Morgunblaðið - 15.06.1995, Blaðsíða 38

38 FIMMTUDAGUR 15. JÚNÍ 1995
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
EYJOLFUR
GÍSLASON
+ Eyjólfur Gísla-
son fæddist á
Búastöðum í Vest-
mannaeyjum 22.
maí 1897. Hann lést
á Hrafnistu í
Reykjavík 7. júní
síðastliðinn. For-
eldrar hans voru
Gísli Eyjólfsson frá
Kirkjubæ í Vest-
mannaeyjum, for-
maður og bóndi á
Eystri-Búastöðum,
f. 1867, d. 1914, og
Guðrún Magnús-
dóttir frá Berjanesi
í V-Landeyjum, f. 1865, d. 1936.
Gísli Eyjólfsson var sonur hjón-
anna Eyjólfs Eiríkssonar,
bónda á Kirkjubæ í Vestmanna-
eyjum, og konu hans, Jórunnar
Skúladóttur, sem ættuð var úr
Pétursey í Mýrdal. Frá Eyjólfi
og Jórunni eru komnar fjöl-
mennar ættir í Vestmannaeyj-
um. Böm þeirra voru Guðjón,
síðar bóndi í Kirkjubæ, Jóel,
formaður og útvegsbóndi í
Sælundi, húsfreyjurnar Rósa,
sem bjó í Eystra-Þorlaugar-
gerði í Vestmannaeyjum og
Margrét í Stóra-Gerði í Eyjum.
Magnús Jónsson í Berjanesi,
faðir Guðrúnar, móður Eyjólfs,
var hálfbróðir Þorsteins Jóns-
sonar læknis í Vestmannaeyj-
um í rúm 40 ár, en hann var
atkvæðamaður í málefnum
Eyjamanna og stundum nefnd-
ur Eyjajarl. Þau hjón, Gísli og
Guðrún, eignuðust fimm börn,
tvö þeirra dóu í frumbemsku,
en þijú komust á legg: Lovísa,
sem var elst, f. 1895, d. 1978,
húsmóðir á Búastöðum, Eyjólf-
ur og Jómnn, sem var yngst
systkinanna og andaðist í
Reykjavík 16 ára að aldri. Með
fyrri konu sinni Margréti Run-
ólfsdóttur eignaðist Eyjólfur
Erlend, f. 1919, sem er kvæntur
Helgu Áberg og
eiga þau tvö böm.
Með seinni konu
sinni, Guðrúnu
Brandsdóttur, eign-
aðist hann þijú
börn, dóttur sem dó
í frumbernsku,
Gísla, f. 1929, sem
kvæntur er Hildi
Káradóttur og eign-
uðust þau fjögur
börn, og Guðjón
Ármann, f. 1935,
kvæntur Aniku J.
Ragnarsdóttur og
eiga þau fjögur
böm. Guðrún andaðist á Hrafn-
istu í Reykjavík 16. desember
1981.
Eyjólfur var einn af stofnend-
um skipstjóra- og stýrimannafé-
lagsins Verðandi i Vestmanna-
eyjum árið 1938. Hann var heið-
ursfélagi Verðandi og sat í
stjóm og varastjórn samfleytt í
rúman aldarfjórðung, oftast
sem ritari, en formaður var
hann 1955-56. Eyjólfur ritaði
margar greinar í Sjómanna-
dagsblað Vestmannaeyja og
1981 birtist þáttur um ævi hans
í safnriti Guðmundar Jakobs-
sonar, Fleytan í nausti. Eyjólfur
var einn af stofnendum Vest-
mannaeyingafélagsins Heima-
kletts, sem starfaði að söfnun
og varðveislu sögulegra minja í
Vestmannaeyjum og öðmm
menningarmálum eins og gerð
sérstakrar kvikmyndar um
Vestmannaeyjar. Hann sat í
fyrstu Byggðasafnsnefnd Vest-
mannaeyja, sem starfaði í 20 ár
og lagði gmnn að Byggðasafni
Vestmannaeyja. Um tíma starf-
aði Eyjólfur á Byggðasafninu
við skráningu muna og mynda.
Utför Eyjólfs verður gerð frá
Fossvogskirkju í dag og hefst
athöfnin klukkan 15.00. Jarðsett
verður 1 Fossvogskirlqugarði.
Á KVEÐJUSTUND Eyjólfs frænda,
eins og mér var tamast að kalla
hann koma fram í hugann myndir
og minningar frá veröld sem var
og kemur ekki aftur vegna ein-
stæðra náttúruhamfara og jarðelda
í Vestmannaeyjum. Eyjólfur ólst
Erfídrykkjur
Glæsileg kaffi-
hiadborð, fallegir
salir og mjög
góð þjónusta
Upplýsingar
í síma 5050 925
FLUGLEIÐIR
HÖTEL LOFTLEIBIR
upp á útvegsjörð þar sem fiskveið-
ar, landbúnaður, fuglaveiði á súlu,
svartfugli og lunda og eggjataka í
björgum eyjanna var aðal björg
fólks. Faðir Eyjólfs var mikill bjarg-
veiðimaður og hans bræður ann-
álaðir léttleikamenn í íjöllum og var
Eyjólfur ekki gamall þegar faðir
hans fór að lofa honum að koma
með í útey og læra lundaveiðar og
eggjatöku. Þegar Eyjólfur var full-
tíða maður var hann með allra bestu
bjargveiðimönnum, léttleikamaður
og snar í hreyfingu og var hann
oft forystumaður þegar farið var í
Helliseyjaleigumála og seig hann
oft Sám sem er erfiðasta bjargsig
í Vestmannaeyjum. Þegar skemmti-
ferðaskip voru að koma til Eyja á
sumrum fyrir stríð sýndu Eyjólfur
og hans félagar bjargsig af Mold
fyrir ferðamenn sem gerðu góðan
róm að fíldirfsku mannanna.
Systkininn Eyjólfur og Lovísa
voru ekki gömul þegar þau fóru að
hjálpa til við búskapinn svo sem
fiskaðgerð í Króm og hirða um
sauðfé og aðdrætti til og frá heimil-
inu sem þau réðu við, svo sem fugl
sem kom úr úteyjum, því allir að-
drættir voru bomir á höndum eða
t
Alúðar þakkir fyrir auðsýnda samúð við
andlát og jarðarför
PAULS V. MICHELSEN
garðyrkjubónda
frá Hveragerði.
Guð blessi ykkur.
Frank Michelsen,
Ragnar Michelsen,
Georg Már Michelsen
og fjölskyldur.
baki á þessum tíma. Eyjólfur var
11 ára þegar hann fór að beita línu
svo heitið gæti þá jafnhliða bama-
skólanum. Það þótti mannsbragur
að því að fara að heiman og draga
sig til bjargar. Fimmtán ára fór
Eyjólfur austur á Brekku í Mjóa-
firði og var þar í þijú sumur og
vann hann þar bæði á sjó og við
landbúnaðarstörf eftir því sem til
féll.
Eyjólfur hóf sinn frægðarferil
sem formaður árið 1919 sem stóð
samfellt næstu 40 árin. Þegar ég
minnist frænda míns hrannast upp
minningar úr þessari stærstu ver-
stöð landsins þegar róið var eftir
hefðbundnu formi á línu og net.
Mest var fylgst með þessum litlu
bátum þegar suðaustan óveður var
að skella á, þá stóðum við krakkarn-
ir undir húsveggjum og fylgdumst
með bátunum þegar þeir voru að
koma úr Faxasundi austur flóann.
Margir saman sigldu þeir í halarófu
austur að Bjamarey en þar fengu
bátamir lygnu af eynni. Við krakk-
arnir þekktum alla bátana en þegar
Emma kom hlupum við niður á
bryggju til að taka á móti frænda.
Arið 1928 byggði Eyjólfur hús
skammt fyrir sunnan sitt æsku-
heimili og kallaði það Bessastaði,
eftir grunnbrotinu Bessa sem er
grynning auðaustur af Heimaey og
brýtur á í óveðmm. Sama ár giftist
Eyjólfur Guðrúnu Brandsdóttur og
var hún mikil húsmóðir og hann-
yrðakona svo af bar. Eftir að systk-
inin Lovísa og Eyjólfur fóra að búa
höfðu þau félagsbú. Á sumrin var
mikið líf og gleði við heyskap á
túni Búastaða og mikill samgangur
var á milli granna. Eldgosið á
Heimaey og allt það umrót sem því
fylgdi hafði slæm áhrif á Eyjólf og
fleiri gróna Vestmannaeyinga.
Seint um kvöldið þann 24. janúar
1973 var verið að bjarga því sem
var fljótlegast að taka og koma út
úr Bessastöðum og voru aðstæður
erfíðar. Mér fannst sárast þegar ég
stóð í síðasta sinn í skrifstofunni
og bókaherbergi Eyjólfs frænda að
þurfa að horfa á eftir öllum bókun-
um og öðrum verðmætum í húsinu
en Eyjólfur var mikill fræðimaður
og fóríþar margur fróðleikur for-
görðum. Eftir Eyjólf liggur fjöldi
skrifaðra greina sem birtar hafa
verið í sjómannadagsblaði Vest-
mannaeyinga og fleiri ritum.
Eyjólfur og Guðrún settust að í
Garðinum innan um frændur og
vini sem settust þar að eftir gosið.
Úr Garðinum fluttu þau að Hrafn-
istu í Reykjavík 1981 og leið þeim
þar vel. Við Búastaðasystkinin
þökkum honum allt sem hann var
okkur í æsku og alla aðstoð við
systur sína meðan hún var að koma
bamahópnum á legg. Ég og fjöl-
skylda mín viljum þakka Eyjólfí öll
árin sem við fengum að vera með
honum og minningar okkar um
Eyjólf eru margar og hverfa ekki.
Við viljum votta sonum hans og
fjölskyldum þeirra okkar dýpstu
samúð. Guð styrki ykkur öll.
Jón Bryngeirsson
frá Búastöðum.
Aldamótakynslóðin er að kveðja.
Eyjólfur Gíslason frá Búastöðum,
lengst af kenndur við Bessastaði,
þar sem hann bjó um áratugaskeið
með ágætri eiginkonu sinni, Guð-
rúnu Brandsdóttur og sonum, Gísla
og Guðjóni Ármanni, hefur kvatt í
hárri elli með farsælt ævistarf að
baki.
Austurgirðingin í Eyjum með
Kirkjubæina að miðpunkti var
heimur út af fyrir sig. Þeir, sem
þar bjuggu, á einum fegursta un-
aðsreit Heimaeyjar, urðu hvað
harðast úti, er jarðeldarnir bratust
út 1973. Þetta ágæta fólk lifði þá
einstöku reynslu, að sjá ævistarfíð,
ræktað land og híbýli sín hverfa
undir ólgandi hraunflóðið.
En miskunnsemi Guðs má ei
gleyma. Öllum var bjargað.
Styrkur Eyjólfs á Bessastöðum
brást aldrei. Hans ævistarf var fyrst
og fremst að sækja sjóinn og draga
björg í bú, og leggja þar með grunn-
inn að öllum framförunum sem við
njótum í dag. Það tókst Eyjólfi með
miklum ágætum.
Hann var í áratugi í fremstu röð
fengsælla formanna og happasæll
með eindæmum. Einstaka mann-
hylli hafði hann og sömu sjómenn-
ina sér við hlið í áraraðir.
Þetta sýnist hafa verið ærið ævi-
starf, en Eyjólfi var þetta ekki nóg.
Hann var fróðleiksfús og hafsjór
af öllu, sem tengdist sögu Eyjanna
sem hann unni svo mjög.
Eyjólfur skráði feikn frá gömlum
dögum, var einstaklega áheyrileg-
ur, er hann sagði frá, svo að unun
var á að hlýða hans sérstæðu frá-
sagnarlist.
Byggðasafnið, sem undirritaður
veitir forstöðu, á Eyjólfi mikið upp
að unna, og á skilnaðarstund er ljúft
og skylt að þakka hans brautryðj-
endastörf við söfnun og varðveislu
menningarverðmæta, en hann vann
lengi með Þorsteini Þ. Víglundssyni,
þeim mikla eldhuga, og fleiri góðum
mönnum, að stofnun safnsins, auk
þess að vera í fyrstu stjóm þess.
Við minnumst Eyjólfs Gíslasonar
með virðingu og þökk og biðjum
ættmennum hans og fjölskyldum
blessunar Guðs.
Jóhann Friðfinnsson.
Afi okkar, Eyjólfur Gíslason frá
Bessastöðum í Vestmannaeyjum,
hefur nú lokið langri og merkilegri
ævi. Hann lifði næstum því í heila
öld og mundi tímana tvenna, árskip
í naustum og fyrstu ár vélbátanna
í Vestmannaeyjum. Á æskuáram
hans hófst hin þróttmikla uppbygg-
ing Vestmannaeyjabæjar í byijun
þessarar aldar.
Hann tók strax á unga aldri þátt
í athafnalífinu í Vestmannaeyjum
og aðeins 16 ára gamall fór hann
til sjós. í hálfa öld sótti hann sjóinn
og var einn af aflasælustu skipstjór-
um í Eyjum. Hann var farsæll skip-
stjóri í rúm 40 ár; vinsæll og virtur
af öllum og þó sérstaklega sinni
skipshöfn, sem þótti vænt um hann
eins og öllum sem honum kynntust
á lífsleiðinni. Afi var einkar mann-
sæll og hafði sömu hásetana ár
eftir ár. Margir þeirra urðu ævi-
langir vinir hans og sendu honum
gjafir og stóðu í bréfaskriftum við
hann svo lengi sem afí lifði.
Þegar við komum í þennan heim
hafði afi þegar lagt dijúgan skerf
til þjóðfélagsins sem sjómaður.
Eftir að afí hætti á sjónum vann
hann við fiskvinnslu og uppsetningu
veiðarfæra í Vestmannaeyjum. í
eldgosinu á Heimaey í janúarmán-
uði árið 1973 fór hann ásamt fjöl-
skyldu sinni frá Vestmannaeyjum.
Heimili afa og ömmu, Bessastaðir
og allt nágrenni og æskuslóðir hans,
fór undir hraun og eimyiju í eldgos-
inu. Þennan gosvetur fluttu þau afi
og amma suður í Garð. í Garðinum
hóf afí störf hjá ísstöðinni og vann
þar fram yfir áttrætt.
Eins og flestir Eyjadrengir á
æskuáram afa, valdi hann sjó-
mensku sem ævistarf. Hann var
hneigður fyrir sjóinn og lýsti því
oft hvað honum leið vel á sjónum
og hefði átt skemmtilega ævi með
góðri skipshöfn og félögum við að
draga físk úr sjó og veiða fugl í
bjargi.
Afi var einnig mjög bókhneigður
og hafði alla tíð sérstaklega gaman
af að skrifa, enda hafði hann fal-
lega rithönd og var vel ritfær.
Sú litla og takmarkaða skóla-
ganga sem hann átti kost á í æsku
nýttist honum ótrúlega vel, til dæm-
is gat hann haldið uppi samræðum
og bjargaði sér á ensku eftir aðeins
stuttan kvöldskóla. Á níræðisaldri
þuldi hann utan að heilu kaflana
og ensku stílana, sem hann hafði
skrifað um tvítugt. En í hans ung-
dæmi voru viðhorfín önnur en nú
til dags og álitið „að bókvitið yrði
ekki í askana látið“. Það hljómaði
því undarlega í okkar eyrum, þegar
við heyrðum hann segja frá því,
þegar hann var lítill drengur og
varð að stelast til að lesa við lítið
lampaljós á kvöldin. Þegar það upp-
götvaðist var lampinn tekinn frá
honum og hann fékk ákúrur fyrir.
Ef afi hefði fengið tækifæri, hefði
langskólanám legið vel fyrir honum.
Hann var grúskari og ágætur fræði-
maður og safnaði öllum blöðum og
ritmáli sem hann komst yfir. Þegar
hann var hressastur á Hrafnistu var
varla hægt að fá sæti fyrir öllum
blöðunum, sem voru hjá honum.
Við eldri systkinin munum vel
eftir stóra fallega húsinu, Bessa-
stöðum í Eyjum, en þangað var
alltaf gaman og spennandi að koma
og fá leyfí til að skoða fallega muni
í stásstofunni hjá afa og ömmu.
Við eigum margar kærar minn-
ingar um heimsóknir okkar út í
Garð, en þangað var farið svo til á
hveijum sunnudegi í mörg ár. Okk-
ur þótti þetta þá talsvert ferðalag
og mikið ævintýri. Á milli þess sem
við fjögur drukkum súkkulaði hjá
ömmu og úðuðum í okkur pönnu-
kökum, geystumst við um húsið og
lóðina í leikjum, og þótti afa stund-
um nóg um.
Stuttu eftir að afi og amma fluttu
á Hrafnistu í Reykjavík dó Guðrún
amma 16. desember 1981. Afi avaldi
áfram á Hrafnistu seinustu fjórtán
ár ævinnar við skriftir og lestur
góðra bóka. Afi skrifaði svo lengi
sem hann gat endurminningar frá
sjómannsáram sínum og lífínu í
Éyjum. Vonandi verða þær gefnar
út í bók sem merk heimild um sjó-
mennsku og aldarfar fyrr á þessari
öld. Á Hrafnistu leið afa vel og var
heilsa hans góð þar til síðustu mán-
uðina sem hann lifði. Aldrei heyrðist
hann kvarta enda var hann sérstak-
lega nægjusamur maður og vildi
aldrei láta aðra hafa neitt fyrir sér.
Til vitnis um hvað honum leið vel á
Hrafnistu og hve heimakær hann
var þar er að oft var erfítt að fá
hann með okkur í bíltúr á sunnudög-
um eða í kaffi i Hjallalandið. Þó lét
hann stundum tilleiðast og var nafni
hans þá venjulega uppáhaldsbílstjór-
inn, en á góðviðrisdögum keyrði
hann iðulega með afa sinn í langar
ökuferðir út fyrir bæinn.
Alltaf nema síðasta æviárið hafði
afí logandi vita út í glugga sem
þannig skar sig úr og lýsti langar
leiðir. Það var alltaf gaman að koma
að Hrafnistu og sjá kveikt á vitanum
í glugganum hjá afa. Þaðan naut
hann útsýnis yfír Reykjavíkurhöfn
og borgina. Alltaf var hægt að
spjalla við hann um liðna tíma í
Eyjum. „Mig dreymir alltaf til Eyja“,
sagði hann oft með þungri áherslu.
Við kveðjum afa okkar með sökn-
uði og þökkum fyrir að hafa fengið
að kynnast honum og hafa haft
hann hjá okkur svo lengi.
Hveija sjóferð hóf hann með því
að fara með langa sjóferðabæn sem
hann kunni utan að. Nú hefur afi
lagt upp í sína hinstu sjóferð og
„sýður á keipum himinlind “. Þessi
fallega sjóferðabæn er höfð eftir
afa í Sögum og sögnum úr Vest-
mannaeyjum og hann gat farið með
hana fram að dánardægri. Fyrr á
tímum lásu sjómenn í Vestmanna-
eyjum bænina í hljóði, hver fyrir
sig, þegar komið var út á móts við
Nausthamar og tóku þá ofan höfuð-
fötin. Þar segir í upphafsorðum :
„Við skulum nú allir biðja guð al-
máttugan að vera með okkur í Jesú
nafni." Síðar segir í bæninni:
„Uppljúk þinni mildu hendi og send
oss þína blessun". Þetta er okkar
kveðja til elsku afa, Eyjólfs Gísla-
sonar. Guð blessi minningu hans
og Guðrúnar ömmu.
Ragnheiður, Ragnar, Eyjólf-
ur og Kristín Rósa.
‘Vandaðir Cegsteinar
Varanleg minning
TASTEINN
Brautarholti 3. 105 Reykjavík
Sími: 562 1393
Úrval Ijóskera,
krossa og fylgihluta.