum, er mögulegt
að þremeningamir undir forystu
Avigdor Kahalanis, styðji van-
trauststillögu á stjórnina. Einnig
er óljóst hvort nýr stjómmálafiokk-
ur Nathans Scharanskys, fyrmrn
samviskufanga í Sovétríkjunum,
muni taka fyigi frá Verkamanna-
flokknum. Flokkur Scharanskys
höfðar einkum til innflytjenda frá
lýðveldum fyrrnrn Sovétríkja, en
þeir hafa verið taldir frekar hlynnt-
ir Verkamannaflokknum.
Líklegt er þó, eins og mál
standa um þessar mundir, að
framkvæmd friðarsamninga ísra-
ela og Araba muni ganga nokkurn
veginn samkvæmt áætlun. Friður
við Sýrland gæti orðið til þess að
sú spenna sem ríkt hefur í Líban-
on muni hverfa og krafa ísraela
um öryggi umfram frið verði dreg-
in til baka. Það bendir allt til að
friður muni komast á í Miðaustur-
löndum, þótt óvíst sé hvort hann
muni halda til lengdar.
Höfundur er sagnfræðingur
og stundar framhaldsnám í
Jerúsalem.
s
s
j
(
\
\
(
s
(
(
(
Steikar- og grillkrydd
"original". Ekta blanda á
steikina, ekki síst grillað
lamba- og svínakjöt. Laumaðu
líka nokkrum kornum í
kartöflusalatið, grænmetis-
réttina og fars- og kjúklinga-
rétti.
Steikar- og grillkrydd
"barbeque". Bragðmikil
blanda undir áhrifum frá
amerísku cajunmatargerðinni.
Prófaðu hana einu sinni á
hvaða grillkjöt sem er
- og hún verður ómissandi.
Knorr kryddblöndur
Provence krydd
Þc-ssi kryddblanda
gefur þér frábært og
franskt bragð af grillaða
lambakjötinu og kjúkl-
ingunum. Og ekki er
hún síðri á fisk, í paté
og salatsósur.
Pasta- og pizzukrydd
Blandan sem setur
punktinn yfir i-ið í
ítalska matnum,
ómissandi þegar þú
eldar pasta, bakar pizzu
og býrð til salat.
Mexíkóskt krydd
Kröftug kryddblanda á
steikina og grillið.
Prófaðu þig líka áfram
með hana í pott-, pasta-
og kartöflurétti.